Του Γιώργου Κακούρη
Με αρκετή καθυστέρηση μετά την επικύρωση της υποψηφιότητας για δεύτερη θητεία στην ηγεσία της Κομισιόν από τα κόμματα της Δεξιάς της Ευρώπης, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έβαλε τις τελευταίες ημέρες μπροστά την προεκλογική της εκστρατεία. Η Γερμανίδα πολιτικός λάνσαρε ειδική ιστοσελίδα, σύνθημα («περισσότερο από μια Ένωση, το σπίτι μας»), λογότυπο, λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης, τσάντες, φλυτζάνια, μπλουζάκια κι αυτοκόλλητα, αρχίζει περιοδεία στις χώρες της Ε.Ε., και θα συμμετάσχει στο ντιμπέιτ του Μάαστριχτ με τους υποψήφιους των άλλων πολιτικών ομάδων.
Μέχρι εδώ, μια φυσιολογική προεκλογική εκστρατεία. Με μια διαφορά. Σε κανένα από τα πολλαπλά ψηφοδέλτια που θα έχει μπροστά της το σώμα των ψηφοφόρων στις 9 Ιουνίου δεν θα βρίσκονται τα ονόματα των υποψηφίων για την ηγεσία ενός από τα πιο ισχυρά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε της κας Φον ντερ Λάιεν, την οποία δεν θα μπορεί να ψηφίσει ούτε καν οι εν Γερμανία ψηφοφόροι, ούτε αρκετών από τους υπόλοιπους (κάποιοι κατεβαίνουν για ευρωβουλευτές στις χώρες τους).
Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος στην Κύπρο έχει μια καλύτερη αντίληψη του τι είναι, τι κάνει και πού βρίσκεται η Ε.Ε. Βλέπουν τα αποτελέσματα από κονδύλια για έργα καθημερινότητας, για πρότζεκτ και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, για έργα για βελτίωση είτε της ζωής των Τουρκοκυπρίων ή για αναστήλωση χριστιανικών μνημείων στα Κατεχόμενα. Ξέρουν καλά πως όταν υπάρχουν αυξημένες ροές προσφύγων και μεταναστών, η Ε.Ε. είναι που έχει τα εργαλεία να στηρίξει το κράτος και να το πιέσει, κάτι που ισχύει και για το περιβάλλον, και ξέρουν πως όταν γίνεται ολόκληρο ζήτημα για το πόσα λίτρα βενζίνης μπορεί κάποιος να μεταφέρει με το ταγκούι από τα οδοφράγματα, είναι η Ε.Ε. που έχει τον τελευταίο λόγο.
Η θέση της προέδρου της Επιτροπής, επειδή είναι μια θέση με εκτελεστικές αρμοδιότητες που θυμίζει επικεφαλής κυβέρνησης, με υπουργεία, πολιτικές κατευθύνσεις και ρόλο εκπροσώπησης της Ευρώπης στο εξωτερικό, οδηγεί σε μια αναγνωρισιμότητα που δεν έχουν οι άλλοι θεσμοί που δεν είναι και τόσο οικείοι.
Ο Σαρλ Μισέλ εμφανίζεται στις οθόνες όταν κάθεται με τους ηγέτες των κρατών μελών, και η Ρομπέρτα Μέτσολα ηγείται των ευρωβουλευτών (και μαζεύει τα σπασμένα από τα σκάνδαλα διαφθοράς), αλλά εικάζω ότι η μέση Κύπρια και ο μέσος Κύπριος θυμούνται περισσότερο τις ατάκες και τις τσιγαροφιλίες του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ με τον Νίκο Αναστασιάδη, και σήμερα τις εμφανίσεις της Φον ντερ Λάιεν που έχει καλλιεργήσει συνειδητά μια «προεδρική» εικόνα, από ότι, ξέρω ’γω, τον Χέρμαν βαν Ρομπέι.
Γι’ αυτό όταν οι αγρότες κατέβηκαν να διαμαρτυρηθούν και στην Κύπρο, ήξεραν ότι η επιστολή και το μήνυμα που ήθελαν να στείλουν είχε αποδέκτη την «κυρία Ούρσουλα», όπως είπε διαδηλωτής σε μια από τις κάμερες. Η «κυρία Ούρσουλα» μπορεί να μην παίρνει τις τελικές αποφάσεις για το πώς θα στηριχθούν, για παράδειγμα, οι πατατοπαραγωγοί, αλλά κρατά πολλά, ισχυρά κλειδιά στο συρτάρι της.
Αυτό είναι κάτι που η ίδια έχει καταλάβει, συγκεντρώνοντας εξουσίες στο γραφείο της, αναλαμβάνοντας κάποιες πρωτοβουλίες πριν διαβουλευθεί πλήρως με τα κράτη μέλη (τα οποία, ως εκλεγμένες κυβερνήσεις, παίρνουν μαζί τις τελικές αποφάσεις), δημιουργώντας έτσι τριγμούς με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των 27. Γιατί από τη μια, είναι καλό κάποιος να παίρνει αποφάσεις και πρωτοβουλίες. Από την άλλη, χρειάζεται να έχει, και να φαίνεται ότι έχει, ισχυρή πολιτική νομιμοποίηση.
Στην Ε.Ε. του 2024, των σοβαρών εξωτερικών προκλήσεων, μιας ενοποιημένης αγοράς που πρέπει να γίνει αυτόνομος παίκτης, οι εξουσίες αυτές σταδιακά αποκτώνται, με την αρχή να έχει γίνει με την πανδημία. Όμως οι δημοκρατικές διαδικασίες πρέπει να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Ναι, μια δεύτερη θητεία Φον ντερ Λάιεν εξαρτάται από το πόσοι/ες ψηφοφόροι θα επιλέξουν κόμματα της Δεξιάς, και το ποιες ισορροπίες θα κρατήσει η ίδια με την (όπως αναμένεται) ενισχυμένη Ακροδεξιά.
Όμως οι πολίτες, όταν πάνε στην κάλπη για δημάρχους, αντιδημάρχους, μουχτάρηδες και ευρωβουλευτές, πρέπει να βλέπουν και αυτούς που θα ηγηθούν της Ε.Ε., για παράδειγμα μέσω μιας πολυεθνικής λίστας υποψηφίων. Και να ξέρει πως το τελικό αποτέλεσμα για την ηγεσία της Κομισιόν θα βγει από την ττενέκκα, και όχι από τα παρασκήνια των 27. Οι οποίοι, όπως έκαναν και όταν πρωτοεπέλεξαν την «κυρία Ούρσουλα», δεν έχουν υποχρέωση να προτείνουν τον υποψήφιο της μεγαλύτερης πολιτικής ομάδας.
