Του Γιώργου Κακούρη
Εγραψα πολλές φορές πως το Κυπριακό τελείωσε το 2017 και σήμερα βρισκόμαστε σε μια άλλη φάση, η οποία δεν ξεκαθάρισε ακόμα αν είναι το βρικολάκιασμα του νεκρού ή η γέννηση ενός μοιραίου νέου κόσμου. Η γλώσσα και τα συγκείμενα όμως του Κυπριακού δεν μας αφήνουν να αγιάσουμε, ούτε καν να πνάσουμε.
Η πολιτική τάξη και τα ΜΜΕ συνεχίζουν να μιλούν με αυτούς τους όρους. Τα κόμματα βγάζουν αφρούς για τον τουρισμό στα κατεχόμενα και προειδοποιούν όλους μας συνεχώς πως κάποιος κάπου θα κάνει υποχωρήσεις στις τουρκικές αξιώσεις, ενώ στο υποσυνείδητο του κόσμου το «τζείνοι ποτζεί, εμείς ποδά» έχει ριζώσει για τα καλά. Οι πολίτες μπολιαζόμαστε συνεχώς από μια κοσμοθεωρία την οποία παραδόξως δεν ζούμε. Το βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα σχόλια για τον Φειδία Παναγιώτου, ένα άτομο από άλλη εποχή και άλλη ηθική (χειρότερη, καλύτερη ή γνώριμη με άλλα ρούχα).
Οι επί των πάντων ειδικοί σχολιαστές δεν συζητούν αν πρόκειται για κάποιον που απλώς κάνει μπίζνες ή αναζητεί επιβεβαίωση, για κάποιον που μένει στην άγνοια ή για έναν άνθρωπο που προσπαθεί να μάθει, αλλά μιλούν για πολιτικές ταμπέλες, καταδικάζοντας ή εκθειάζοντας. Ως ακροδεξιό ή απολιτίκ αρχικά, και μετά το βίντεο με τον Τουρκοκύπριο influencer ως προδότη ή επαναπροσεγγιστή.
Αλλιώς ζούμε, μαζί με την πολιτική τάξη, στον κόσμο των ιδεών, αλλιώς στον κτιστό και μάταιο κόσμο τούτο. Η ουσία δεν είναι στο τι επιλέγουμε να λέμε ή να κάνουμε, αλλά στο ότι υπάρχει ασυνέπεια μεταξύ του ποια θεωρούμε πως είναι η κατάσταση, και του τι επί του εδάφους πράττουμε. Μια από τις ατάκες που θέλησε να βάλει στη δημόσια συζήτηση ο ΠτΔ στις πρόσφατες συνεντεύξεις του για το 50ό μνημόσυνο του Κυπριακού, ήταν πως πλέον στις ομιλίες του αφαιρεί από το γνωστό τρίπτυχο τη λέξη «δίκαιη» όσον αφορά τη λύση. Παρουσιάζει μάλιστα την ιδέα αυτή ως ρεαλιστική και γενναία. Αυτό όμως που κάνει, με τον τρόπο που ορίζει τον όρο «δίκαιη», είναι να διατηρεί, αντί να διαρρηγνύει, τον πυρήνα του Δόγματος Δεν Ξεχνώ.
Κατά τον ΠτΔ, «δίκαιη» θα ήταν η επιστροφή στην προ του 197 4 κατάσταση, κάτι που, προσθέτει, δεν είναι εφικτό. Το ότι η επιστροφή σε αυτή την κατάσταση πραγμάτων δεν είναι εφικτή είναι μια καλή και χρήσιμη παραδοχή, ανεξαρτήτως του πώς ερμηνεύουμε την προ του 1974 κατάσταση.
Αντανακλά επίσης αυτό που στην καθημερινότητα οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ως ένα από τα ψέματα της πολιτικής ηγεσίας, μαζί με την επιστροφή όλων των προσφύγων. Όμως το τι εννοεί ο ΠτΔ ως «δίκαιη προ του 197 4 κατάσταση» επηρεάζει τον χαρακτήρα της λύσης που επιζητούμε και το ηθικό υπόβαθρο στο οποίο στέκουν οι προσπάθειές μας. Είναι η δίκαιη κατάσταση το κράτος του 1960, που άντεξε μέχρι το 1963, με την κοινή πολιτική ζωή και τις στρεβλώσεις που πολλοί θεωρούν ανάθεμα; Ή είναι το δεύτερο ελληνικό κράτος με τους «ξένους» σε θύλακες μέχρι το 1974; Η απάντηση δεν είναι η ίδια για όλους.
Αν ο ΠτΔ θέλει να πει σκληρές αλήθειες, πέραν από την προφανή πως ο μακροχρόνιος απέτυχε (πώς μπορεί να πει κάποιος κάτι διαφορετικό;), είναι πως ούτε η κατάσταση πριν από το 1974 ήταν δίκαιη. Οι αδικίες που ακολούθησαν δεν διαγράφουν τα λάθη μας. Δίκαιη θα ήταν μια νέα ισορροπία μεταξύ των κοινοτήτων που θα βασίζεται σε κοινά αποδεκτούς κανόνες.
Η εντύπωση πως η κατάσταση πριν από το 1974 ήταν δίκαιη ωφελεί στην καλύτερη περίπτωση τη νοσταλγία για μια εποχή που όλο και λιγότεροι θυμούνται πλέον, και στη χειρότερη απαλείφει τα εγκλήματα του καθεστώτος Μακαρίου και των ένοπλων ομάδων, Ελλήνων τε και Τούρκων, από τον Γρίβα μέχρι την ΤΜΤ, για να επιτρέψει στον καθένα μας να ρίχνει το φταίξιμο μόνο σε αυτούς που βολεύει την κομματική μας προσέγγιση.
Δεν μας μιλά όμως για το μέλλον και για το τι σημαίνει για την Κύπρο του 2034 (αν καταλήγαμε σε λύση μέχρι του χρόνου). Και δεν είναι χρήσιμη γιατί δεν λέει ανοιχτά στους πολίτες αυτό που δεν θέλει να παραδεχθεί, ότι το Κυπριακό τελείωσε και ζούμε στην εποχή του βρικολακιάσματός του, ή στη γέννηση κάτι νέου και άγνωστου.
ykakouris@gmail.com
