Του Γιώργου Κακούρη
Το ψυχόδραμα των δασμών τις τελευταίες ημέρες θυμίζει πως τίποτα στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών δεν θα είναι πια το ίδιο. Το παγκόσμιο σκηνικό παίρνει τη μορφή που πολλοί αναλυτές ανέμεναν για τον 21ο αιώνα. Ενός κόσμου μεγάλων δυνάμεων όπου οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν κεντρικό ρόλο, αλλά δεν είναι πλέον η χώρα στην οποία ο υπόλοιπος κόσμος προσέβλεπε για σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη. Ή, η χώρα που ταυτόχρονα ο υπόλοιπος κόσμος απεχθανόταν για τον ρόλο της ως «παγκόσμιου αστυνομικού».
Το δημοσιογραφικό κλισέ του «πλανητάρχη» (και του «παγκόσμιου αστυνομικού») δεν ισχύει πλέον, καθώς όλο και περισσότερες κοινωνίες διερωτώνται γιατί ακριβώς η μοίρα τους πρέπει να εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από έναν εκλεγμένο αξιωματούχο που οι ίδιοι δεν είχαν την ευκαιρία να ψηφίσουν. Καιρός να το αποσύρουμε. Καταθέτω ενώπιον της Ένωσης Κλισέ Διατυπώσεων τον όρο «πορτοκαλί Πρόεδρος» ως την ταπεινή μου πρόταση.
Η συμπεριφορά των ΗΠΑ μπορεί να προβλεφθεί, και ο Τραμπ δεν είναι «απρόβλεπτος» ούτε «τρελός» όπως θέλουν τον Ερντογάν τα δημοσιογραφικά κλισέ των ελληνόφωνων ΜΜΕ. Ναι, ο τρόπος σκέψης και πρακτικής του δεν φαίνεται να έχει βάθος και στρατηγική, όμως οι πράξεις του συνάδουν με τη ρητορική του και το ιστορικό του.
Ο κ. Πορτοκαλί βλέπει τον ρόλο του ως deal maker, και θεωρεί πως η πίεση στο παγκόσμιο εμπόριο θα του δώσει ευκαιρίες να διαπραγματευτεί καλύτερους όρους. Ακόμα και αν οι επιπτώσεις θα χτυπήσουν πρώτα τους ίδιους τους ψηφοφόρους του, ένα ενδεχόμενο το οποίο κυνικά προσπερνά μέχρι τη στιγμή που επηρεάζει πραγματικά την οικονομία και κατ’ επέκταση την αποδοχή του στις δημοσκοπήσεις.
Όπως είδαμε την Τετάρτη το βράδυ, ο Ντ. Τραμπ είναι έτοιμος να αλλάξει πορεία και να προσαρμοστεί. Οι σύμβουλοί του προσπαθούν τώρα να πείσουν τα ΜΜΕ πως αυτό ήταν το σχέδιο του από την αρχή, όμως ακόμα και ο ίδιος δήλωνε την Τετάρτη πως η απόφαση λήφθηκε τις τελευταίες ημέρες, και πως η ανακοίνωση στο ιδιωτικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης Truth Social γράφτηκε χωρίς δικηγόρους, «από την καρδιά». Οι New York Times, έχοντας ενδεχομένως συγκινηθεί λιγότερο από το αφήγημα αυτό, μετέφεραν πληροφορίες πως ο κ. Τραμπ, ενώ αρχικά έλεγε στους Ρεπουμπλικάνους πως ξέρει τι κάνει, αντέδρασε μετά την αναταραχή στις αγορές, καθώς οι σύμβουλοί του φοβούνταν πως η κατάσταση θα ξέφευγε από τον έλεγχο και προτιμούσαν η πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης να εστιάσει με πιο δομημένο τρόπο στην Κίνα.
Πέρα από το δράμα και την ίντριγκα της σημερινής συγκυρίας, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να κινούνται στην ίδια πορεία: της νευρικότητας καθώς δεν είναι η κύρια παγκόσμια δύναμη, της αναδίπλωσης μακριά από στρατιωτικές επεμβάσεις και περιπέτειες ανά το παγκόσμιο, της αμηχανίας από τις ανισότητες στο εσωτερικό που η προοδευτική κεντροαριστερά της χώρας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει και που ο κύκλος του Τραμπ σπεύδει να εκμεταλλευτεί για πλουτισμό και για προώθηση υπερσυντηρητικών πολιτικών.
Η σημερινή συμπεριφορά των ΗΠΑ συνάδει και με τις τάσεις στην εξωτερική πολιτική – ανεξάρτητα από τις ιμπεριαλιστικές περιπέτειες της σημερινής Ρωσίας και του νεο-ορθόδοξου φασισμού του Κρεμλίνου, ο πραγματικός ανταγωνιστής στη διεθνή σκηνή είναι η Κίνα. Αυτό το έχει καταλάβει και η Ε.Ε., προσπαθώντας να ισορροπήσει σε μια σχέση ανταγωνιστή και εταίρου, ταυτόχρονα με έναν πόλεμο στην Ευρώπη και έναν εντελώς αχρείαστο οικονομικό πόλεμο με τις ΗΠΑ.
Οι αγορές θα πάρουν λοιπόν βαθιές ανάσες, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. θα ξεκινήσουν, και όλοι ελπίζουν πως η κλιμάκωση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα υποχωρήσει. Οι δραματικές στιγμές των τελευταίων ημερών, ωστόσο, είναι μόνο μια ένδειξη αυτού που ξέραμε εδώ και καιρό. Πως δεν είμαστε πια στην εποχή του business as usual.
