Του Γιάννη Ιωάννου
Ο Σαγίντ Κουντμπ (1906-1966) είναι ο πατέρας του σύγχρονου μαχητικού Ισλάμ. Του Ισλάμ που γέννησε την τζιχάντ όχι ως την κορανική ερμηνεία του όρου αλλά ως μια μορφή ριζοσπαστικοποίησης του πολιτικού Ισλάμ που γέννησε, με δεύτερη ζωή ιστορικά, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Στην Ευρώπη, όπως και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, ελάχιστοι έχουν διαβάσει το έργο του Κουντμπ και ελάχιστοι έχουν μπει στη διαδικασία ερμηνείας του. Εξάλλου, ο όρος τζιχαντισμός, όπως μας προέκυψε από τη Συρία τα τελευταία χρόνια, αποτελεί περισσότερο ένα εργαλείο πολιτικής αντιπαράθεσης, στη Δύση, παρά μια ερμηνευτική προσέγγιση στη ριζοσπαστικοποιημένη βία και στη διεθνή υπερεθνική τρομοκρατία.
Επίσης για τον Κουντμπ, και το εξάτομο έργο που συνέγραψε στη φυλακή πριν εκτελεστεί από τον Νάσερ, το μαχητικό Ισλάμ είναι πρωτίστως εργαλείο που στρέφεται εναντίον των κυβερνήσεων των αραβομουσουλμανικών χωρών και όχι της Δύσης. Μοιάζει αρκετά με το «μόνο γραφές» του Λούθηρου, εξάλλου, το μεταρρυθμιστικό επί του Ισλάμ έργο του Κουντμπ, ο οποίος διέδιδε το «μόνο Κοράνι».
Στη Συρία, το πολιτικό Ισλάμ έχει μια ιστορία που όπως σε κάθε χώρα στην οποία διαδόθηκε μετά την Αίγυπτο η ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, απέκτησε τοπικά χαρακτηριστικά. Στη Συρία, μάλιστα, τόσο επί Άσαντ όσο και νωρίτερα ο εθνοσεκταρισμός ήταν περισσότερο μια τάση που αναδείχθηκε μετά το 2011 και τον εμφύλιο πόλεμο με την καταπίεση του (αλαουϊτικού) καθεστώτος Άσαντ να εργαλειοποιεί την κοσμικότητα του κράτους, εντάσσοντας ωστόσο τόσο στο Σύνταγμα της χώρας όσο και στην καθημερινή πρακτική ισλαμικά στοιχεία – σαν το σουνιτικό ρεύμα από το οποίο προέρχεται και ο Κουντμπ, αλλά και η μήτρα της συριακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Κι από εκεί φτάσαμε στον Τζολάνι. Έναν πρώην μαχητή της αλ Κάιντα, που ενώ προέρχεται από την κοινή ιστορία του υπό δίωξη πολιτικού Ισλάμ στη χώρα, για να καταλήξει στην υπερεθνική τζιχάντ κι από εκεί στη δική του εκδοχή για το πολιτικό Ισλάμ μετά την πτώση του Άσαντ, μια μετάβαση που στον ελληνόφωνο κόσμο δεν μπορεί να γίνει κατανοητή υπό το βάρος του ετεροπροσδιορισμού για την Τουρκία, την τοξικότητα των ΜΚΔ και την οργανωμένη παραπληροφόρηση των απολογητών του Άσαντ και του Πούτιν.
Η Συρία είναι ένα σημείο καμπής για το πολιτικό Ισλάμ. Η ανησυχία για τη συμπερίληψη των χριστιανών, των Αλαουϊτών, των Δρούζων ή των Κιρκάσιων καθώς και το Κουρδικό είναι σημεία που θα κρίνουν τη βιωσιμότητα της νέας Συρίας.
Σημαντικότερα, όμως, θα μετασχηματίσουν το πολιτικό Ισλάμ όπως το γνωρίσαμε στον 20ό αιώνα με το νέο μοντέλο να απειλεί υπαρξιακά χώρες όπως το Ισραήλ (το ένα αραβικό κόμμα εκ των τριών της χώρας ελκύει την ιδεολογία του από την ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας), τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο, που διώκουν για δεκαετίες το πολιτικό Ισλάμ και την Ιορδανία. Κι αυτό, διότι όποιος γνωρίζει τη Συρία γνωρίζει καλά πως αυτή δεν μπορεί να μετατραπεί εύκολα ούτε στο Κατάρ, ούτε στη Σαουδική Αραβία. Ούτε στην Τουρκία του AKP, όσο κι αν η αυξημένη επιρροή της τρομάζει, εύλογα, τη Λευκωσία και την Αθήνα.
Η συζήτηση για τη Συρία, πέραν της αμορφωσιάς, της έλλειψης γνωσιακού υπόβαθρου μεταξύ «σχολιαστών γεωπολιτικής» που απλώς παράγουν content για τους δημοσιογράφους και της κλασικής συντηρητικής συζήτησης για το Ισλάμ και το μεταναστευτικό στην Ευρώπη, την εποχή του Τραμπ και του Ορμπάν, είναι μια συζήτηση που θα διαμορφώσει το μέλλον της Μέσης Ανατολής για πολλά χρόνια. Καλό να την παρακολουθήσουμε με ψυχραιμία και μακριά από τους γραφικούς του Χ στην εποχή του Ίλον Μασκ. Και στην Κύπρο, ζητούμενο είναι η σοβαρότητα.
