Του Γιάννη Ιωάννου
Με εξαίρεση κάτι «Μπεν Χουρ» και κάτι «Άρχοντες των Δαχτυλιδιών», οι ταινίες που βλέπουμε έχουν διάρκεια –ανεξαρτήτως είδους– περίπου 90-100 λεπτά. Δεν σε κουράζουν δηλαδή και όπως και η ανθρώπινη ζωή (ενός υγιούς ανθρώπου) ακολουθούν αυτό που λέμε, στα μαθηματικά, «κανονική κατανομή». Θα ζήσεις περίπου 80 χρόνια –πάνω κάτω– αν όλα πάνε καλά και αν ασχολείσαι με την πολιτική εκεί γύρω στα 45+ όπως είναι τα πράγματα στην Κύπρο θα μπορούσες να έχεις και το chance σου να εκλεγείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αφού γίνεις πριν μάλλον, κομματικό στέλεχος, βουλευτής, υπουργός ή πρόεδρος της Βουλής. Η πολιτική στην Κύπρο είναι, σε γενικές γραμμές, μια κανονική κατανομή: Ακολουθεί μια τέτοια πορεία που διαρκεί κάποια χρόνια και είναι βέβαιο πως θα τελειώσει, κάποια στιγμή, πολύ σύντομα.
Από την άλλη, τα ποιήματα δεν είναι ακριβώς μια κανονική κατανομή, αλλά τουναντίον μια «δυναμοειδής». Όσο περισσότερο διαρκούν τόσο περιμένουμε ότι θα διαρκέσουν –ίσως– ακόμη. Γι’ αυτό και η ποίηση μπορεί να είναι ένα τετράστιχο ποιηματάκι μπορεί όμως να είναι και ένα ομηρικό έπος. Και να καρτεράς τον Οδυσσέα να γυρίσει σπίτι του. Ανάμεσα σε αυτά όμως που τελειώνουν όπως η ζωή στα 80 σου ή η αγαπημένη σου ρομαντική κομεντί, μετά από μία ώρα και 30 λεπτά, στο Netflix εκεί έξω υπάρχουν και τα πράγματα εκείνα που παρά τη διάρκειά τους δεν είναι ούτε λιγότερο, ούτε περισσότερο πιθανό να τελειώσουν. Αυτά περιγράφονται στη μαθηματική επιστήμη με την «κατανομή Erlang» από τον διάσημο Δανό μαθηματικό Agner Krarup Erlang (1878-1929), ο οποίος προσπάθησε να επεξηγήσει τη διασπορά των διαστημάτων μεταξύ ανεξάρτητων συμβάντων. Ο Erlang δούλευε ως τηλεφωνητής οπότε τον ενδιέφερε, μαθηματικά, να εκφράσει τον χρόνο αναμονής που θα περίμενε κανείς μεταξύ δύο τηλεφωνημάτων –εκείνη την εποχή που τα τηλέφωνα ήταν βραδυκίνητα. Ο σπουδαίος Erlang μπορεί να βοήθησε με την επιστημονική του συνεισφορά από πολεοδόμους μέχρι αρχιτέκτονες αλλά και την ανάπτυξη, στον 20ό αιώνα, του Διαδικτύου, ωστόσο, μας προσέφερε και ένα άλλο χρήσιμο, στην πολιτική ανάλυση, εργαλείο: τoν προσθετικό κανόνα, δηλαδή την πρόβλεψη εκείνη ότι τα πράγματα θα συνεχιστούν για ένα σταθερό χρονικό διάστημα ακόμη.
Τι λέμε συχνά πριν φύγουμε από το σπίτι, το γραφείο ή πριν πάμε σε ένα ραντεβού; «Πέντε λεπτάκια ακόμη». Μπορεί τα πέντε λεπτά ως μόνιμη ατάκα να μην προβλέπουν αν ο άλλος θα τελειώσει όντως σε αυτό τον χρόνο (ότι η εκτίμησή του δεν δίνει μια ρεαλιστική πρόβλεψη και μας στήνει για 45λεπτά). Όταν όμως η κατανομή είναι σαν αυτή του Erlang τότε το «σε πέντε λεπτάκια» τυγχάνει να είναι κι ακριβές! Κι όντως σε πέντε λεπτά ο άλλος έχει έρθει για να παραγγείλετε, επιτέλους, τα σουβλάκια σας.
Οι κανονικές δυναμικές και κατά τον Erlang κατανομές εξηγούν την πολιτική γύρω μας αλλά και στην Κύπρο: Μία κανονική κατανομή είναι η υποψηφιότητα που έχει καθυστερήσει να συμβεί κι όσο αργεί τόσο περισσότερο αναμένουμε να συμβεί. Όσο πιο πρώιμα συμβαίνει κάτι τόσο μας προκαλεί και έκπληξη. Είναι ζήτημα μέσης τιμής. Ωρίμανσης. Μια δυναμοειδής κατανομή από την άλλη όσο περισσότερο διαρκεί τόσο περισσότερο προσβλέπουμε στην εξέλιξή της. Μεγάλη έκπληξη συνεπώς όσο περισσότερο περιμέναμε την εξέλιξη και (μέγιστη) έκπληξη πριν ακριβώς συμβεί. Γι’ αυτό όταν καταρρέει ένα πολιτικό κόμμα ή ένας πολιτικός πρωταγωνιστής που για χρόνια αναπτύσσονταν ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνει είναι πάντα συγκλονιστικός. Με κρότο, θορυβώδης. Το ίδιο ισχύει, πάνω κάτω, και για τα κράτη. Τέλος, στην κατανομή Erlang τίποτα δεν μας εκπλήσσει. Όποτε και να συμβούν τα γεγονότα. Κάθε τι μπορεί να τελειώσει ανεξαρτήτως διάρκειας. Γι’ αυτό εξάλλου στο παιχνίδι των υποψηφιοτήτων των προεδρικών του 2023 όλοι μιλάνε για «μία ή δύο θητείες» κοιτάζοντας και προς το 2028 και γι’ αυτό ακριβώς και οι πολιτικοί πάντα ξεκινάνε την επόμενη ημέρα της εκλογής τους (σε οποιοδήποτε αξίωμα) να δουλεύουν για την «επόμενη θητεία». Για την πολυπόθητη επανεκλογή.
Ο Erlang μάς διδάσκει πως η μορφή της καμπύλης του μοιάζει με φτερό. Καθώς σχηματίζει ανοδικό κύρτωμα, πέφτει απότομα, γρηγορότερα δηλαδή από τη δυναμοειδή και βραδύτερα από την κανονική. Θυμίζει δηλαδή ένα κύμα η κορυφή του οποίου βρίσκεται, επί του άξονα, αριστερότερα και ο αφρός, που το ξεβράζει, δεξιά. Η καμπύλη Erlang μας θυμίζει επίσης τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος, ιδίως σε ένα πολιτικό σύστημα όπως της Κύπρου και σε μια διαδικασία όπως οι εκλογές δύο γύρων των προεδρικών. Με μαθηματικούς όρους συνεπώς, καμιά έκπληξη για το πώς διαμορφώνεται ο προεκλογικός του 2023. Και οι υποψήφιοι καλό να αντιληφθούν ότι αυτή την φορά το «πέντε λεπτάκια ακόμη» των ψηφοφόρων μπορεί να μην εξηγείται από την καμπύλη Erlang –και να διαρκέσει πολύ παραπάνω.
