Αν ρωτήσεις αυτή τη στιγμή οποιαδήποτε χώρα, πιθανότατα θα μάθεις ότι θέλει να αποτελέσει, με κάποιο τρόπο, κόμβο για τεχνολογική ανάπτυξη και συγκεκριμένα για αυτό που συλλογικά ονομάζουμε Τεχνητή Νοημοσύνη (AI). Η τεχνητή νοημοσύνη ορίζει σήμερα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, το ψηφιακό μας μέλλον. Αποτελεί καταλύτη για οικονομική ανάπτυξη και ενίσχυση της επιρροής των κρατών σε όλα τα επίπεδα, κάτι που κάνει ταυτόχρονα το έργο της προσέλκυσης επενδύσεων σε αυτό τον τομέα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό.
Αυτό ακριβώς είναι που καθιστά τα θετικά αποτελέσματα της επίσκεψης του Προέδρου της Δημοκρατίας στις Η.Π.Α πολύ σημαντικά από κάθε άποψη. Ποια όμως η ουσία της επίσκεψης σε αυτή τη νέα πραγματικότητα που δημιουργεί το AI, και ποια η σημασία των αποτελεσμάτων της σε συνάρτηση με τη στρατηγική μας ως κράτος στα θέματα τεχνολογίας και καινοτομίας;
Για να αντιληφθούμε την πραγματική ουσία, θα πρέπει να τα αναλύσουμε, όχι ως αποσπασματικές επιτυχίες, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος των ευρύτερων στρατηγικών μας επιδιώξεων.
Τεχνολογία και Καινοτομία είναι βασικότατοι υποστηρικτικοί άξονες της μακροπρόθεσμης στρατηγικής που ονομάζουμε "Όραμα 2035". Με αναφορά στην τεχνολογία ειδικότερα, μιλούμε για τη μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό κέντρο εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά σε καμία άλλη χρονική στιγμή δεν είμασταν όσο έτοιμοι είμαστε τώρα, για να μπορούμε να συζητούμε ουσιαστικά τον στόχο αυτό με εταιρείες της εμβέλειας αυτών στο Silicon Valley, πολλές από τις οποίες καθοδηγούν τις τεχνολογικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Και αυτή είναι η πρώτη σημαντική επιτυχία της επίσκεψης.
Η εξέλιξη του κυπριακού οικοσυστήματος και οι ανάγκες ενίσχυσης του
Κτίζοντας, πέραν από την γεωστρατηγική μας θέση, στις εξαιρετικές επιδόσεις της οικονομίας και την αναβαθμισμένη γεωπολιτική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπάρχουν τέσσερις βασικοί παράγοντες που δημιουργούν τις συνθήκες για την εδραίωση της Κύπρου ως κόμβου Τεχνολογίας, Καινοτομίας και Ερευνητικής Αριστείας:
Τομέας Τεχνολογίας: Ο τομέας της τεχνολογίας έχει μεγαλώσει κατά 277% από το 2012. Αποτελεί τον πιο ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα της οικονομίας της χώρας με 15% ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης και συνεισφορά στο ΑΕΠ κοντά στο 14%. Αυτό κατευθύνεται από την σημαντική αύξηση, κυρίως τα τελευταία 2 χρόνια, των άμεσων ξένων επενδύσεων σε τεχνολογία, με μεγάλο αριθμό ξένων εταιρειών να δραστηριοποιούνται στη χώρα. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία στην Κύπρο μιας σημαντικής κοινότητας τόσο πολυεθνικών εταιρειών με παγκόσμιο εκτόπισμα αλλά και νεοφυών εταιρειών τεχνολογίας, σε τομείς όπως fintech, gaming, software development και healthtech, με σημαντική δραστηριότητα σε AI. Σήμερα, η Κύπρος κατατάσσεται 3η στην Ευρώπη όσο αφορά την ανάπτυξη του τομέα της Τεχνολογίας και 1η στη Νότια Ευρώπη στον τομέα fintech και gaming.
Δίκτυο Νεοφυών Επιχειρήσεων και Καινοτομίας: Η χώρα μας αναγνωρίζεται πλέον ως ένα γρήγορα αναπτυσσόμενο οικοσύστημα (startup ecosystem) με περισσότερες από 500 startup εταιρείες, το οποίο κατατάσσεται στα πρώτα 45 παγκοσμίως, επιτυγχάνοντας την έκτη καλύτερη επίδοση όσον αφορά τις επιτυχείς επενδύσεις σε νεοφυείς εταιρείες αξίας μικρότερης του 1 δις ευρώ, ενώ αναμένουμε περαιτέρω αναβάθμιση κατά το 2025.
