Του Γιάννη Ιωάννου
Η ιστορία της Ευρώπης άλλαξε, μέσα σε λίγες ημέρες πολέμου στην Ουκρανία, άρδην. Για την ακρίβεια επιταχύνθηκε με το κομπιούτερ στη χρονομηχανή που μπήκαμε να είναι χαλασμένο και να μη γνωρίζουμε αν θα επιστρέψουμε, ως ανθρωπότητα, στο 1914, το 1939, το 1945 ή το 1991. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία όμως δεν αλλάζει μόνο το διεθνές σύστημα. Κάνει, σχεδόν σε κάθε δυτική κοινωνία, τις μάσκες να πέφτουν.
O πόλεμος στην Ουκρανία, όπως κάθε πόλεμος, μπορεί να ερμηνευτεί με τα εργαλεία της ιστορίας, της γεωγραφίας, των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών επιστημών όπως και μέσα από την στρατιωτική τέχνη, τις τέχνες και τον πολιτισμό. Η ιδεολογία, πάντα στο πλαίσιο της ερμηνείας του χώρου και του χρόνου, προσφέρει πολύτιμα εργαλεία κατανόησης του συγκείμενου του πολέμου. Ως αναστοχασμός. Όχι ως θέση. Και το να καταδικάζεις τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπως κάθε εισβολή, είναι μια στάση αρχών. Όχι ιδεολογικό στασίδι. Εκτός αν αρέσκεσαι στο whataboutism, που τις τελευταίες ημέρες έχει την τιμητική του μεταξύ διαφόρων ιδεολογικών ρευμάτων –από την Αριστερά έως την Ακροδεξιά – που με φόντο τη Ρωσία του Πούτιν όχι μόνο κυριάρχησε στη δημόσια σφαίρα, αλλά μας κατέδειξε την ανακολουθία και την ιδεοληπτική περιχαράκωση μεγάλου μέρους κοινωνικών ομάδων, σε Κύπρο και Ελλάδα.
Στην Ελλάδα ο πόλεμος στην Ουκρανία πήρε τις διαστάσεις ενός διπλωματικού σχεδόν επισοδείου Αθήνας-Μόσχας. Και λογικό μιας και η Ελλάδα, ένα «αρχαίο» κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., τηρούσε πάντα φιλοδυτική πολιτική. Βρίσκεται στο πολιτικό DNA της και οφείλουμε να κατανοήσουμε πως παρά την τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο, την τουρκική κατοχή στην Κύπρο και την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας διαχρονικά, η τουρκική σημαία ανεμίζει στις αεροπορικές βάσεις του ΝΑΤΟ εντός της Ελλάδας όπως και η ελληνική στις αντίστοιχες στην Τουρκία. Αυτό θα αλλάξει μόνο αν η Τουρκία φύγει ή εκδιωχθεί από το ΝΑΤΟ, με κανέναν άλλο τρόπο. Επιπλέον, η Ελλάδα επηρεάζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Με ελληνικής καταγωγής πολίτες να σκοτώνονται στην Ουκρανία από το 2013. Από τους Ρώσους και τους Ουκρανούς, αλλά τι σημασία έχει; Aν αύριο 10 Κύπριοι πεθάνουν;
Στην Κύπρο οι μάσκες όμως έπεσαν και πέραν της ιδεολογικής περιχαράκωσης, του μικροπολιτικού παιχνιδιού με φόντο τις προεδρικές και των μαχών στα ΜΚΔ με σχόλια για «ναζί του Κιέβου» και «αγνούς Ρώσους του Πούτιν», αυτό που προκύπτει είναι η τραγική μας αμηχανία σε σχέση με το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που χτίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες. Στο οποίο δεσπόζουν οι Ρώσοι ολιγάρχες που συνθλίβονται υπό το βάρος της δυτικής αντίδρασης, οι αμφιλεγόμενες πρακτικές μας στον τομέα των υπηρεσιών, ένα μοντέλο επίπλαστης επιτυχίας/ευτυχίας και η τραγική έλλειψη ηγεσίας, ανάλυσης των εξελίξεων και παντελούς έλλειψης γνωσιακού βάθους και καλλιέργειας για τις διεθνές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια. Με τον Ρώσο πρέσβη στη Λευκωσία να μας λέει κουνώντας το δάχτυλο πως πυροβολήσαμε τα πόδια μας και πως οι Ρώσοι τουρίστες θα πάνε, φέτος, στην Τουρκία. Αλήθεια, πώς ζούσαμε πριν;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν πρέπει να αποτελεί πεδίο δαιμονοποίησης των λαών και της ιστορίας της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Δύο χωρών με τεράστια συμβολή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Με τεράστια παράδοση, πολιτισμό κι αξιοπρέπεια. Και εξίσου πρόβλημα αποτελεί, για κάθε ελεύθερο άνθρωπο, τόσο ένας ηγέτης όπως ο Πούτιν όσο και οι σύγχρονες εκφάνσεις ακραίων ιδεολογιών που βρίσκουν παραστρατιωτικό αποτύπωμα εντός των ουκρανικών πολιτοφυλακών (π.χ. η Μεραρχία Αζόφ).
Η τελευταία, στο πολιτικό της βραχίονα, το κόμμα National Corps έλαβε στις εκλογές στην Ουκρανία 158.399 ψήφους. Από το σύνολο 35.550.428 εγγεγραμένων ψηφοφόρων. Αν αυτή η επικίνδυνη μειοψηφία Ουκρανών νεοναζί μπορεί να χαρακτηρίσει ολόκληρο τον λαό της Ουκρανίας, που αντιστέκεται σε μια εισβολή, ως ένα «λαό ναζί» τότε καλύτερα να πάμε όλοι σπίτια μας. Αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν, οι ολιγάρχες του και ο τρόπος ηγεσίας του μπορούν, αντίστοιχα, να χαρακτηρίζουν ολόκληρο τον λαό της Ρωσίας ως «βάρβαρους εισβολείς» τότε καλύτερα να μην ξαναβγούμε και από αυτά. Όποιος δεν το αντιλαμβάνεται αυτό λανθάνει. Ιδεολογικά, πολιτικά και ως προς τον βασικό τρόπο σκέψης στη βάση του αριστοτελικού discourse. Καλό θα ήταν να πάει ξανά στο σχολείο να κάτσει και να μάθει γράμματα.
Στην Κύπρο, ενόψει και των εκλογών του 2023, το μεγαλύτερο πρόβλημά μας δεν είναι τελικά ούτε η διαφθορά, ούτε η κακή ηγεσία, ούτε το πού κινείται η κοινωνία μας. Αλλά η υποκρισία που μας διακατέχει ως λαό. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι μάσκες έπεσαν. Ας ελπίσουμε να μη βρεθούμε ποτέ, ξανά όπως το 1974, στη θέση των Ουκρανών. Γιατί Κύπριος Ζελένσκι δεν υπάρχει. Και γιατί αν ο πόλεμος στην Ουκρανία διαρκέσει κανά χρόνο, δεν θα έχουμε και πύργους στη Λεμεσό –εκτός από τους τουρίστες του κ. Οσάτσι.
