Του Γιάννη Ιωάννου
Γιατί στην Κύπρο, που τα οδικά δίκτυα είναι σε γενικές γραμμές καλά, τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν όχι 30ετίας όπως στα Βαλκάνια ή στην Αφρική, και οι χιλιομετρικές αποστάσεις λόγω μεγέθους του νησιού μικρές, συμβαίνουν τόσα πολλά δυστυχήματα; Πριν αναλύσει κανείς τις κακοτεχνίες, την υπερβολική ταχύτητα, την οδήγηση υπό την επήρεια ποτού, την αποτελεσματικότητα των αρμόδιων αρχών και την ίδια τη νοοτροπία του Κύπριου οδηγού ας πάμε πίσω στα βασικά.
Γνωρίζει ο μέσος Κύπριος οδηγός ή δικυκλιστής ή επαγγελματίας οδηγός να κρατεί τιμόνι; Nα οδηγεί δηλαδή αποτελεσματικά, αμυντικά, γνωρίζοντας πως πρέπει να στρίβει το αυτοκίνητό του αριστερά ή δεξιά, πώς να εισέρχεται και να εξέρχεται ενός κυκλικού κόμβου, πώς να ελαττώνει ή να επιταχύνει, πώς να παρκάρει και να ξεπαρκάρει και πώς να αποφεύγει ή να προνοεί, οδηγικά, έναντι μιας δύσκολης κατάστασης; H απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι και έχει τόσο κοινωνιολογική όσο και contemporary διάσταση.
Η κοινωνιολογική διάσταση εδράζεται στο πώς η κυπριακή κοινωνία μεταπήδησε από την ισχνή χρήση αυτοκινήτου στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στη διάδοση του αυτοκινήτου ως μέσου ιδιωτικής μετακίνησης. Και πως στα 80’s και 90’s το ΙΧ εκτοξεύτηκε με την ευκολία πρόσβασης στην αγορά ενός αυτοκινήτου και στο πώς μια μέση οικογένεια λίγων μελών (π.χ. μια τετραμελής οικογένεια) μπορεί να είχε 4 ή και 5 αυτοκίνητα. Η μετάβαση αυτή από τον γάρο στο αυτοκίνητο μέσα σε λίγα χρόνια δεν αύξησε μόνο την χρήση του αυτοκινήτου ως Μέσου per se αλλά αύξησε την προσφορά για να γίνει κάποιος στα 17 ή 18 του, οδηγός. Η σύγχρονη διάσταση είναι ο τρόπος ελέγχου και διδασκαλίας του αντικειμένου προκειμένου κάποιος να μάθει να οδηγεί. Να αποκτήσει δηλαδή, νόμιμα, άδεια οδήγησης. Μια διαδικασία που αν την δει κανείς στην πραγματική της διάσταση είναι της… πλάκας. Ένας παπαγαλισμός των σημάτων και των κανόνων σήμανσης και οδηγικής συμπεριφοράς όπου κανείς δεν κόβεται, σειρά μαθημάτων, μια εξέταση τυπική για να εκτελέσει κανείς την «οπισθογωνία» και η παράδοση του οδηγού, εκεί έξω.
Αν ένα τυχαίο σύστημα κληρωτίδας έβαζε ένα δείγμα 5.000 οδηγών ηλικίας 20-55 να εκτελέσουν με κάποιον εκπαιδευτή μια οδηγική πορεία 45 λεπτών και να εξεταστούν επί βασικών θεμάτων κανόνων σήμανσης/ΚΟΚ, οδηγικής συμπεριφοράς και ασφάλειας, είμαι πεπεισμένος πως ένα μεγάλο ποσοστό θα κόβονταν. Δηλαδή ένα μεγάλο ποσοστό αυτών που σε καθημερινή βάση τρέχουν με 80 χλμ. σε δρόμους με όριο 30 χλμ., που στρίβουν δεξιά μπαίνοντας στο αντίθετο ρεύμα, που πετάγονται από τα roundabout ή που σε μπλοκάρουν στο ελεγχόμενο τετράγωνο. Αυτό υποδεικνύει η εμπειρική παρατήρηση πριν πάμε στο αν κάποιος μιλάει στο κινητό του ενώ οδηγεί, έχει πιει ποτό ή θέλει να οδηγεί το διπλοκάμπινό του με τεραστίων διαστάσεων ελαστικά ή το σπορ αυτοκίνητό του με θορυβώδη εξάτμιση. Εδώ βρίσκεται συνεπώς η πηγή του προβλήματος. Στο πώς εκπαιδεύεται ο οδηγός που η Πολιτεία θα κρίνει πως μπορεί νόμιμα να οδηγεί ΙΧ, μοτοσικλέτα, επαγγελματικό φορτηγό.
Υπάρχει τρόπος να αλλάξει αυτό; Δεν είμαι σίγουρος. Όσες πολιτικές κι αν σχεδιάσει κάποιος, αν συλλογικά δεν εγκύψει κάποιος στην αυστηροποίηση και τον επανέλεγχο του πώς εκπαιδεύεται κάποιος για να αποκτήσει άδεια οδηγού και πώς επιμορφώνεται, στη συνέχεια, διά βίου στο αντικείμενο και πώς διαρκώς ελέγχεται –όχι μόνο μέσω της τιμωρίας– ως ικανός να οδηγεί, τότε δεν υπάρχει και σωτηρία. Η νοοτροπία της οδηγικής συμπεριφοράς στην Κύπρο εξάλλου είναι απότοκο του «να μεν κοπεί ο μιτσής» στην εξέταση. Ο ίδιος μιτσής (ή 50άρης 30 χρόνια μετά) που κυριολεκτικά «θα σε πατήσει και θα σου ζητήσει και τον λόγο από πάνω».
Δικαιούμαστε σε μια χώρα με καλό σχετικά δίκτυο, καλά γενικά αυτοκίνητα και μικρές αποστάσεις να μη θρηνούμε τόσα πολλά θύματα ετησίως, να μην αγανακτούμε για να πάμε καθημερινά από το σημείο Α στο σημείο Β για την εργασία μας ή τα παιδιά μας και να μη φοβόμαστε αν ο μέσος ψυχοπαθής εκεί έξω θέλει να κάνει τη λεωφόρο Κυρηνείας πίστα; Ή ακόμη χειρότερα να μη φτάσουμε εμείς κάποια στιγμή να… κατέβουμε κάτω με κανά ρόπαλο ή με κανά G3 κι αυτόν που μόλις πήγε να μας σκοτώσει, παραβιάζοντας μια ντουζίνα κανόνες, ενώ πάμε το μωρό μας στο παιδίατρο, τον στείλουμε στον διάολο; H απάντηση είναι πως ναι. Το δικαιούμαστε. Δεν πρέπει να θρηνούμε θύματα.
Αλλά αν δεν το διεκδικήσουμε ως κοινωνία δεν θα σταματήσει ποτέ. Και αυτό που πρέπει να διεκδικήσουμε είναι πως όποιος οδηγεί, εκεί έξω, πρέπει κατ’ αρχάς να ξέρει να το κάνει. Το σωρευτικό αποτέλεσμα αυτού θα βελτιώσει και την κακή νοοτροπία. Και σταδιακά θα την αλλάξει κιόλας.
