Του Γιάννη Ιωάννου
Ως παραγωγική χαρακτηρίζεται η πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών μετά την άτυπη σύνοδο της Γενεύης. Νίκος Χριστοδουλίδης κι Ερσίν Τατάρ είχαν -συνοδευόμενοι από τους διαπραγματευτές της κάθε πλευράς- συνάντηση στην οικεία του Ειδικού Αντιπροσώπου του ΓΓ του ΟΗΕ, Κόλιν Στιούαρτ, συμφώνησαν επί της αρχής στην εφαρμογή των ΜΟΕ (Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) που συζητήθηκαν στην Γενεύη και δεσμεύτηκαν ενώπιον του αξιωματούχου του ΟΗΕ να τα ξαναπούν πριν την έλευση του Πάσχα (σ.σ. στις 20 Απριλίου). Το θετικό πρόσημο της συνάντησης, που αποτελεί ουσιαστικά το πρώτο crash-test μεταξύ των δύο ηγετών μετά την πενταμερή διάσκεψη της Γενεύης, εντάσσεται στα πλαίσια της συνέχισης της προσπάθειας ενόψει της «Γενεύης ΙΙ» που έχουν προαναγγείλει τα ΗΕ -με την εστίαση ωστόσο σε «μικρά βήματα» (baby steps) όπως αναφέρουν στην «Κ» καλά ενημερωμένες πηγές.
Τα ΜΟΕ
Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να προχωρήσουν με την ίδρυση της Τεχνικής Επιτροπής Νεολαίας και θα υποβάλουν κατάλογο μελών στα ΗΕ στη Κύπρο έως τις 15 Απριλίου. Συγκεκριμένα, η εν λόγω Επιτροπή θα είναι 24μελής (σ.σ. 12 μέλη από κάθε κοινότητα, ηλικίας κάτω των 35 ετών με ενσωματωμένη την διάσταση της ισότητας φύλου για σκοπούς ισορροπίας). Για το ζήτημα της αποναρκοθέτησης το ζήτημα μεταβιβάζεται στο επίπεδο των διαπραγματευτών ως προς την πολιτική του πτυχή με τους δύο ηγέτες να συμφωνούν ότι οι δύο κοινότητες θα ανταλλάσσουν πληροφορίες για ύπαρξη ναρκών σε ύποπτες ή επικίνδυνες ζώνες. Κλίμα και κοιμητήρια ολοκληρώνουν τα τέσσερα από τα έξι ΜΟΕ που συμφωνήθηκαν στην Γενεύη με την Τεχνική Επιτροπή Περιβάλλοντος να εργάζεται με έμφαση την Κλιματική Αλλαγή, θέματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και με ιδιαίτερη έμφαση στις περιοχές εξορύξεων στη Κύπρο. Η αποκατάσταση νεκροταφείων θα δοθεί ουσιαστικά στην Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς -η οποία ήδη εργάζεται πετυχημένα τα τελευταία χρόνια με εργασίες ανακαίνισης θρησκευτικών μνημείων σε κάθε κοινότητα.
Λογική μικρών βημάτων
Παρά την επιτυχία της συνάντησης η λογική της πρώτης αυτής επαφής των δύο ηγετών ακολούθησε την προσέγγιση της συμφωνίας «μικρών θεμάτων» με το ζήτημα της διάνοιξης νέων σημείων διέλευσης (οδοφράγματα) και το ζήτημα της δημιουργίας ενός ενεργειακού πάρκου (ΑΠΕ, ηλιακής ενέργειας) εντός της νεκρής ζώνης να μην καθίστανται σημεία συμφωνίας -συζητήθηκαν ωστόσο.
