Ενα πρωτοφανές μπλακ άουτ έπληξε τη Δευτέρα μεγάλες περιοχές της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, παραλύοντας την κυκλοφορία, καθηλώνοντας πτήσεις, παγιδεύοντας πολίτες σε ανελκυστήρες και αναγκάζοντας τις αρχές να δώσουν μάχη για την αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης σε εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η διακοπή ρεύματος, που επηρέασε επίσης περιοχές της νότιας Γαλλίας, προκάλεσε σοβαρή αναστάτωση στις μεταφορές: το μετρό στη Μαδρίτη, στη Λισαβόνα και στο Πόρτο ακινητοποιήθηκε, οι σηματοδότες τέθηκαν εκτός λειτουργίας, ενώ καθυστερήσεις σημειώθηκαν σε δεκάδες αεροδρόμια.
Εκατοντάδες άνθρωποι εγκλωβίστηκαν προσωρινά σε συρμούς, ανελκυστήρες ή ακόμα και σε ουρανοξύστες.
Όλα τα σενάρια ανοιχτά
Σε μια από τις πιο σπάνιες διακοπές ρεύματος τέτοιας κλίμακας στην Ευρώπη, τα αίτια παραμένουν αδιευκρίνιστα.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, σε διάγγελμά του, τόνισε ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα για τα αίτια του μπλακ άουτ, σημείωσε ότι «κανένα σενάριο δεν αποκλείεται» και ζήτησε από τους πολίτες να εμπιστεύονται μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις, αποφεύγοντας τη διάδοση ανεπιβεβαίωτων πληροφοριών.
Διαβεβαίωσε ότι δεν υφίστανται προβλήματα δημόσιας ασφάλειας, ενώ τόνισε ότι τα συστήματα πληρωμών και η ψηφιακή τραπεζική λειτουργούν κανονικά. Αντίθετα, χαρακτήρισε την κατάσταση στις τηλεπικοινωνίες κρίσιμη και κάλεσε τους πολίτες να χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους υπεύθυνα και να περιορίζουν τις κλήσεις τους στο ελάχιστο.
Ο Σάντσεθ ανακοίνωσε ότι –το πρωί– σημειώθηκε «ισχυρή ταλάντωση στο ευρωπαϊκό ηλεκτρικό σύστημα», γεγονός που προκάλεσε τη διακοπή της ηλεκτροδότησης σε ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο και σε περιοχές της Γαλλίας.
Τόνισε ότι ενεργοποιήθηκαν τα πρωτόκολλα ασφαλείας και κηρύχθηκε «κρίση ηλεκτροδότησης», ενώ τρεις περιφέρειες (Ανδαλουσία, Εξτρεμαδούρα και Μαδρίτη) ζήτησαν την κήρυξη επιπέδου τρία πολιτικής προστασίας, με αποτέλεσμα η κεντρική κυβέρνηση να αναλάβει τον συντονισμό και τη διαχείριση.
Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Λουίς Μοντενέγκρο, δήλωσε ότι αναμένει η ηλεκτροδότηση να αποκατασταθεί «εντός των επόμενων ωρών» και πρόσθεσε ότι «δεν υπάρχει καμία ένδειξη» πως το μπλακ άουτ οφείλεται σε κυβερνοεπίθεση.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, αναφέρει ότι «μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις» ότι η διακοπή ρεύματος θα μπορούσε να οφείλεται σε «κυβερνοεπίθεση». «Οι φορείς εκμετάλλευσης δικτύων και στις δύο χώρες εργάζονται για να βρουν την αιτία και να αποκαταστήσουν την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας», είπε.
Σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο
Η πορτογαλική διαχειρίστρια εταιρεία του ηλεκτρικού δικτύου REN ανακοίνωσε ότι το μπλακ άουτ που επηρέασε την Πορτογαλία οφείλεται σε βλάβη στο ισπανικό ηλεκτρικό δίκτυο, η οποία σχετίζεται με ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο».