Οικοσύστημα Ερευνητικής δραστηριότητας: Για τρίτη χρονιά η χώρα μας παραμένει στους Strong Innovators της Ευρώπης, σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, έχοντας πετύχει τη μεγαλύτερη πρόοδο πανευρωπαϊκά από το 2017. Το οικοσύστημα υποστηρίζεται από ένα σημαντικό αριθμό ερευνητών, πέραν των 3500, 12 Πανεπιστήμια, 7 κέντρα αριστείας, και πέραν των 20 ερευνητικών υποδομών, με πολύ καλές επιδόσεις σε ευρωπαϊκά προγράμματα, και ψηλό επίπεδο ερευνητικής δραστηριότητας.
Ταλέντο: Όσο αφορά την πρόσβαση σε ταλέντο, η Κύπρος είχε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση ειδικών τεχνολογίας στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, με 17% μεταξύ 2023 – 2024. Σε απόλυτους αριθμούς, έχει σχεδόν διπλασιαστεί ο αριθμός των ειδικών ICT την τελευταία δεκαετία και βρίσκεται τώρα κοντά στις 30,000, με πυκνότητα ταλέντου που αγγίζει το διπλάσιο άλλων γειτονικών χωρών.
Οι πιο πάνω παράγοντες είναι συγκοινωνούντα δοχεία και αλληλοτροφοδοτούν την ανάπτυξη.
Εντούτοις, και παρά τις πολύ καλές επιδόσεις, δεν έχουμε λύσει πλήρως την εξίσωση. Χρειάζονται στοχευμένες ενέργειες για να μετατρέψουμε την επιχειρηματική δραστηριότητα στο νησί σε θέματα τεχνολογίας και καινοτομίας, σε ένα μακροπρόθεσμα βιώσιμο δυναμικό οικοσύστημα. Ένα εκκολαπτήριο καινοτομίας, που θα τροφοδοτεί την οικονομία με ταλέντο και τεχνογνωσία. Ένα περιβάλλον όπου καινοτόμα επιχειρηματικά μυαλά θα μπορούν να κάνουν πράξη τις ιδέες τους, και όπου εταιρείες τεχνολογίας θα θέλουν να έχουν παρουσία και δραστηριότητα, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και οικονομική προστιθέμενη αξία.
Αν αναλύσει λοιπόν κανείς τα πολύ πετυχημένα τέτοια οικοσυστήματα, όπως είναι το γειτονικό μας του Ισραήλ, θα δει ότι χρειάζεται να ενισχύσουμε συγκεκριμένους παράγοντες:
(i) Πρόσβαση σε υποδομές, εργαλεία και τεχνογνωσία,
(ii) συνθήκες χρηματοδότησης νεοφυών επιχειρήσεων,
(iii) δομές υποστήριξης για τις νεοφυείς επιχειρήσεις και
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στις εταιρείες Amazon και Nvidia, όπου η συζήτηση επεκτάθηκε και στο ενδεχόμενο για παρουσία στη χώρα μέσω ερευνητικών κέντρων ή κέντρων ανάπτυξης λύσεων
(iv) επιτάχυνση της ψηφιοποίησης, όχι μόνο του Δημόσιου αλλά και βασικών υποδομών της χώρας.
Τα αποτελέσματα της επίσκεψης και η σημασία τους
Με βάση ακριβώς αυτές τις παραμέτρους προετοιμάστηκε το ταξίδι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι για αυτό που η επίσκεψη κάλυψε, πέραν των εταιρειών Τεχνολογίας, επενδυτικά ταμεία και εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου (venture capital), Πανεπιστήμια όπως το Columbia Business School και το Stanford, αλλά και εταιρείες επιτάχυνσης νεοφυών επιχειρήσεων, όπως το Plug and Play. Όλα δηλαδή τα στοιχεία που συνθέτουν ένα υγιές οικοσύστημα τεχνολογικής και επιχειρηματικής καινοτομίας.
