Του Γιώργου Κακούρη
Τη Δευτέρα το βράδυ δύο Σουηδοί πολίτες έπεφταν θύματα μιας επίθεσης που κατά μια ουσιαστική έννοια ήταν τρομοκρατική, αλλά κατά μια άλλη ήταν τραγική καθώς ήταν έμμεσο αποτέλεσμα της απουσίας ουσιαστικού συντονισμού και ουσιαστικής διαχείρισης πολλών ζητημάτων στο εσωτερικό της ίδιας της Ευρώπης.
Λίγα είναι γνωστά για το πώς ριζοσπαστικοποιήθηκε ο δράστης, όμως μέχρι στιγμής τα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για εγκληματικό παρελθόν στην Τυνησία. Τα βίντεο που ανέβασε πριν από την επίθεση τον δείχνουν να αναλαμβάνει τον μανδύα του τζιχαντιστή για να επεξεργαστεί ποιος ξέρει ποια προσωπικά και ψυχοκοινωνικά συμπλέγματα.
Ο δράστης ήταν για χρόνια στο Βέλγιο παρά το γεγονός πως η αίτησή του είχε απορριφθεί, καθώς το κράτος απέτυχε να διαχειριστεί την υπόθεσή του εγκαίρως και να του επιτρέψει να μείνει ή να τον απελάσει χωρίς καθυστερήσεις. Η στροφή του στον εξτρεμισμό ως εκ τούτου πέρασε απαρατήρητη από ένα κράτος που δεν ήξερε καν που έμενε αυτός ο άνθρωπος από τη στιγμή που του έδωσε την εντολή να αποχωρήσει από τη χώρα. Τα ΜΜΕ αναφέρουν πως η επίθεση στους δύο Σουηδούς συνδεόταν με την καύση Κορανίων από ακροδεξιούς σε διαδηλώσεις στη χώρα εκείνη, καθώς ο δράστης μιλούσε στα βίντεο για «εκδίκηση στο όνομα των μουσουλμάνων». Ο δράστης φέρεται να είχε ζήσει κάποια χρόνια στην ίδια στη Σουηδία.
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, η απάντηση του Ισραήλ, το κλίμα που δημιουργήθηκε, έβαλαν φωτιά σε σωρούς εντάσεων και μνησικακιών που στοιβάζονται για δεκαετίες στην Ευρώπη μεταξύ «χριστιανών» και «μουσουλμάνων», «Ευρωπαίων» και «ξένων». Και κάτω από όλα αυτά, βρίσκεται η τοξική κληρονομιά του αντισημιτισμού που διαστρεβλώνει την αντίληψη όσων νιώθουν ενοχές για τις αμαρτίες της Ευρώπης και δεν μπορούν να κατακρίνουν το Ισραήλ ως ειλικρινείς φίλοι για τα λάθη που σήμερα κάνει. Όλο αυτό το πλέγμα λειτουργεί στην Ευρώπη σε ένα πολύπλοκο πλέγμα 27 χωρών με τη δική τους πολιτική κουλτούρα, τις δικές τους ιδιαίτερες προσλήψεις για το Μεσανατολικό, που κάνουν ακόμα δυσκολότερο το να υπάρξει μια κοινή πολιτική γραμμή έτσι ώστε μια από τις μεγαλύτερες –θεωρητικά– δυνάμεις του πλανήτη να μπορέσει να έχει αποφασιστικό ρόλο στην αποκλιμάκωση και στην εξεύρεση πολιτικής διευθέτησης. Σε μια περιοχή που δεν είναι μόνο γείτονας της Ευρώπης, αλλά ταυτόχρονα και μέρος του DNA της, και υπενθύμιση των ενοχών για όσα διάφορες αποικιοκρατικές ευρωπαϊκές δυνάμεις έκαναν στο παρελθόν.
Τα πιο πάνω είναι ο λόγος που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η δυσαρμονία μεταξύ κρατών-μελών και θεσμών για το πώς η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί απέναντι στην κρίση στη Μέση Ανατολή. Κατά κάποιο τρόπο, ίσως πρέπει να μας εκπλήσσει το ότι την περασμένη εβδομάδα άρχισε να διαμορφώνεται μια μίνιμουμ κοινή γραμμή, για καταδίκη της Χαμάς και επιμονή στην τήρηση των κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου από το Ισραήλ.
Η Ε.Ε. δεν έχει (ακόμα;) την πολιτική και τη στρατιωτική ισχύ για να παίξει τον ρόλο που παίζουν στη γειτονιά της οι μακρινές ΗΠΑ. Έχει όμως το δυνατό χαρτί της ανθρωπιστικής βοήθειας, και τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τις πολλαπλές φωνές στο εσωτερικό της προς πολλαπλές κατευθύνσεις. Ώστε να απευθυνθεί και στο Ισραήλ, προσπαθώντας να περιορίσει ακραίες αντιδράσεις, και στις αραβικές χώρες που μπορούν να επηρεάσουν τη Χαμάς για να απελευθερώσει ομήρους.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι, όπως και οι ΗΠΑ, και η Ε.Ε. έχει ενθαρρύνει ένα σωρό άλλων άλυτων εντάσεων στο Μεσανατολικό να κακοφορμίσουν. Ανεχόμενη τις ακραίες εκφάνσεις της πολιτικής Νετανιάχου, αλλά και τη στήριξη της Χαμάς από χώρες του Κόλπου τις οποίες η Ε.Ε. θεωρεί εταίρους.
Η Ε.Ε. έχει δυνητικά τα εργαλεία που μπορούν να συμβάλουν στο να επιστρέψει η προοπτική μιας συμφωνημένης λύσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, ιδανικά των δύο κρατών. Όμως δεν θα μπορέσει να τα αξιοποιήσει πλήρως και να αποκτήσει διεθνή ρόλο αν δεν προχωρήσει σε μια ειλικρινή ενδοσκόπηση και συζήτηση για το ποιος θέλει να είναι αυτός ο ρόλος. Στην περίπτωση της εισβολής στην Ουκρανία κατάφερε, εν μέρει, να το κάνει, και όταν το έκανε η επιρροή της σταμάτησε να είναι αμελητέα. Η κρίση στη Μέση Ανατολή είναι η επόμενη, και πολύ δυσκολότερη, πρόκληση στην ίδια πορεία.
