Οι μύθοι του 1974

Καθώς ο «Δεκαπενταύγουστος» σηματοδότησε, φέτος, μισό αιώνα από τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το 1974, τον «Αττίλα 2», η πάροδος μισού αιώνα από τα γεγονότα που σφράγισαν την τύχη της Κύπρου τον 20ό αιώνα επιτρέπουν τόσο την κατάρριψη των μύθων σε σχέση με το 1974 όσο και την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων –δεδομένου ότι κατά την δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής ο πόλεμος χάθηκε, επί του πεδίου.

Συχνά στην Κύπρο το τραύμα της απώλειας του 36,2% της κυπριακής επικράτειας, το πλέγμα της ελληνικής εμπλοκής –λόγω Χούντας– και του κυπριακού αποτυπώματός της στο πραξικόπημα, και η αναπαραγωγή του πολιτικού, πλέον, αφηγήματος η «Κύπρος κείται μακράν» –έναντι της ιστορικής κατανόησης του γεγονότος– δημιουργούν μύθους, ακατάρριπτους κι ανθεκτικούς στον χρόνο, όπως τον «φάκελο της Κύπρου που παραμένει κλειστός». Δημιουργούν ένα συναισθηματικό φορτίο τύψεων, στρεβλώσεων και υποθετικών σεναρίων τύπου “what if” για το αν η Κύπρος δεν είχε προδοθεί και αν ο πόλεμος δεν χάνονταν.

Ο βασικός μύθος του 1974 που μισό αιώνα δεν παραδεχόμαστε, ακόμη, ανοικτά σε Κύπρο και Ελλάδα είναι πως το καλοκαίρι του 1974 χάσαμε τον πόλεμο. Ηττηθήκαμε, επί του στρατιωτικού πεδίου, επιχειρησιακά και στρατηγικά από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Ούτε οι καταδρομείς στον Πενταδάχτυλο, ούτε οι ηρωισμοί των στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ, ούτε τίποτε άλλο δεν ανέτρεψε την ουσία των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Τουρκίας, που κέρδισε τον πόλεμο, επέβαλε τα τετελεσμένα της επί του εδάφους, και το αποτέλεσμα αυτών παραμένει σήμερα, εμφανές, μισό αιώνα μετά. Ούτε τα F-4, ούτε το αν η Ελλάδα θα εμπλέκονταν σε ένα ελληνοτουρκικό πόλεμο για την Κύπρο, ούτε αν ο Χ μαχητής –που έκανε το ακατόρθωτο επί του πεδίου– αλλάζουν κάτι από το αποτέλεσμα της de facto κατοχής και η Ιστορία δεν γράφεται με υποθετικές προκείμενες αλλά από τα ίδια τα γεγονότα –οφείλει ωστόσο να εξετάζεται μακριά από μυθεύματα, ιδεοληψία και συντήρηση μύθων ως άλλοθι για την κατάρρευση που ξεκίνησε πενήντα χρόνια πριν, μετά την 14η Αυγούστου.

Οι μύθοι του 1974 δημιούργησαν και συντηρούν μια σειρά μύθων που μας ακολουθούν μέχρι και σήμερα με αφορμή την συζήτηση για την επίλυση του Κυπριακού και την απαλλαγή από το απαράδεκτο στάτους κβο της τουρκικής κατοχής και της διαίρεσης της πατρίδας μας. Ο ισχυρότερος μύθος είναι αυτός του ότι «η μοναδική λύση είναι η απελευθέρωση» -φωτογραφίζοντας ουσιαστικά την αρχή στρατιωτικών επιχειρήσεων που θα απελευθερώσουν το 36,2% της κυπριακής επικράτειας και θα την επιστρέψουν στον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι ένα σύνθημα, χωρίς ουσία, που αγνοεί το πώς δουλεύει ο πόλεμος ως έννοια, ως διεξαγωγή και ως «μικροοικονομία», αλλά και τι πραγματικά αποτελεί σε φιλοσοφικό επίπεδο. Και αναπαράγεται, όχι τυχαία, από αυτούς που για το 1974 αναπαράγουν τους μύθους του «φυλακόβιου, υπό την επήρεια ναρκωτικών Τούρκου στρατιώτη», του «ηρωικού Ελδυκάριου που με ένα αντιαρματικό έκαψε πολλά τουρκικά άρματα», του «εθνοπροδότη Καραμανλή» και του «Ελληνοκύπριου που δεν αγοράζει οπλικά συστήματα και ψωνίζει στα Κατεχόμενα».

Ας σοβαρευτούμε επιτέλους. Από τα τραγικά γεγονότα του 1974, μισό αιώνα μετά, πρέπει να κρατήσουμε το σπουδαιότερο μάθημα. Το πως χάνονται οι πόλεμοι επί του πεδίου. Ας μην θεωρούμε πως μισό αιώνα μετά το 1974, ένα αιώνα και δύο χρόνια μετά από το 1922 και ένα αιώνα και 27 χρόνια μετά το 1897 σε Κύπρο και Ελλάδα θα κερδίσουμε τον επόμενο πόλεμο που θα εμπλακούμε. Μπορεί να τον κερδίσουμε, μπορεί ωστόσο και τον χάσουμε. Συνεπώς ας σκοτώσουμε οριστικά τους μύθους του 1974 και ας σκεφτούμε, επιτέλους, χωρίς συνθήματα.

ioannoug@kathimerini.com.cy

Twitter: @JohnPikpas