Του Λάρκου Λάρκου
Η μεγάλη εικόνα: Ν. Χριστοδουλίδης: «Στο Κραν Μοντάνα φτάσαμε στο παρά πέντε της λύσης». Ύστερα πέντε χρόνια πεταμένα στον γκρεμό (2017-2023), δίδυμο Αναστασιάδης-Χριστοδουλίδης. Ύστερα πρόσθεσε άλλα ο Ε. Τατάρ (2020-25). Ο γ.γ. των Η.Ε. Α. Γκουτέρες συνόψισε (18/3) την 8ετία της ακινησίας. Είπε: «Από το Κραν Μοντάνα το 2017 μέχρι τώρα, δεν υπήρξε καμία πρόοδος σε καμία πτυχή».
Η μικρή εικόνα: Η Πενταμερής στη Γενεύη, με πολύ μικρά βήματα, πολύ πιο κάτω από τις ανάγκες της συγκυρίας, όμως στην εποχή των εκτροχιασμών κάθε βήμα, έστω μικρό, έχει τη σημασία του, εφόσον, βέβαια, υλοποιηθεί.
Έτσι:
• «Άνοιγμα 4 οδοφραγμάτων
• Σύσταση επιτροπής νεολαίας/κλιματικής αλλαγής
• Συντήρηση κοιμητηρίων/εκκαθάριση ναρκοπεδίων
• Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη νεκρή ζώνη
• Διορισμός προσωπικού απεσταλμένου
• Νέα άτυπη πολυμερής περί τα τέλη Ιουλίου».
Με εξαίρεση τα δύο τελευταία που συνδέονται με τον ρόλο του γ.γ., όλα τα άλλα αφορούν ρυθμίσεις που, είτε έγιναν στο παρελθόν (νάρκες, κοιμητήρια, οδοφράγματα), είτε θα μπορούσαν να γίνουν στη Λευκωσία ανάμεσα στους ηγέτες (επιτροπές). Δεν χρειάζεται ο γ.γ. για τα στοιχειώδη, Τεχνικές Επιτροπές γίνονται, από το 2008 μέχρι σήμερα.
Το παράδειγμα με τα «φωτοβολταϊκά στη νεκρή ζώνη» μιλά από μόνο του. Την εγκατάστασή τους πρότεινε η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τον Ιούλιο, 2021. Ο Μάριο Νάβα, επικεφαλής της Γ.Δ. της Επιτροπής για τις Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις δήλωσε: «Η μελέτη αξιολόγησης για το έργο έχει ολοκληρωθεί. Παρουσίασα τα πορίσματά της στους διαπραγματευτές στα τέλη Φεβρουαρίου 2024» (πηγή: Καθημερινή 5/11/23). Η οικονομική πτυχή καλύπτεται από την Ε.Ε., τα άλλα αφορούν την ανύπαρκτη πολιτική θέληση μιας ηγεσίας, που άφησε το project στη φθορά της προσχηματικής πολιτικής.
Ο Ε. Τατάρ «ανακοίνωσε» (19/3) τον επαναδιορισμό Ολγκίν. Η βαρύτητα της επιλογής της από τον γ.γ. συνδέεται με την επεξεργασία από μέρους της ενός πλαισίου που θέτει τα ουσιώδη του Κυπριακού στην (ορθολογική) γραμμή τους: τόσες εξουσίες στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ώστε να έχουμε ένα κράτος με μια φωνή στην Ε.Ε. και οι άλλες εξουσίες στις πολιτείες, αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων, κατάργηση εγγυήσεων.
Στο ανακοινωθέν της 18ης, η αγνόηση κάθε αναφοράς στα θεμελιώδη μιας λύσης, δείχνει τις βαρύτατες επιπτώσεις από τη διαπίστωση του γ.γ. ότι «από το 2017 μέχρι τώρα, δεν υπήρξε καμία πρόοδος σε καμία πτυχή». Το κλειδί για την αλλαγή όλου του σκηνικού συνδέεται με το κεφάλαιο «διακυβέρνηση». Έκθεση γ.γ. των Η.Ε.: «Τα μέρη είχαν καταλήξει πρακτικά σε πλήρη συμφωνία επί της ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας μέχρι το πέρας της διάσκεψης στο Κραν Μοντάνα. Ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία, εκ περιτροπής προεδρία 2:1. Αποτελεσματική συμμετοχή, απλή πλειοψηφία με 1 θετική ψήφο, συν μηχανισμός επίλυσης αδιεξόδων» (Πηγή: «Πολιτικός Οδηγός», έκδοση του «Κυπριακού Φόρουμ Διαλόγου» (2021, με τη συνδρομή της Ε.Ε.).
Ο Μ. Ακιντζί με γραπτή του δήλωση (15/2/25) ανέφερε ότι «υπήρξε συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης με 7 Ε/κ και 4 Τ/κ υπουργούς. Αντί του βέτο (προέδρου και αντιπροέδρου με βάση το Σύνταγμα του1960), αναπτύχθηκε η αρχή της αποτελεσματικής συμμετοχής στις αποφάσεις και συμφωνήθηκε ότι θα απαιτείται η θετική ψήφος τουλάχιστον ενός Τ/κ υπουργού».
Τα πιο πάνω, μαζί με τη διασταυρούμενη ψήφο, συνιστούν ουσιώδη βελτίωση του συντάγματος της Ζυρίχης-Λονδίνου με τις γνωστές, ξεχωριστές ψηφοφορίες, χωρίς πρόνοια για σύστημα εσωτερικής αναθεώρησής τους, άρα η χωριστική πολιτική έβλεπε στο διηνεκές. Επί αυτού ο Μ.Α. Ταλάτ λέει ενδιαφέροντα πράγματα: «Θυμηθείτε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τον Χριστόφια, για πρώτη φορά, μπήκε στο τραπέζι η διασταυρούμενη ψηφοφορία. Πρώτα είπαμε όχι. Μετά από κάποιο διάστημα, το συζήτησα με τους φίλους μου εδώ και είπαμε ότι είναι μια καλή ιδέα. Θα εμποδίσει την επαναδιαίρεση του νησιού, γιατί αν ένας Τ/κ ηγέτης ή ένας Ε/κ ηγέτης χρειάζεται υποστήριξη από την άλλη κοινότητα, δεν θα μπορεί να είναι εντελώς εναντίον αυτής της κοινότητας. Με τη διασταυρούμενη ψήφο, αυτό δεν θα συμβεί. Το συζήτησα τότε με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Α. Γκιουλ. Είπε, πως «ήταν μια καινούργια ιδέα» και του απάντησα ότι, «οι καινούργιες ιδέες μπορεί να είναι καλές ιδέες» (Πηγή: ο Φιλελεύθερος 3/2).
Η απάντηση στις συνταγματικές πρόνοιες του 1960, βρίσκεται στο πακέτο συγκλίσεων του 2009 και το οποίο «ενσωματώθηκε» στο διαπραγματευτικό κεκτημένο έως το 2017: ενωμένος εκλογικός κατάλογος για όλους τους Κυπρίους, ψηφίζουν τον υποψήφιο για πρόεδρο και αντιπρόεδρο με στάθμιση της ψήφου εκάστης κοινότητας στο 20% ώστε οι Ε/κ να μην εκλέγουν και τους δύο. Το κλειδί για να αλλάξουμε σελίδα: με τη στάθμιση στο 20%, θα εκλέγονται ηγέτες με ευρύτερη αποδοχή και στις δύο κοινότητες, με μετριοπαθή συμπεριφορά. Το τελευταίο διευκολύνει τις λύσεις και μικραίνει με τη σειρά του το περιεχόμενο του «μηχανισμού επίλυσης αδιεξόδων».
Η μία θετική ψήφος ενός Τ/κ υπουργού στους 11, συνιστά έναν κοινής αποδοχής χειροπιαστό τρόπο (2017) για να εκφραστεί η ομοσπονδιακή δομή στο ΥΣ με βάση τα δικά μας δεδομένα. Οι ομοσπονδίες διαθέτουν ποικίλα χαρακτηριστικά αυτού του είδους. Η Κύπρος με βάση τον πληθυσμό της αντί να έχει λ.χ. μισό ευρωβουλευτή, έχει έξι. Η Κύπρος με βάση τον πληθυσμό της αντί να έχει λ.χ. μηδέν επίτροπο, έχει 1, η Σουηδία 1, η Γερμανία 2 και η Γαλλία 2. Στις ΗΠΑ: κάθε Πολιτεία εκλέγει δύο γερουσιαστές (για να εκφράζεται η πολιτική ισότητα σε ομοσπονδιακό επίπεδο) και ταυτόχρονα η κάθε Πολιτεία εκλέγει βουλευτές ανάλογα με τον πληθυσμό της για να εκφράζεται έτσι η διαφορετικότητα στην πληθυσμιακή τους σύνθεση.
Τα θέματα αυτά είναι δύσκολα, απαιτούν γνώσεις, συγκρίσεις, δεδομένα. Όσοι πέτυχαν τις σοβαρές συγκλίσεις σιωπούν, ενώ οι οπαδοί της ακινησίας λένε ό,τι θέλουν. Το ακροατήριο που παρακολουθεί το θέμα λιγοστεύει διαρκώς. Όμως, με ήξεις αφήξεις, πού τελικά καταλήγουμε;
