Του Γιώργου Κακούρη
Και να που μπαίνοντας στο 2024, είμαστε στο ένα τέταρτο του 21ου αιώνα. Για μας που γεννηθήκαμε στον 20ό, και θεωρούμε πως είμαστε ακόμα νέοι, η συνειδητοποίηση πως το κέντρο βάρους και το «τώρα» έχει μετατοπιστεί στον «νέο» αιώνα θυμίζει και πως έχουμε περάσει σε άλλη φάση της ζωής μας. Όποια / όποιος άλλωστε έχει γεννηθεί το αργότερο το 1995 και θυμάται κάτι από τη δεκαετία εκείνη, βρίσκεται πλέον αισίως κοντά, ή λίγο πριν από τα 30. Δεν είναι νέα/νέος, δεν είναι μεγάλη/μεγάλος. Είναι κάτι άλλο. Και ο 20ός αιώνας που θυμάται, είναι πια «παλιός».
Κάπου εδώ μπορούμε λοιπόν να τραγουδήσουμε, τελειωτικά, εκτός από «πάει ο παλιός ο χρόνος» και το «πάει ο παλιός ο αιώνας», και να αρχίσουμε να βλέπουμε τις ζωές μας και τις κοινωνίες μας στο συγκείμενο του μέλλοντος, του 21ου αιώνα.
Με άλλα λόγια, για να ξεφύγουμε από τις υπαρξιακές αναζητήσεις ενός γηράσκοντος millenial και να περάσουμε στον κοινωνικό και πολιτικό σχολιασμό που είναι και η δουλειά μιας στήλης στις πολιτικές σελίδες κυριακάτικης εφημερίδας: είναι σημαντικό να θυμόμαστε τι έγινε το 1878, το 1931, το 1955, το 1960, το 1963 και το 1974.
Αλλά όλα αυτά περνούν στη σφαίρα της ιστορίας καθώς μειώνονται όσοι τα έζησαν και αυξάνονται όσοι τα έζησαν από δεύτερο χέρι. Και αυξάνονται ακόμα περισσότεροι όσοι μπορούν να τα δουν ως γεγονότα που συνέβησαν σε άλλα άτομα σε άλλους χώρους. Και μπορούν να τα αναλύσουν διαφορετικά. Όχι απαραίτητα καλύτερα. Όχι απαραίτητα χειρότερα. Αλλά διαφορετικά.
Για αυτό 50 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή που κορύφωσε τον κυπριακό εμφύλιο, βλέπουμε τη δεκαετία του 1960 και του 1970 της Κύπρου να γίνεται αντικείμενο λογοτεχνικής επεξεργασίας, με ήρεμο μυαλό, υγιές συναίσθημα και καθαρή ματιά όπως στο «Brandy Sour» της Κωνσταντίνας Σωτηρίου. Γι’ αυτό η σειρά «Famagusta» που προβάλλεται σύντομα ανανεώνει την «εικόνα» της μυθοπλαστικής αναπαράστασης του Κυπριακού με μοντέρνα αισθητική (και από ό,τι φαίνεται το τηλεοπτικό κλισέ των χαμένων μωρών, αλλά ας δούμε πρώτα).
Σε αυτό το πλαίσιο, και με το Κυπριακό βρικολακιασμένο και άλυτο και την πολιτική μας τάξη άτολμη και συμβατική, είναι πολύ πιθανόν οι επίσημες εκδηλώσεις για την επέτειο σε μερικούς μήνες να έχουν ως σημείο αναφοράς, όχι μόνο το 1974 (που είναι άλλωστε λογικό), αλλά το 1960, το 1878, τη δεκαετία του 1980 και άλλες ημερομηνίες αναλόγως κομματικής ιδιοσυγκρασίας. Τις πρώτες ενδείξεις θα τις δούμε μάλλον, όταν γίνει η έκθεση της Βουλής στη ΣΠΕΛ.
Η χώρα και οι κοινωνίες της στην κάθε πλευρά της Πράσινης Γραμμής, δεν αντιλαμβάνονται πως βρίσκονται στον 21ο αιώνα, και πως μαζί με το 2074 θα πρέπει να σκεφτόμαστε και το 2050, το 2100… και αν την επέτειο το 2074 θα την κάνουμε ως μνημόσυνο όσων θα έχουμε ξεπεράσει ή ως αέναη νεκρανάσταση.
Ξεκίνησα να γράφω για το 2024 και τη θέση μας στον, όχι πλέον νέο, αλλά τωρινό αιώνα. Αλλά το πώς προσεγγίζουμε τα μεγαλύτερα τραυματικά γεγονότα του 20ού αιώνα, τα οποία αρκετοί ακόμα θυμούνται και αρκετοί μεγάλωσαν με ανθρώπους που τα έζησαν, θα δώσει τον τόνο για το τι θα κάνουμε τα επόμενα 50 χρόνια.
Η πολιτική τάξη φοβάται και βαριέται να υπερβεί τα εσκαμμένα. Στη σφαίρα της μυθοπλασίας (λογοτεχνικής, τηλεοπτικής, καλλιτεχνικής) οι προσπάθειες θα γίνονται. Οπότε είναι ίσως καιρός να περάσουμε στο πλάσιμο νέων πολιτικών μύθων. Όχι με την έννοια του ψέματος, αλλά με την έννοια της επεξεργασίας, της «χώνεψης» του παρελθόντος μας για να μεγαλώσουμε και να περάσουμε στο μέλλον.
Για τι επέτειο θα μιλάμε το 2074; Για το εναρκτήριο σημείο της δεύτερης φάσης του μακροχρόνιου; Ή για το τραύμα από το οποίο αποκρυσταλλώθηκε μια κοινωνία και μια χώρα που έζησε και ενηλικιώθηκε σε έναν νέο αιώνα;
