Του Γιώργου Κακούρη
Το κάναμε πρώτοι, ήταν το μήνυμα που όλη η κυβερνητική μηχανή φαίνεται να θέλει να προωθήσει όσον αφορά το γεγονός πως, έξι μήνες μετά την απόφαση της Κύπρου να αναστείλει προσωρινά την επεξεργασία αιτήσεων ασύλου από Σύρους, αρκετά άλλα κράτη-μέλη εφάρμοσαν την ίδια πολιτική αξιοποιώντας τη δυνατότητα που τους προσφέρει η νομοθεσία της Ε.Ε.
Αυτό που εννοεί η κυπριακή κυβέρνηση, ελπίζω, είναι πως η προσέγγιση αυτή έδωσε την ευκαιρία στο κράτος να διευθετήσει εκκρεμούσες αιτήσεις, να μειώσει τις καταχρηστικές νέες αιτήσεις από άτομα που ενδεχομένως δεν δικαιούνται διεθνή ή συμπληρωματική προστασία, και εμμέσως έπαιξε τον ρόλο να μειώσει και τα κίνητρα να καταφύγει (είτε ως πρόσφυγας είτε για οικονομικούς λόγους) στην Κύπρο.
Αυτό όμως που ακούστηκε ήταν κάτι διαφορετικό, γιατί αναφερόταν σε μια συγκεκριμένη και κάπως διαφορετική στάση. Όπου διάφορα κράτη-μέλη, που δεν είδαν σχετικά υψηλές αναλογικά αφίξεις που είχε να διαχειριστεί σε αρκετές χρονικές περιόδους η Κύπρος, αποφάσισαν, σχεδόν την ώρα που ο Άσαντ έψαχνε να πακετάρει τα χειμερινά του, και ενώ κανείς δεν ήξερε (όχι ότι ξέρει τώρα) αν η Συρία θα πάρει τον δρόμο της ομαλοποίησης ή κάτι χειρότερο, να «κόψουν» ουσιαστικά τον δρόμο σε νέους πρόσφυγες. Και ακούγεται ακόμα πιο παράξενο και αντιφατικό από τη στιγμή που η κυβέρνησή μας είναι από αυτές που τονίζει τις ανησυχίες για τις πραγματικές προθέσεις της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμς, τον ενδεχόμενο ρόλο της Τουρκίας ως παράγοντα επιρροής, και την ανάγκη η Ε.Ε. να χρησιμοποιήσει τη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ως κίνητρο για τη σταθεροποίηση της γειτονικής χώρας. Από τη μία, ο συσχετισμός αυτός μεταξύ της δικής μας απόφασης και της απόφασης των εταίρων υπενθυμίζει πως εμείς περιορίσαμε τις ροές, όταν το παλιό καθεστώς ήταν ακόμα στη θέση του, όταν παίζαμε με την ιδέα μαζί με άλλες χώρες πώς να ορίσουμε κάποιες περιοχές ως ασφαλείς ενώ ο Άσαντ καθόταν ακόμα στη Δαμασκό. Από την άλλη, ο συσχετισμός μάς αδικεί εν μέρει δεδομένου ότι ο προσωρινός περιορισμός μπορεί να θεωρηθεί εργαλείο για να τεθεί υπό έλεγχο μια κατάσταση την οποία η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αφήσει να ξεφύγει, στήνοντας ττέλια αντί υποδομές και διαδικασίες για γρηγορότερη επεξεργασία αιτήσεων και επιστροφές εκεί που χρειάζεται. Και δεδομένου πως στην πράξη η συζήτηση για ασφαλείς επιστροφές μπορούσε να απασχολεί μόνο τις εθελοντικές και ήταν μια διαδικασία που για να αποδώσει θα χρειαζόταν μάκρος. Αν πρέπει να μαντέψω με ποια λογική η Κυπριακή Δημοκρατία επέλεξε να κάνει αυτό το weird flex, εικάζω πως ήταν μεγάλος ο πειρασμός να αναδείξουμε μια περίπτωση πολιτικής της Κύπρου που αναπαράχθηκε και από άλλες χώρες, χωρίς να γίνεται πλήρως αντιληπτό ποιες συγκρίσεις προκαλεί.
Τουλάχιστον το ελπίζω, γιατί η Κύπρος, η οποία έχει την εμπειρία του εκτοπισμού στο ψυχοπολιτικό της DNA, δεν είναι ή δεν θα έπρεπε να είναι, η Αυστρία που σπεύδει να μιλήσει για απελάσεις (check) πριν ακόμα ο Άσαντ ρυθμίσει τη θέρμανση στο νέο του διαμέρισμα στη Μόσχα, ή η Ιταλία και η Ελλάδα που κατηγορούνται πως άφηναν κόσμο να πνιγεί στη Μεσόγειο ως προειδοποίηση. Θεωρητικά η Κύπρος είναι η χώρα που λ.χ. προσεγγίζει τον Λίβανο ως ίσος προς ίσο, προσφέρει λύσεις για να αποθαρρυνθούν οι αναχωρήσεις στην πηγή, και φέρνει στήριξη από την Ε.Ε. στο τραπέζι ώστε να αποτραπεί μια χειροτέρευση της κατάστασης που θα ήταν αρνητική και αν το δούμε αλτρουιστικά (για το συμφέρον των Λιβανέζων και των προσφύγων εκεί), και αν το δούμε κυνικά (για το συμφέρον των ποσοστών ικανοποίησης των πολιτών με την κυπριακή κυβέρνηση). Ναι, τα λόγια δεν αρκούν και πρέπει να συνοδεύονται από πράξεις. Όμως το κλισέ αυτό ισχύει και αντίστροφα: οι πράξεις αποκτούν ουσία και υπόσταση ανάλογα και από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε, λέξεις που βάζουν σε μια σειρά την ιστορία και τον αυτοπροσδιορισμό για το γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε, και τι σημαίνει αυτό για το ποιοι είμαστε.
Είμαστε μια χώρα που με την πρώτη ευκαιρία θέλει να ξεφορτωθεί ανθρώπους που έστησαν ζωές όπως στήσαμε εμείς σε τρίτες χώρες, όταν εγκαταλείπαμε το νησί στον εμφύλιο της δεκαετίας του 1960 και κατά την τουρκική εισβολή, και δεν θέλει να ενθαρρύνει άλλους; Ή είμαστε η χώρα που μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, να δώσει περιθώριο σε όσους θέλουν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους, και να είναι ανοιχτή στη ζύμωση πολιτισμών και τον ρόλο μας ως «γέφυρα», «πυλώνα» που προβάλλουμε σε μουσεία και σε δηλώσεις;