Σύμφωνα με τη REN, λόγω ακραίων θερμοκρασιακών μεταβολών στην Ισπανία σημειώθηκαν «ανώμαλες ταλαντώσεις» σε γραμμές πολύ υψηλής τάσης. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «επαγόμενη ατμοσφαιρική διαταραχή», προκάλεσε ταλαντώσεις που με τη σειρά τους οδήγησαν σε αποτυχίες συγχρονισμού μεταξύ των συστημάτων.
Η REN ανέφερε ότι οι αποτυχίες αυτές προκάλεσαν διαδοχικές διαταραχές στο διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο. Λόγω της πολυπλοκότητας του προβλήματος, η πλήρης αποκατάσταση του δικτύου ενδέχεται να χρειαστεί έως και μία εβδομάδα.
Από την πλευρά τους, οι ισπανικές αρχές ανακοίνωσαν ότι το εκτεταμένο μπλακ άουτ που έπληξε τη χώρα οφείλεται σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται «ταλάντωση». Πρόκειται για μια απότομη και ταχεία μεταβολή της συχνότητας του ηλεκτρικού δικτύου, η οποία κανονικά πρέπει να παραμένει σταθερή γύρω στα 50 Hz για να διασφαλίζει τη σταθερότητα του συστήματος.
Σύμφωνα με δεδομένα του ειδικού παρακολούθησης συχνοτήτων Gridradar, το φαινόμενο εκδηλώθηκε στην Ισπανία λίγο μετά το μεσημέρι.
«Η ταλάντωση συμβαίνει, στη συνέχεια μία γραμμή μεταφοράς τίθεται εκτός λειτουργίας, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερφόρτωση άλλων γραμμών μεταφοράς, προκαλώντας ένα φαινόμενο κατάρρευσης αλυσιδωτής μορφής», εξηγεί ο Αρτιομς Ομπούσεβς, ανώτερος ερευνητής στη Σχολή Μηχανικής του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Επιστημών ZHAW της Ελβετίας.
Παρότι οι αρχές επιβεβαιώνουν ότι η άμεση αιτία ήταν η ταλάντωση, παραμένει ακόμη άγνωστο τι την προκάλεσε αρχικά.
Αποκαθίσταται η ηλεκτροδότηση
Σύμφωνα με την ισπανική διαχειρίστρια Red Eléctrica, η επαναφορά της ηλεκτροδότησης βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη σε περιοχές όπως η Βαρκελώνη και η χώρα των Βάσκων.
Γύρω από την πλατεία Καταλονίας, οι πρώτοι σηματοδότες άρχισαν ξανά να λειτουργούν νωρίς το απόγευμα, ενώ στο κέντρο της Μαδρίτης επικρατούσε χάος, με έντονες κυκλοφοριακές δυσκολίες και ουρές πεζών σε στάσεις λεωφορείων.
Ο Σάντσεθ ανακοίνωσε επίσης ότι το κράτος αναλαμβάνει τη διαχείριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε τρεις κοινότητες –Ανδαλουσία, Εξτρεμαδούρα και Μαδρίτη– έπειτα από σχετικό αίτημα για ενεργοποίηση του επιπέδου 3 πολιτικής προστασίας.
Παράλληλα, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας συνεδρίασε και θα επανεκτιμήσει την κατάσταση το βράδυ.
Σε πολλά νοσοκομεία της Μαδρίτης και της Καταλονίας, οι τακτικές ιατρικές πράξεις ανεστάλησαν, με τη φροντίδα των ασθενών να συνεχίζεται μέσω γεννητριών ανάγκης.
Οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής λειτουργούσαν περιορισμένα με εφεδρικά συστήματα, αν και οι πολίτες ανέφεραν μπλοκαρισμένα ΑΤΜ.
