Του Ανδρέα Ανδρέου
Μέσα σε μια 20ετία είδαμε να σημειώνονται σημαντικές αλλαγές στην εξέλιξη των γραφειακών χώρων στην χώρα μας. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας των ‘90s οι κυρίαρχες μορφές ήταν δύο: αφενός είχαμε τα διαμερίσματα που μετατρέπονταν σε γραφεία και αφετέρου είχαμε τα γραφειακά συγκροτήματα περιορισμένης κλίμακας. Η μεν πρώτη κατηγορία ήταν η μεγαλύτερη, καθώς αποτελούσε μια γρήγορη, εύκολη και οικονομικά προσιτή λύση για τον νεαρό επαγγελματία που αποτολμούσε τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα και αναλόγως της πορείας στο μέλλον, σημειωνόταν και η ανάλογη μεταστέγαση. Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που τέτοια υποστατικά παρέμειναν σαν η μόνιμη επαγγελματική στέγη διαφόρων επαγγελματικών κατηγοριών, όπως αυτής των δικηγόρων, των ιατρών, των οδοντίατρων, των εκτιμητών, των κτηματομεσιτών – για να αναφέρω μόνο μερικές τέτοιες κατηγορίες. Παρενθετικά να αναφέρω πως τα μέχρι τότε ανεγερθέντα υποστατικά που βαφτίζονταν «μικρά γραφεία», ελάχιστα διαφοροποιούνταν από τα διαμερίσματα. Μπορεί να είχαν πιο μικρές κουζίνες, πιο μικρά ερμάρια και διαφοροποιημένους χώρους υγιεινής, αλλά στα υπόλοιπα παρεχόμενα ήταν σχεδόν πανομοιότυπα. Ο νεαρός ή η νεαρή επαγγελματίας συνήθως προέβαινε σε ένα φρεσκάρισμα την μπογιάς, άντε και σε καμιά επένδυση ξύλου στον χώρο υποδοχής και ήταν «good-togo». Η δε δεύτερη κατηγορία ήταν σαφώς μικρότερη της πιο πάνω και αποτύπωνε την τότε νέα τάση πραγμάτων η οποία ήθελε τις πιο επιτυχημένες εταιρείες να αποτολμούν την εδραίωση τους στην αγορά μέσω της απόκτησης κτηρίων που θα τους προσέθετε στο στάτους τους. Επιπλέον, είχαμε τους τραπεζικούς κυρίως οργανισμούς αλλά και τους κύριους ημικρατικούς οργανισμούς που επιδίδονταν σε αυτό το σπορ καλύτερα από τους υπόλοιπους, ακολουθούμενοι από κάποιες εταιρείες του εμπορίου και της βιομηχανίας.
Κύρια χαρακτηριστικά των πιο πάνω κατηγοριών ήταν η σχεδόν ολοκληρωτική έλλειψη σχεδιαστικών «εκκεντρικοτήτων», η απουσία ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, ενώ η αισθητική δεν έπαιζε ψηλά στις προτεραιότητες των ιδιοκτητών, αλλά και των χρηστών. Η δεκαετία του 2000 άρχισε δυναμικά για τον γραφειακό τομέα για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, η πορεία των χρηματιστηριακών αξιών στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της νέας δεκαετίας δημιούργησε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μια νέα κατηγορία χρηματοοικονομικών, οργανισμών πλείστοι από τους οποίους φούσκωναν χωρίς λόγο όπως και οι αξίες που πραγματεύονταν. Δεύτερον, και παράλληλα με το πιο πάνω, είχαμε μπει δυναμικά στην περίοδο άνθισης του τομέα υπηρεσιών και της ανάπτυξης ακινήτων. Όλα αυτά συνέτειναν στο να μεγαλώσουν απότομα ελεγκτικά και δικηγορικά γραφεία, όπως επίσης στο να επεκταθούν οι δραστηριότητες του τραπεζικού και ασφαλιστικού τομέα.
Αυτή η άνθιση – παρά το απότομο κραχ του χρηματιστηρίου – σύντομα δημιούργησε τις ανάγκες νέου γραφειακού στοκ, με σύγχρονες προδιαγραφές που να μπορεί να στεγάσει τις νέες ανάγκες που αναδείχθηκαν. Σε πρώτη φάση είδαμε το φαινόμενο της ανακαίνισης υφιστάμενου στοκ και σε δεύτερη την ανέγερση νέων κτηρίων, εισάγοντας την εφαρμογή των μετακινούμενων διαχωριστικών για δημιουργία χώρων εντός χώρου, αλλά και την εισαγωγή της έννοιας του open- plan configuration εκεί και όπου μπορούσαν να συνυπάρξουν τμήματα μιας επιχείρησης. Ήταν σε αυτή την φάση που αρχίσαμε να βλέπουμε δειλά – δειλά τη δικτύωση με δομημένη καλωδίωση, τις ISDN τηλεφωνικές γραμμές, τα (μικρά) server- rooms και την (περιορισμένη) εφαρμογή υπερυψωμένων δαπέδων και ψευδοροφών.
