Του Γιώργου Κακούρη
Ταινίες, τηλεόραση, κόμικς, ποπ κουλτούρα, μουσική, όλα αναπαράγουν τις ιστορίες των προηγούμενων γενιών, και αυτό είναι πιο ορατό στην κουλτούρα με το μεγαλύτερο αποτύπωμα, την αμερικάνικη. Αυτό γινόταν όταν στα ΄70s και στα ΄80s το Grease αναπωλούσε τα ΄50s, και αυτό γίνεται σήμερα με τα ρετρό - πλέον - ΄90s και ΄2000s. Ή όπως είπε μια συνάδελφος φίλου για τις Spice Girls: «old people music».
Αυτά συμβαίνουν και στην Κύπρο, φτάνοντας στις ακτές μας ως απόνερα νοσταλγίας της ποπ κουλτούρας στην Ελλάδα, αλλά και με τις δικές μας αναφορές - δείτε για παράδειγμα τη σελίδα Retrocyprus στο Facebook και το ΄90s_cyprus στο Instagram.
Το λεξιλόγιο, οι αναφορές μας, προέρχονται από τα ΄80s και τα ΄90s, χτίζουν πάνω σε αυτή των προηγούμενων γενιών των ΄70s και ΄60s, που έχτισαν πάνω στις προηγούμενες και ούτω καθεξής. Ερμηνεύουμε το σήμερα αναπόφευκτα, αυτόματα, με εργαλεία του χθες, πριν καν να προλάβουμε να αναπτύξουμε αυτά του σήμερα, ακόμα και αν ζούμε σε αυτό που με όρους της γενιάς μας είναι το μέλλον.
Στην Κύπρο, οι ποδά γράφουμε βιβλία και ποιήματα, γυρίζουμε ταινίες και σειρές για το 1974, οι ποτζεί γράφουν βιβλία και ποιήματα, γυρίζουν ταινίες και σειρές για το 1963, και όλοι μαζί τσακωνόμαστε για ήρωες και villains και τις ιστορικές τους ερμηνείες.
Οι ιδρυτικοί μύθοι πολλαπλασιάζονται. Τους λες περικοκλάδες που ανεβαίνουν και δημιουργούν δομές, ιστορίες και θεμέλια, τους λες και παράσιτα που μας δηλητηριάζουν και μας κρατούν στερεωμένους στο έδαφος. Γράφουμε και μιλούμε ακόμα για το 1570, το 1878, το 1931, το 1959, το 1963, το 1967, το 1974, το 1983, το 2004, το 2017.
Όμως αυτή τη στιγμή που γράφω και με διαβάζετε, δεν ζούμε στα απόνερα του 20ου αιώνα, ζούμε στην άνθηση του 21ου. Και ο κόσμος αυτός δεν είναι χθεσινός, έχει διανύσει σχεδόν το ένα τέταρτο του δρόμου από την αυθαίρετη γραμμή που τράβηξε ο δυτικός κόσμος το 2000 μέχρι την επόμενη το 2100.
Η νοηματοδότηση του 2000 είναι άλλωστε αυθαίρετη. Κάποιους αιώνες μετά την υποθετική γέννηση ενός υποθετικού προσώπου, μοναχοί και λόγιοι καθόρισαν ένα σημείο 0 για να οριοθετήσουν έναν δρόμο που οδηγεί στην εκπλήρωση των μεσσιανικών υποσχέσεων και το τέλος των ανθρώπινων αμφιβολιών, μέσα από μια απέραντη έκταση αιώνων και χιλιετιών.
Κάπως έτσι και ο 20ος αιώνας ξεχωρίστηκε ως ξεχωριστός στο μυαλό μας, με τον στρογγυλό του αριθμό να προσφέρεται έτοιμος να τον γεμίσουμε νοήματα με αφορμή την βιομηχανοποίηση του πολέμου, της οικονομίας, των ιδεών και της ιστορίας.
Αλλά αυτά δεν ήρθαν από το πουθενά. Άνθισαν στο ψυχολογικό και ιστορικό υπόστρωμα προηγούμενων αιώνων. Ο Αμερικανός Εμφύλιος και το Manifest Destiny, η βαναυσότητα των Ευρωπαίων κατά του υπόλοιπου κόσμου και η μνησικακία και η εκδίκηση μεταξύ τους, οι απαρχαιωμένες κοινωνικές δομές και τα θεμέλια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας που λύγισαν από το βάρος του μεγέθους της, η αδράνεια της Κίνας που την έκανε ευάλωτη.
Όλα τα άμεσα γεγονότα που έφεραν το πλήρωμα του χρόνου συνέβησαν τον 20ο αιώνα, στην αρχή του. Από τους Παγκόσμιους Πολέμους (κυρίως των Ευρωπαίων) και τα όσα ακολούθησαν μέχρι το τέλος της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Είκοσι χρόνια μετά, ακούμε στην κυπριακή τηλεόραση αναλυτές να ανακαλύπτουν τις μετατοπίσεις που έφερε το 2001, λες και έγιναν χθες. Ζούμε στο μέλλον με εργαλεία του παρελθόντος.
Συνολικά, 23 χρόνια μετά την θεωρητική ενηλικίωση των παιδιών των ΄80s και ΄90s, η κυπριακή κοινωνία πρέπει να δει τον εαυτό της στον κόσμο των ρευστών ταυτοτήτων, των πολλαπλών πόλων και των νέων αυτοκρατοριών (δυνατή αλλά παρηκμασμένη Αμερική, πειραματική αλλά δυσλειτουργική Ευρώπη, φιλόδοξη αλλά αδύναμη Ρωσία, ανερχόμενη αλλά εύθραυστη Κίνα)
Και επειδή αν και ζούμε στο μέλλον, οι κώδικες επικοινωνίας μας έρχονται από το παρελθόν, και στην Κύπρο θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε το ποιες τάσεις έφεραν μια μικτή αγροτική κοινωνία με εμπορικές σχέσεις στην περιοχή της, στο να είναι ένας πολυδιασπασμένος χώρος που ψάχνει τον ρόλο του ως εξαίρεση, γέφυρα ή αναπόσπαστο μέρος άλλων μπλοκ.