Πολλά σούπερ μάρκετ στη Μαδρίτη, αλλά και στη Λισαβόνα και το Βιλαμούρα της Πορτογαλίας, έκλεισαν προσωρινά, ενώ σε άλλα σημειώθηκαν μαζικές αγορές βασικών ειδών.
Στην Πορτογαλία, η εταιρεία REN ανακοίνωσε ότι έχει αποκατασταθεί η παραγωγή ρεύματος σε δύο βασικές μονάδες (το υδροηλεκτρικό φράγμα Castelo de Bode και το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο Tapada do Outeiro) και βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την επανηλεκτροδότηση κρίσιμων σημείων όπως νοσοκομεία, αεροδρόμια και σιδηρόδρομοι.
El Pais: Τα σενάρια για ενδεχόμενο κυβερνοεπιθέσης
Από τη στιγμή που σημειώθηκε το μαζικό μπλακ άουτ, μία από τις κύριες υποθέσεις σχετικά με την αιτία του ήταν η κυβερνοεπίθεση.
Ο πρώτος που το υποστήριξε με μεγαλύτερη βεβαιότητα ήταν ο περιφερειάρχης της Ανδαλουσίας, Χουάν Μανουέλ Μορένο, ο οποίος δήλωσε ότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες που του μετέφερε το περιφερειακό κέντρο κυβερνοασφάλειας, «όλα δείχνουν ότι ένα μπλακ άουτ τέτοιας κλίμακας μόνο σε κυβερνοεπίθεση μπορεί να οφείλεται».
Αναγνώρισε ότι έφτασε σε αυτό το συμπέρασμα χωρίς επιβεβαίωση από το Μέγαρο της Μονκλόα ή άλλη κρατική αρχή: «Μόνο με τα δικά μας δεδομένα».
Ωστόσο, από την Πορτογαλία, το Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας (CNCS) διαβεβαίωσε ότι δεν έχουν εντοπιστεί ενδείξεις που να παραπέμπουν σε κυβερνοεπίθεση.
Το Εθνικό Κρυπτολογικό Κέντρο της Ισπανίας, που υπάγεται στο Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών (CNI), περιορίστηκε να δηλώσει ότι ερευνά το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης.
Η Ισπανία έχει εξελιχθεί σε μία από τις χώρες που δέχονται πολλές κυβερνοεπιθέσεις, καταγράφοντας αρκετές εκατοντάδες ετησίως. Το Κοινό Διοικητήριο Κυβερνοχώρου, που υπάγεται στο υπουργείο Αμυνας, ερευνά επίσης την πιθανή κυβερνογενή προέλευση του μπλακ άουτ.
Ο σχεδιασμός και η εκτέλεση μιας κυβερνοεπίθεσης που να προκαλέσει διακοπή ηλεκτροδότησης σε δύο σχεδόν ολόκληρες χώρες είναι εξαιρετικά πολύπλοκοι. Απαιτείται μια συντονισμένη επιχείρηση που να επιτυγχάνει πολλούς στόχους ταυτόχρονα.
«Οι κυβερνοεπιθέσεις σε δίκτυα ηλεκτροδότησης είναι εφικτές τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, επειδή οι ενεργειακές υποδομές είναι εξαιρετικά πολύπλοκα συστήματα με πολλά ευάλωτα σημεία», εξηγεί ο Λούκας Ολέινικ, ειδικός του King’s College του Λονδίνου.
«Μία επίθεση, για παράδειγμα, θα μπορούσε να στοχεύσει σε μετασχηματιστές ή υποσταθμούς, προκαλώντας ζημιές στον υλικό εξοπλισμό μέχρι να αρχίσουν να σημειώνονται αστοχίες. Όμως ο συντονισμός μιας τόσο μεγάλης και ταυτόχρονης επίθεσης θα ήταν εξαιρετικά δύσκολος».
Με πληροφορίες από Reuters, BBC, SkyNews, El Pais, The Guardian