Οι αποτυχημένες ή οι λιγότερο επιτυχημένες εκδόσεις αυτών των κτηρίων συνήθως στεγάζουν κάποιο κυβερνητικό τμήμα. Και δεν είναι δύσκολο να εντοπιστούν παρά το σχετικό νεαρό της ηλικίας τους. Έχουν συνήθως αστοχία υλικών, είναι παραμελημένα και ασυντήρητα, ενώ η «υβριδική» προσέγγιση στον σχεδιασμό και την ενσωμάτωση υπηρεσιών δείχνουν το μετέωρο βήμα που έκαναν τότε που εκτελέστηκαν: έβλεπαν τη νέα εποχή που έρχεται, αλλά πόνταραν περισσότερο στην τότε παραδοσιακή συνταγή. Κλασικό παράδειγμα οι εκτεθειμένες καλωδιώσεις και η κυπριακή εκδοχή της χρήσης trunking.
Από την άλλη, τα πιο επιτυχημένα iterations των γραφειακών χώρων στεγάζουν ιδιωτικές επιχειρήσεις παντός μεγέθους και επαγγελματικού προσανατολισμού. Έχουν άνετο clearance δαπέδου – ταβανιού, υπερυψωμένα δάπεδα σε όλους τους γραφειακούς χώρους, ευέλικτα διαμορφούμενους χώρους αναλόγως αναγκών, κεντρικά συστήματα κλιματισμού και εξαερισμού, σύγχρονα filing systems αντί για βιβλιοθήκες, εκτεταμένη χρήση curtain- walls και συστημάτων αλουμινίου, εξωτερικές επενδύσεις με μηχανική στήριξη, εκτεταμένη χρήση συστημάτων αυτοματισμού, ενώ η συνολική καλωδίωση συστημάτων για κάθε κτήριο εκτείνεται αρκετά χιλιόμετρα. Η χρήση υλικών τελειώματος είναι άριστης ποιότητας.
Η αντίληψη για καλαισθησία τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά των κτηρίων παίρνει εδώ και κάποια χρόνια κεντρική θέση στον σχεδιασμό και αυτό οφείλεται ξεκάθαρα στο γεγονός ότι έχουμε πλειάδα νέων αρχιτεκτόνων με αστείρευτες (εντάξει, κόβω κάτι!) πηγές έμπνευσης, αλλά και ιδιοκτήτες έργων με απαιτήσεις και που αποτολμούν τη διαφοροποίηση από τα τετριμμένα και τη μάζα.
Στη νέα, post Covid εποχή, αλλά και στην εποχή της ενεργειακής κρίσης, τα κύρια χαρακτηριστικά των σύγχρονων γραφειακών χώρων θα περιστρέφονται γύρω από την πολύ καλή ενεργειακή απόδοση, την μέγιστη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στο εκάστοτε εργασιακό περιβάλλον, παροχή συνθηκών πλήρους ασφάλειας και υγείας και απόλυτη κυριάρχηση της τεχνολογίας τόσο στο εργασιακό περιβάλλον, όσο και στη λειτουργία των κτηρίων τα οποία θα καταστούν «ζωντανοί» οργανισμοί. Νοείται ότι οι αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις θα έχουν πολλά να μας δώσουν, αλλά σημαντικό ρόλο θα παίξουν οι κεφαλές των επιχειρήσεων. Τα νέα υβριδικά μοντέλα εργασίας μπορεί να μειώνουν σε κάποιο βαθμό τις απαιτήσεις σε εμβαδόν εργασιακού περιβάλλοντος, αλλά από την άλλη είναι ξεκάθαρη η ανάγκη για βελτίωση του περιβάλλοντος για αυτούς που παρίστανται με φυσική παρουσία. Συνεπώς θα βλέπουμε το φυσικό πράσινο να λαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως επίσης οι παρεχόμενες υπηρεσίες άσκησης και ευεξίας, όπως γυμναστήρια, σπα, yoga studios, εστιατόρια υγιεινής διατροφής κλπ. Η εποχή των υπερπολυτελών γραφειακών χώρων είναι εδώ.
