Του Πάρη Δημητριάδη
Αντιλαμβάνομαι πως στο πνεύμα της πολεμοχαρούς εποχής που διανύουμε, με την τραμπικού τύπου ακροδεξιά να έχει γίνει μόδα κορυφαία, ακούγεται γραφικό και ρομαντικό να μιλάμε για έννοιες όπως ο ανθρωπισμός, η διαφορετικότητα και η ειρηνική συνύπαρξη, παρ’ όλ’ αυτά νομίζω ότι, έστω για την τιμή των όπλων, δεν πρέπει να πάψουμε να το κάνουμε, κι ας μου προκαλεί μεγάλη αποστροφή η οποιαδήποτε κυριολεκτική όσο και μεταφορική αναφορά στα όπλα.
Πέραν της πλάκας, για τον θάνατο του ορθολογισμού μιλάμε, συνεπώς το τι πραγματικά είναι επικίνδυνα γραφικό και τι όχι δεν θα έπρεπε να τίθεται υπό αμφισβήτηση. Τίθεται όμως.
Κι επειδή, πιο συγκεκριμένα, πολύς λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα για την ανάγκη αυτονομίας της Ευρώπης, γι’ αυτή θα ήθελα να μιλήσω σήμερα. Για την Ευρώπη ως ιδέα όμως και ως ιδεολογία, όχι ως τη μοναδική συμμαχία κρατών που δεν έχει στρατό της προκοπής, για να πάω πίσω στα όπλα, που μαζί με τον τραμπισμό σημειώνουν κι αυτά ισχυρό γκελ στις μέρες μας.
Σε ένα νέο πολυπολικό και πολωτικό παγκόσμιο περιβάλλον, με τον Τραμπ από τη μια πλευρά και τον Πούτιν από την άλλη, το κακομαθημένο παιδί της Ευρώπης, γράφουν συχνά πυκνά οι γεωπολιτικοί και άλλου τύπου ειδικοί το τελευταίο διάστημα, οφείλει να σταθεί επιτέλους στα πόδια της. Οφείλει, λένε όλοι αυτοί οι παλαιάς κοπής αρσενικοί, συνήθως, αναλυτές -που ως είδος γενικώς κάνουν comeback- να αποκτήσει επιτέλους την αυτονομία της. Κυρίως να αποκτήσει αποτελεσματικό στρατό, λένε. Προτού να είναι αργά, προειδοποιούν. Χαριτωμένο το γαλλικό κρασί, το ιταλικό προσούτο και η ελληνική φέτα αλλά αυτά δεν θα μας σώσουν σε μια δυνητική μεγάλη σύγκρουση, ούτε μας προσφέρουν το επιθυμητό στάτους που οφείλει να έχει μια διεθνής οντότητα στις μέρες μας για να λογιέται σοβαρή, ισχυρίζονται.
Πραγματιστική και αναγκαία όμως δεν είναι και η επαναφορά της ιδέας της Ευρώπης; Μιας ιδέας που να υπενθυμιστεί ότι στον εικοστό αιώνα μέσα από τις στάχτες δύο παγκοσμίων πολέμων αναβίωσε, με πολλά εκατομμύρια νεκρούς. Από την ιστορική πρωτοβουλία του Γάλλου Υπουργού Εξωτερικών, Ρομπέρ Σούμαν, το 1950, για εμβάθυνση της συνεργασίας μέσω των Συμφωνιών άνθρακα και χάλυβα μέχρι τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, όπου ολοκληρώθηκε το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των λαών, η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η ενίσχυση του κράτους δικαίου βρέθηκαν για δεκαετίες στο επίκεντρο αυτής της ιδέας. Κι αυτές είναι που πρέπει να προταχθούν ξανά σήμερα, όσο κι αν επισκιάζονται ή επικρίνονται ως τετριμμένες και ξεπερασμένες.
Όσες αδυναμίες και όσα τρωτά σημεία κι αν υπήρξαν, που ειδικά σε ζητήματα οικονομικών ανισοτήτων και εκμετάλλευσης, υπήρξαν, για ολόκληρο το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα αλλά και στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού πρώτου σε αυτή την ανθρωπιστική ιδεολογία κινήθηκε η Ευρώπη: Στην ιδεολογία μιας ηπείρου χωρίς σκληρά σύνορα και με συνεργασία μεταξύ των λαών.
Στιβαρές αρχές και αξίες, που δεν έπεσαν από τον ουρανό αλλά έχουν ιστορικό βάθος αιώνων, με αφετηρία φυσικά την αρχαία Ελλάδα και την ανθρωποκεντρική, στωική και ορθολογιστική φιλοσοφία της. Έπειτα και διαμέσου της αρχαίας Ρώμης, του Βυζαντίου, της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού, της Γαλλικής και Βιομηχανικής Επανάστασης αλλά και δεκάδων άλλων ιστορικών οροσήμων, φτάσαμε ως ήπειρος στο να εξάγουμε ιδέες, για τις οποίες περηφάνια θα έπρεπε να νιώθουμε και όχι ντροπή.
Αυτή είναι η πραγματική δύναμη της Ευρώπης. Αυτή πρέπει να συνεχίσει να μας καθοδηγεί. Όχι να ψάχνουμε μόνο πώς να ανταγωνιστούμε με τους άλλους σε πολλά εισαγωγικά μεγάλους στον μιλιταρισμό και στη στρατιωτικοποίηση.