Ξεκινώντας από το τελευταίο, η Plug and Play αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες επιτάχυνσης νεοφυών επιχειρήσεων, αλλά και χρηματοδότησης τους. Κάθε χρόνο η εταιρεία αυτή, με παρουσία σε 60 τοποθεσίες παγκόσμια, φιλοξενεί κατά μέσο όρο 400 startups και επενδύει σε 150 από αυτές. Κάποιες από τις πιο πετυχημένες εταιρείες αναδείχθηκαν μέσα από τις υποστηρικτικές δομές της Plug and Play, όπως: Paypal, Dropbox, Pinterest, Logitech, N26, ενώ πέραν των 40 startups από το Plug and Play, μετατράπηκαν σε Unicorns (δηλαδή ξεπέρασαν το 1δις σε αξία). Κατά την επίσκεψη, o CEO της Plug and Play Saeed Amidi, δήλωσε το ενδιαφέρον της εταιρείας να δραστηριοποιηθεί στην Κύπρο. Μέσα από μία εντατική διαδικασία στους επόμενους 3 μήνες, αναμένεται να καθοριστεί το εύρος και η μορφή της παρουσίας της εταιρείας στο νησί, με ανοικτό το ενδεχόμενο το κέντρο που θα δημιουργηθεί στην Κύπρο να καλύψει όχι μόνο την τοπική αγορά αλλά και ευρύτερα την περιοχή.
Μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει σημαντικά την πρόσβαση νεοφυών επιχειρήσεων σε εμπειρογνωμοσύνη, δίκτυα επενδυτών, άλλων startups και ειδικών, συμβάλλοντας στην καλύτερη διασύνδεση των φορέων του οικοσυστήματος και δημιουργώντας τις συνθήκες ώστε το οικοσύστημα στην Κύπρο να αποκτήσει ηγετική περιφερειακή δραστηριότητα.
Οι συναντήσεις με εταιρείες κολοσσούς στον τομέα της τεχνολογίας – αναφέρω εδώ τις σημαντικότερες: OpenAI, Nvidia, Amazon, Google, Oracle στην παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά και Microsoft, ServiceNow – ανέδειξαν σημαντικό ενδιαφέρον για συνεργασία σε αριθμό θεμάτων που σχετίζονται με τις δράσεις που έχουμε καθορίσει:
- Εφαρμογή προγραμμάτων για ψηφιακές δεξιότητες, τόσο για το Δημόσιο, όσο και ευρύτερα για τους πολίτες της χώρας, κυρίως με αναφορά σε AI. Η OpenAI, αποτελεί ένα από τους δύο συνεργάτες της κυβέρνησης της Εσθονίας, η οποία ανακοίνωσε στις αρχές Μαρτίου το πρωτοποριακό πρόγραμμα AI Leap για πρόσβαση μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε εργαλεία AI.
- Συνεργασία και ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης για επίλυση κρίσιμων θεμάτων, όπως η έγκαιρη πρόληψη πυρκαγιών και το κυκλοφοριακό. Τέτοιες εταιρείες βρίσκονται σε ένα συνεχή κύκλο ανάπτυξης καινοτόμων λύσεων, κυρίως με τη χρήση AI, και μπορούν να συνεργαστούν με αντίστοιχους φορείς του κυπριακού οικοσυστήματος, προσφέροντας λύσεις που θα ενισχύσουν την πορεία ψηφιοποίησης της χώρας.
- Διερεύνηση της δυνατότητας υλοποίησης υποδομών στην Κύπρο, όπως μικρότερης κλίμακας, αυτόνομα σε ενεργειακές ανάγκες, κέντρα δεδομένων, και δορυφορικά συστήματα για ενίσχυση της ασφάλειας και αυτονομίας της χώρας στον τομέα των επικοινωνιών.
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στις εταιρείες Amazon και Nvidia, όπου η συζήτηση επεκτάθηκε και στο ενδεχόμενο για παρουσία στη χώρα μέσω ερευνητικών κέντρων ή κέντρων ανάπτυξης λύσεων (development centers), καθώς και στην πιθανότητα συνεργασίας για ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας των φορέων του οικοσυστήματος. Τις αμέσως επόμενες βδομάδες αναμένεται η άφιξη στελεχών των δύο εταιρειών στην Κύπρο για να ξεκινήσει η περαιτέρω συζήτηση του θέματος.
