Του Γιώργου Κακούρη
Eνα κράτος αδιαίρετο, ενιαίο, ομοούσιο που γίνεται ομοσπονδία, λέμε εμείς. Δύο κράτη ανεξάρτητα, κυρίαρχα, ετερόνομα που γίνονται ομοσπονδία, λένε οι άλλοι. Δύο δόγματα για τη φύση του Κυπριακού. Οι πιο απλοί συντελεστές της εξίσωσης κάτω από τις λέξεις και τα όσα έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη διαδικασία που κρατά κλειδωμένες τις δυνατότητες και απασχολημένο το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.
Όλα τα υπόλοιπα, η χαλαρότητα ή μη του κράτους, οι εξουσίες και το από πού εκπορεύουν και πού διαχέονται, είναι τα εργαλεία με τα οποία τα δύο δόγματα παντρεύονται ούτως ώστε οι πολιτικές τάξεις των δύο πλευρών και η τουρκική και η ελληνική εξωτερική πολιτική να μπορέσουν μια μέρα να δηλώσουν όλες νικήτριες.
Σε τόσα χρόνια Κυπριακού γυρίζουμε γύρω από τις ίδιες εποικοδομητικές ασάφειες. Ασάφειες όχι μόνο μεταξύ των κοινοτήτων, αλλά και στο εσωτερικό τους.
Η ομοσπονδία για τους Ελληνοκύπριους διασφαλίζει μεν την ενότητα του κράτους, και μαζί την ελευθερία στη διακίνηση και τη διαμονή (αυτό σημαίνουν στην πράξη τα τσιτάτα της «απελευθέρωσης» και του «τερματισμού της κατοχής»). Ταυτόχρονα όμως αποδέχεται την πραγματικότητα της ύπαρξης δύο αποκλινουσών κοινωνιών που θα συνεχίσουν να έχουν ξεχωριστές πολιτειακές δομές –κάτι που θέλει και ο μέσος Ε/κ, τουλάχιστον των γενιών του εμφυλίου της δεκαετίας του 1960, και της εισβολής του 1974, χωρίς να το παραδέχεται.
Για τους Τουρκοκύπριους, όπως το αντιλαμβάνομαι από την περιορισμένη μου οπτική ως Ελληνοκύπριος, η ομοσπονδία διασφαλίζει την αυτονομία την οποία ζητούν μετά από όσα έγιναν μέχρι τη δεκαετία του 1970, αλλά και τη συμμετοχή σε ένα συντεταγμένο (σε έναν βαθμό) κράτος εντός της Ε.Ε., χώρια και αγαπημένοι από την Τουρκία. Η οποία, υποθέτω, είναι ανάλογα με το κάθε άτομο κάπου μεταξύ κατοχικής δύναμης και αδελφής χώρας. Η οποία δεν είναι ξένη, όμως καλύτερα να παραμένει διακριτή.
Αν τελικά ο Ερσίν Τατάρ εξαναγκαστεί να χαλαρώσει τη στάση του (όπως είχε γίνει και με τον Ντερβίς Έρογλου), η τουρκική πλευρά θα κληθεί να συζητήσει και να παρουσιάσει τη «λύση των δύο κρατών» με έναν πιο ευέλικτο τρόπο, αν δεν θέλει να στριμωχτεί. Γιατί η τουρκική πλευρά δεν είναι τόσο παντοδύναμη και ικανά μακιαβελική όσο θέλει να την παρουσιάσει η ε/κ ηγεσία και οι απολογητές της διαχρονικά για να καλύψουν την ανεπάρκειά τους. Έχει μεν περισσότερη στρατηγική σκέψη από εμάς, αλλά και αυτή άγεται από τη μικροπολιτική, τις συνθήκες και τις ανάγκες.
Η «λύση των δύο κρατών» για την οποία μιλά η άλλη πλευρά δεν ερμηνεύεται μόνο ως το 194ο κράτος-μέλος του ΟΗΕ ή το 28ο κράτος-μέλος της Ε.Ε. Από τις δηλώσεις που γίνονται και από τα πραγματικά εμπόδια στην προοπτική μιας πλήρους ανεξάρτητης «ΤΔΒΚ», προκύπτουν και άλλες πιθανότητες. Όπως η μετάβαση σε έναν τουρκοκυπριακό μακροχρόνιο –με τα κατεχόμενα εδάφη να αναγνωρίζονται από κάποιους αλλά όχι από άλλους– και τη βόρεια Κύπρο στρατιωτική βάση για το τουρκικό κράτος και πλυντήριο διαφθοράς για το τουρκικό παρακράτος.
Η συνομοσπονδία όμως, με αποδοχή κάποιας κυριαρχίας, μπορεί επίσης να παρουσιαστεί ως «λύση δύο κρατών». Όπως και η χαλαρή ομοσπονδία δύο κρατών εντός της Ε.Ε. Ή η χαλαρή ομοσπονδία που θα παρουσιάζεται ως συνομοσπονδία δύο κρατών εντός της Ε.Ε. (ανεξάρτητα αν η Ε.Ε. συνεχίζει να αναγνωρίζει μόνο ένα κράτος).
Αυτές φυσικά είναι ερμηνείες για την τουρκική θέση, την τουρκοκυπριακή θέση και τα περιθώρια μεταξύ και εντός των δύο. Πρέπει να ερμηνεύουμε βάσει της λογικής και των δεδομένων, και όχι βάσει αυτού που θα θέλαμε να δούμε. Από την άλλη όμως, πρέπει να είμαστε ευέλικτοι στις ερμηνείες ώστε να μην επαναπαυθούμε ρουφώντας το ναρκωτικό της τουρκικής αδιαλλαξίας και να πιαστούμε απροετοίμαστοι.
Αν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να επιστρέψουμε σε συζήτηση για κάποιου είδους ομοσπονδία πρέπει να την αρπάξουμε και να τη φέρουμε στα μέτρα μας τώρα. Κάθε «σχέδιο» είναι και χειρότερο, αλλά αυτό το αξίωμα δεν είναι απόλυτο. Όταν δουλέψουμε σοβαρά και εντατικά, όπως έγινε επί Χριστόφια - Ταλάτ και επί Αναστασιάδη - Ακιντζί, μπορούν να υπάρξουν βελτιώσεις.
Η σημαντικότερη βελτίωση αυτή τη στιγμή θα ήταν η διαδικασία να διεξαχθεί με πλήρη, συνεχή, καθαρή και προληπτική επεξήγηση στους πολίτες, και με συμμετοχή τους στην ανατροφοδότηση των συζητήσεων. Η ε/κ ηγεσία δηλαδή θα πρέπει να ακούει ιδέες, εισηγήσεις και αντιρρήσεις επί της ουσίας, και όχι μόνο δημοσκοπήσεις για τη δημοφιλία του ΠτΔ. Και πρέπει οι μηχανισμοί στους οποίους να καταλήξουμε να έχουν εξελικτική δυναμική, ούτως ώστε αν οι πολίτες θελήσουν χαλαρό κεντρικό κράτος ή όλο και πιο ισχυρό κεντρικό κράτος, να μπορούν να το προωθούν μέσω της ψήφου τους.
ykakouris@gmail.com
