Του Παύλου Ξανθούλη
Θυμάται κανείς το σκάνδαλο του καναπέ, «sofagate»; Το φοβερό εκείνο στιγμιότυπο αναίδειας και θράσους, με τον Ταγίπ Ερντογάν να «επιτρέπει» στον τότε πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ να καθίσει σε πολυθρόνα, δίπλα του, στο «προεδρικό ανάκτορο», αφήνοντας ωστόσο όρθια, αμήχανη και προσβεβλημένη την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία πρόεδρος της Κομισιόν αναγκάστηκε να μετακινηθεί σε άλλο σημείο της αίθουσας, πιο πίσω και να καθίσει σε έναν καναπέ, μόνη. Όλα αυτά ανήκουν προφανώς στο παρελθόν. Έλαβαν χώρα τον Απρίλιο του 2021 και πυροδότησαν εντάσεις όχι μόνο μεταξύ της Άγκυρας και της Κομισιόν, αλλά και μεταξύ των θεσμικών οργάνων, καθώς ο Σαρλ Μισέλ δεν είχε –αν μη τι άλλο– το πολιτικό θάρρος να υπερασπίσει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και αυτούς που τους εκπροσωπούν, ανεξαρτήτως φύλου.
Τρία και πλέον χρόνια αργότερα, η πρόεδρος της Κομισιόν, με ανανεωμένη πλέον εντολή, βρέθηκε στην Τουρκία στις 17 Δεκεμβρίου για να συζητήσει τετ-α-τετ με τον Ταγίπ Ερντογάν τις εξελίξεις στη Συρία, υπό το φως της ανατροπής του αυταρχικού καθεστώτος Άσαντ και του ρόλου που διαδραματίζει πλέον η Άγκυρα, τόσο στη χώρα (δεδομένων των σχέσεων με τις ομάδες Γκολάνι), όσο και γενικότερα στην περιοχή. Αυτή τη φορά ο κ. Ερντογάν είχε μεριμνήσει ώστε η κα φον ντερ Λάιεν να καθίσει δίπλα του. Και συζήτησαν τις εξελίξεις στη Συρία, αλλά και τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Με τον «αναβαθμισμένο», μέσω Συρίας, Ταγίπ Ερντογάν, να διεκδικεί «συγκεκριμένα και ξεκάθαρα» –όπως θα έλεγε και ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης– ανταλλάγματα από την Ε.Ε. Η κα φον ντερ Λάιεν είχε όμως κάνει την προεργασία της. Και ανακοίνωσε επιπλέον βοήθεια προς την Τουρκία, ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ, για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων. Η ιδιαιτερότητα της «προσφοράς» φον ντερ Λάιεν, δεν εξαντλείται μόνο στην έκπληξη της παραχώρησης ενός επιπλέον ποσού στην Τουρκία, σε μια χρονική συγκυρία, κατά την οποία το καθεστώς της Άγκυρας «προωθεί» πρόσφυγες, πίσω στη Συρία. Αλλά εκτείνεται και στο γεγονός ότι με βάση την πρόταση φον ντερ Λάιεν το εν λόγω ποσό θα εκταμιευθεί από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, κάτι που σημαίνει ότι «δωρητές» είναι όλα τα κράτη-μέλη, κατ’ αναλογία Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης επικοινώνησε πάντως με την κα φον ντερ Λάιεν μετά την επίσκεψή της στην Τουρκία. Αλλά δεν μας είπε, εάν επεδίωξε –νοουμένου ότι υπάρχει δυνατότητα– η αναλογική συμβολή της Κυπριακής Δημοκρατίας για τους πρόσφυγες της Συρίας, να μη διοχετευθεί προς την Τουρκία, αλλά να δοθεί προς τον Λίβανο ή προς την Ιορδανία. Όπως βεβαίως δεν μας είπε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, πώς είδε τη δημόσια δέσμευση που ανέλαβε η κα φον ντερ Λάιεν, ενώπιον του Ταγίπ Ερντογάν, για προώθηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, η οποία αποτελεί κόκκινο πανί για τη Λευκωσία, καθώς η Άγκυρα επιβάλλει εμπάργκο στο κυπριακό εμπόριο και στα πλοία με αφετηρία τα κυπριακά λιμάνια.
Ήταν ή δεν ήταν ενήμερος ο Πρόεδρός μας για τα ανοίγματα της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς την Τουρκία; Και πραγματικά δεν ξέρω ποιο από τα δύο είναι χειρότερο:
• Ο Νίκος Χριστοδουλίδης να ενημερώθηκε από τον Τύπο για τις «παροχές» φον ντερ Λάιεν προς Ερντογάν; Κάτι που θα σήμαινε ότι η πρόεδρος της Κομισιόν, με την οποία διατείνεται ότι έχει άριστες σχέσεις, δεν τον είχε καν προϊδεάσει για τις προθέσεις της.
• Ή μήπως τον είχε ενημερώσει, αλλά ο Πρόεδρός μας που εμφανίζεται να πίνει νερό στο όνομα της κας φον ντερ Λάιεν, δεν μπόρεσε να της αλλάξει γνώμη;
Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Και ο μόνος κερδισμένος είναι ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος πέραν της εξασφάλισης ενός ακόμη δισεκατομμυρίου ευρώ για τη φιλοξενία Σύρων προσφύγων, πήρε και δημόσια δέσμευση για την προώθηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της χώρας του, η οποία εκτιμάται βασίμως και επισήμως από την Κομισιόν, ότι θα υπερδιπλασιάσει τον ευρωτουρκικό όγκο εμπορικών συναλλαγών, που σύμφωνα με τα στοιχεία του 2023, είχε εκτοξευθεί στα 206 δισεκατομμύρια ευρώ.
Εύλογα, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο Ερντογάν ενοικίασε πολύ ακριβά την πολυθρόνα του. Και ότι η πρόεδρος της Κομισιόν κατάφερε αυτή τη φορά να καθίσει αναπαυτικά. Για τη Λευκωσία, που απλώς παρακολουθεί, δεν ξέρω.