Σημαντική ψήφος εμπιστοσύνης για την Κύπρο είναι επίσης η δήλωση πρόθεσης του CEO της εταιρείας TensTorrent, για δραστηριοποίηση στη χώρα. Η συγκεκριμένη εταιρεία ειδικεύεται στην ανάπτυξη επεξεργαστών για τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση και επικεντρώνεται στη δημιουργία υπολογιστικών συστημάτων επόμενης γενιάς, με έμφαση στην προσαρμοστικότητα και την ανοιχτή αρχιτεκτονική. Μια τέτοια ενέργεια θα δώσει τη δυνατότητα για ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας, πρόσβαση σε τεχνογνωσία και προηγμένη τεχνολογία στον τομέα του AI, με προεκτάσεις στην καλύτερη διασύνδεση του ερευνητικού οικοσυστήματος με την καινοτομία και επιχειρηματικότητα.
Ιδιαίτερα θετική ήταν και η συζήτηση με ανώτερα στελέχη του Columbia Business School, όπου καθορίστηκαν επόμενες ενέργειες για εξέταση του ενδεχομένου δραστηριοποίησης του Πανεπιστημίου στην Κύπρο, καθώς και τρόπου μεταφοράς στη χώρα μας, του μοντέλου επιχειρηματικότητας που εφαρμόζεται στην Αμερική από τέτοια πανεπιστήμια. Στόχος και πάλι, η ενίσχυση της ερευνητικής και ακαδημαϊκής αριστείας καθώς και η καλύτερη διασύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματική κοινότητα.
Η Κύπρος ως Sandbox καινοτόμων προϊόντων
Σε μια περίοδο που προχωρούμε ενεργά για τον επαναπροσδιορισμό της εθνικής μας στρατηγικής μας για AI, με βήματα όπως η ένταξη μας στο “Pharos”, ένα από τα πρώτα 6 AI Factories της Ευρώπης, οι πιο πάνω ενέργειες κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές. Αυτή είναι και η αποστολή του Εθνικού AI Taskforce που έχει συστήσει η Κυβέρνηση, το οποίο υπό την προεδρία του Επικεφαλής Επιστήμονα Δημήτρη Σκουρίδη, θα πρέπει να καθορίσει μέχρι το τέλος του 2025, την εφαρμοσμένη μορφή της στρατηγικής μας για AI, αξιοποιώντας πλέον τις συνέργειες που προκύπτουν από τις επαφές στις ΗΠΑ.
Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικό ήταν το ενδιαφέρον οργανισμών και εταιρειών, να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο, μια μικρή και ευέλικτη αγορά, ως δοκιμαστικό περιβάλλον (Sandbox) για τα προϊόντα τους, σε αναδυόμενες τεχνολογίες όπως ΑΙ, και βαθιάς τεχνολογίας (deeptech), πριν αυτά εισαχθούν στην αυστηρά ρυθμιζόμενη ευρωπαϊκή αγορά. Κάτι τέτοιο έχει ήδη εφαρμοστεί από Κεντρική Τράπεζα και Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς σε θέματα χρηματοοικονομικής Τεχνολογίας και χρηματοοικονομικής συμμόρφωσης. Ενδιαφέρον αποτελεί η κατεύθυνση της εφαρμογής αυτού του μοντέλου σε καινοτόμα προϊόντα στον τομέα της ενέργειας, όπου η ανάγκη και οι προκλήσεις είναι κοινές σε διεθνές επίπεδο.
Ενδιαφέρον και από άλλες χώρες
Η επίσκεψη στις ΗΠΑ έθεσε τις βάσεις για την ενίσχυση της θέσης της Κύπρου ως αξιόπιστου εταίρου στο παγκόσμιο τεχνολογικό οικοσύστημα. Η προσπάθεια, εντούτοις, για προσέλκυση επενδύσεων από εταιρείες τεχνολογίας, εκτείνεται και σε άλλες αγορές, όπως είναι αυτή της Ινδίας, με ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις στον τομέα του AI και της τεχνολογίας γενικότερα. Το ενδιαφέρον εταιρειών από την Ινδία για δραστηριοποίηση στην Κύπρο και αξιοποίησή της ως πύλης εισόδου στην ευρωπαϊκή αγορά των πέραν των 450 εκατ. καταναλωτών, μετατρέπεται, μέσα από τις στοχευμένες πολιτικές και ενέργειες της Κυβέρνησης σε πράξη, και είναι ενδεικτικό της δυναμικής που αναπτύσσεται στον τομέα της Τεχνολογίας για την χώρα μας. Σχετικές ανακοινώσεις αναμένονται στο αμέσως επόμενο διάστημα.
*Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής
