Του Πάρη Δημητριάδη
Σε κανονικές χώρες ή τουλάχιστον σε όλες τις χώρες που έχω βρεθεί πλην της δικής μας τα κέντρα των πόλεων είναι τα ζωντανότερα και πολυπληθέστερα σημεία τους. Πόσο μάλλον αν οι πόλεις αυτές είναι οι πρωτεύουσες ή μεγάλες, σημαντικές πόλεις με ιστορία σε βάθος αιώνων.
Και πώς να μην είναι έτσι, αφού ο παραδοσιακός πυρήνας των αιωνόβιων ανθρώπινων οικισμών, ασχέτως μεγέθους, είναι ευλόγως το μέρος που παρουσιάζει το μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό, κοινωνικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Το μέρος όπου είθισται να εντοπίζονται οι περισσότερες τουριστικές ατραξιόν και το μέρος όπου βρίσκεται η κύρια μάζα της επιχειρηματικής, οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας. Το μέρος όπου δουλειές, εστίαση, ψυχαγωγία και σπίτια συνήθως συνυπάρχουν σε κτίρια ή γειτονιές μικτής χρήσης. Έστω ένα από αυτά τα στοιχειώδη χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αστικής ζωής, για να μην πω όλα τους, τις περισσότερες φορές, εντοπίζονται στους ιστορικούς πυρήνες των πόλεων. Ετυμολογικά εξάλλου, ο πολιτισμός εμπεριέχει την πόλη ως έννοια και ως όρο.
Στη δική μας χώρα τι πήγε τόσο λάθος και τα βράδια τα κέντρα των πόλεων μας θυμίζουν συχνά φαντάσματα, με μοναδικούς περαστικούς τις αδέσποτες γάτες; Ίσως το ζήτημα να είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό, ίσως όχι. Ίσως να είναι κυρίως πολεοδομικό και να έχει να κάνει με την αραιή, πλατιά και εντελώς τυχάρπαστη δόμηση, στην οποία βασιλιάς είναι το ΙΧ όχημα και μόνο αυτό. Το βέβαιο είναι ότι είναι δυσάρεστο ως φαινόμενο οι πόλεις - φαντάσματα και είτε το αντιλαμβανόμαστε, είτε όχι, επηρεάζει αρνητικά την εικόνα της πόλης μας όσο και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Κι ας κοκορευόμαστε τακτικά για τη δήθεν σπουδαία ποιότητα της ζωής μας. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα στο να ζει κανείς Κύπρο, υπάρχουν όμως κι αρκετά, καθόλου ευκαταφρόνητα αρνητικά.
Αυτές τις σκέψεις τις έκανα, για πολλοστή φορά, περπατώντας ένα βράδυ καθημερινής στις πανέμορφες πλην όμως νεκρικές γειτονιές της Μακαρίου και της Στασικράτους. Χωρίς καμιά υπερβολή, μόνο οι αδέσποτες γάτες περπατούσαν μαζί μου. Μίζερο.
Ξεκάθαρα βελτιωμένη και ζωντανότερη είναι η κατάσταση στην εντός των τειχών Λευκωσία, όπου μια κάποια κινητικότητα παρατηρείται, παρ’ όλ’ αυτά είναι κοινώς παραδεκτό και αποδεκτό ότι η συνολική κίνηση σε πεζούς που έχει το κέντρο της πόλης είναι απειροελάχιστη. Κάτι αντίστοιχο, εάν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ισχύει για όλες τις μεγάλες πόλεις της Κύπρου, οι οποίες καταλαμβάνουν εξωφρενικά μεγάλη έκταση γης για τον πληθυσμό τους. Ούτε το κέντρο της Λεμεσού, ούτε της Πάφου, ούτε της Λάρνακας έχουν τη θέση και το στάτους που τους αξίζει.
«Φοβάμαι πως μια μέρα θα επιστρέψω στην Κύπρο και θα έχει κτιστεί το νησί ολόκληρο» μου είχε πει σε συνέντευξη πριν από δύο χρόνια ο κυπριακής καταγωγής, best seller, συγγραφέας, Άλεξ Μιχαηλίδης. Όσο περνάει ο καιρός από τότε, τόσο διαπιστώνω πόσο βάσιμη ήταν η ματιά ενός ντόπιου, που περνάει τον περισσότερο του χρόνο εκτός του νησιού και μπορεί να βλέπει με καθαρότερο μάτι δυσλειτουργικές καταστάσεις που νομίζουμε πως είναι εντάξει να μένουν όπως είναι.
Δεν είναι εντάξει. Η δόμηση στις πόλεις μας πρέπει να γίνει πυκνότερη και δεν αναφέρομαι σε άδειους ουρανοξύστες, η συνοικία να αποκτήσει ξανά νόημα όπως είχε σε προήγουμενες δεκαετίες, τα ΙΧ οχήματα να μειωθούν δραστικά και οι άνθρωποι να αρχίσουν επιτέλους να περπατούν και να περπατούν μαζικά και να χρησιμοποιούν φυσικά συγκοινωνίες. Την ίδια ώρα, όσα αξιόλογα αρχιτεκτονήματα στέκουν ακόμα γύρω μας, από όλες τις εποχές της αρχιτεκτονικής μας και όχι μόνο από συγκεκριμένες πρέπει να προφυλαχθούν, να διασωθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να αναδειχθούν. Όχι να αφήνονται στο έλεος της μοίρας τους, να μαραίνουν και τελικά να κατεδαφίζονται.
Ακούγεται γόρδιος ο δεσμός, από κάπου όμως πρέπει να αρχίσει να λύνεται.
