Του Γιάννη Ιωάννου
Σε ένα μήνα διακυβέρνησης ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ουσιαστικά υποσκάψει δεκαετίες δεδομένων στην διεθνή έννομη τάξη. Στο Ουκρανικό, στα τρία χρόνια της ρωσικής εισβολής στη χώρα, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει αποκαλέσει τον εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας «δικτάτορα που δεν κάνει εκλογές», αναπαράγοντας σε πλήρη ισχύ τα αφηγήματα ετών της ρωσικής παραπληροφόρησης, έχει κάνει… λάθος στον λογαριασμό των χρημάτων (είναι ενδιαφέρον πώς το αναπαράγουν ως δεδομένο τα κυπριακά ΜΜΕ, ενώ οι ακριβείς αριθμοί υπάρχουν σε ανοικτές πηγές) που απέστειλαν οι ΗΠΑ στο Κίεβο υπό τη μορφή στρατιωτικής και πολιτικής βοήθειας και έχει ουσιαστικά αποκλείσει την Ευρώπη από την ειρηνευτική διαδικασία.
Παράλληλα οι ΗΠΑ, για πρώτη φορά στο επίπεδο του Σ.Α. του ΟΗΕ, με αφορμή ξανά την Ουκρανία, στέκονται στο ίδιο μήκος κύματος με τη Βόρεια Κορέα, τη Ρωσία και το Ιράν στην υιοθέτηση ψηφίσματος, αμφισβητώντας δεκαετίες προσεγγίσεων για τη διεθνή ασφάλεια και τη λειτουργία του διεθνούς συστήματος, όπως το γνωρίσαμε μεταπολεμικά. Και δεν είναι τόσο ο Κόλπος του Μεξικού και η Γροιλανδία που ανησυχούν, το διεθνές σύστημα, αλλά ο κυνισμός της διακυβέρνησης Τραμπ με στενούς συμβούλους του να ζητούν την εξαίρεση του Καναδά από τη συμφωνία 5Eyes, τη βάση της συστράτευσης, ξανά μεταπολεμικά σε επίπεδο πληροφοριών των χωρών του αγγλοσαξονικού κόσμου.
Την ίδια στιγμή που τύποι σαν τον Ίλον Μασκ μετατρέπουν τη δημόσια σφαίρα σε ένα απέραντο πεδίο παραπληροφόρησης και εκφασισμού, με τα απόνερα αυτής της δυναμικής να αγγίζουν, στην Ευρώπη, τα δύο άκρα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ φέρνει μια περίοδο αβεβαιότητας διεθνώς. Όχι μόνο γιατί είναι κυνικός, επιρρεπής σε ένα πλέγμα συντηρητισμού μεταμοντέρνας φύσης και ανορθολογιστής, αλλά και γιατί η δεύτερη θητεία του, πλέον, μέσα σε ένα διάστημα μόλις ενός μήνα δείχνει να μη μοιάζει με την πρώτη αλλά και να έχει την άγνοια κινδύνου ως προς τη μη προοπτική μιας επόμενης θητείας. Κι απέναντι στα πολλά και δύσκολα ανοικτά μέτωπα διεθνώς, από την Ουκρανία έως τη Γάζα, η ξεδίπλωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής δημιουργεί ανασφάλεια.
Από την άλλη, υπάρχει (ή αναζητείται ως προς την αποτελεσματικότητά της) μια ευρωπαϊκή απάντηση σε αυτό το γεωπολιτικό χάος που δύναται να φέρει ο Τραμπ και αναμένεται να ξεδιπλωθεί σε πλήρη ισχύ προκειμένου να δούμε πού οδεύει τουλάχιστον μέχρι τις ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ του Νοεμβρίου του 2026. Ακριβώς αυτός ο ορίζοντας, εξάλλου, θα καθορίσει και το μέγεθος της ζημιάς αλλά και αν υφίσταται εναλλακτική στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Για την Ευρώπη και δη για την Ε.Ε. τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Θυμίζουν την περίοδο 1936-1942, μια περίοδος που ξεκίνησε με τον Ισπανικό Εμφύλιο, την κατάληψη σχεδόν ολόκληρης της Ευρώπης μετά το 1939 και που καθορίστηκε από την είσοδο, το 1942, των ΗΠΑ στον Β΄ Π.Π. Η Ευρώπη απέναντι σε αυτή την αβεβαιότητα έχει δύο απαντήσεις: Ή να περιμένει μέχρι το πέρας της θητείας Τραμπ, που δεν εγγυάται τη μετάβαση στην αμερικανική προεδρία σε έναν πιο ορθολογιστή δρώντα, ή να δράσει όπως έδρασαν ηγέτες σαν τον Τσόρτσιλ και τον στρατηγό ντε Γκολ. Ο πρώτος δήλωσε πως θα πολεμήσει στα βουνά, τα ποτάμια και τους δρόμους της χώρας του και ο δεύτερος ορκίστηκε να ξανασηκώσει τη σημαία της χώρας του στον Άγιο Στέφανο του Στρασβούργου.
Η πρώτη στάση θα βάλει το διεθνές σύστημα σε μεγαλύτερους μπελάδες σε βάθος δεκαετιών. Η δεύτερη στάση αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία για την Ε.Ε. να επαναδιεκδικήσει τον ρόλο της και τη θέση της σε αυτό για τα χρόνια που έρχονται. Τόσο απλά.
ioannoug@kathimerini.com.cy
Twitter: @JohnPikpas