Προφανώς το δεύτερο είναι κάτι το οποίο απαιτεί, τεχνικά, εξειδικευμένη επεξεργασία (σημείο, κόστα, κοκ), συμπεριλαμβανομένων απαιτήσεων της Τ/κ πλευράς που δεν συμπίπτουν με πιθανή χρηματοδότηση του έργου από κονδύλια της ΕΕ, ωστόσο η προέκταση του πρώτου έχει αμιγώς πολιτική σημειολογία με το ζήτημα των οδοφραγμάτων να αποτελεί «διαπραγμάτευση εντός της διαπραγμάτευσης» στην οποία και α. έχουν σημειωθεί διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών (ως προς τα σημεία και την διάσταση μετακίνησης με την Ε/κ πλευρά να διεκδικεί Πυρόι-Αθηένου και σημεία transit και τον Τ/κ ηγέτη να επιμένει σε συγκεκριμένο οδόφραγμα, στη Μια Μηλιά) και β. τυχόν συμφωνία απαιτεί -πέραν της συναίνεσης Τατάρ- σε «τεχνικό επίπεδο» την σύμφωνη γνώμη των τουρκικών δυνάμεων κατοχής («Διοίκηση Τουρκικών Ειρηνευτικών Δυνάμεων Κύπρου») άρα κατ’ επέκταση της ίδιας της Άγκυρας.
Αρμόδιες πηγές αναφέρουν στην «Κ» πως η συζήτηση ωστόσο θα συνεχιστεί με το ζητούμενο εδώ να είναι μια συμφωνία για τα οδοφράγματα που θα έδινε ώθηση στην διαδικασία ενόψει επανάληψης μιας άτυπης διάσκεψης στα τέλη Ιουλίου στη Γενεύη. Ο ίδιος ο ΠτΔ, Νίκος Χριστοδουλίδης, πάντως αναφέρθηκε πως το θέμα συζητήθηκε με την Ε/κ πλευρά να τοποθετείται με την προετοιμασία χαρτών που παρουσιάσθηκαν κατά την διάρκεια της συνάντησης αλλά και με αναφορά στη συμφωνία της Πύλας (σ.σ. μετά την κρίση του καλοκαιριού του 2023). Τέλος, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης κατά την διάρκεια της συνάντησης μετέφερε και αιτήματα της κοινότητας των Μαρωνιτών προς την τουρκοκυπριακή πλευρά.
Τα ξαναλένε πριν το Πάσχα
Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, κατά την προσφιλή τακτική του μετά το πέρας της συνάντησης προανήγγειλε ειδήσεις αναφερόμενος σε ακόμη μια συνάντηση των δύο ηγετών -η οποία τοποθετείται χρονικά πριν τις 20 Απριλίου (σ.σ. Κυριακή του Πάσχα). Πάντως αυτή την εβδομάδα αναμένεται να ανακοινωθεί εκ μέρους του ΟΗΕ, επίσημα, ο διορισμός του ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα στο Κυπριακό με την Μαρία-Άνχελα Ολγκίν να θεωρείται δεδομένη πως θα επανέλθει στη Κύπρο -όπως έγραψε σε ρεπορτάζ της ήδη η «Κ». Τέλος πηγές με γνώση του Κυπριακού αναφέρουν στην «Κ» πως μια δεύτερη συνάντηση, εντός Απριλίου, μεταξύ των δύο ηγετών θα μπορούσε να γίνει παρουσία της Κολομβιανής διπλωμάτη.
Η αποτίμηση του Προέδρου
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε εκτενώς μετά το πέρας της συνάντησης στα όσα διαμοίφθηκαν απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις. Δήλωσε πως ζήτησε νέα συνάντηση το συντομότερο δυνατόν, πριν από το Πάσχα, κάτι που θα γίνει. «Αναμένουμε αυτή την εβδομάδα, όπως έχουμε ενημερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη που βρίσκονται στις γραφειοκρατικές διαδικασίες, για την ανακοίνωση σε σχέση με τον προσωπικό απεσταλμένο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών».
Σήμερα (σ.σ. την Τετάρτη, 2 Απριλίου), πρόσθεσε, όλες οι κινήσεις και ενέργειες της ελληνοκυπριακής πλευράς κινήθηκαν στο πλαίσιο αυτών που έγιναν και συζητήθηκαν στη Γενεύη, με μοναδικό στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου. «Έγιναν ειδικές αναφορές και από δικής μου πλευράς και από τον κ. Τατάρ σε σχέση με τα όσα συζητήσαμε στη Γενεύη και είμαστε εδώ, ξέρουμε πού θέλουμε να φτάσουμε, ξέρουμε πού θέλουμε να πάμε, ξέρουμε πώς θα φτάσουμε στον στόχο μας και αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται», δήλωσε. Ερωτηθείς πού ξεφεύγουν του ευρωπαϊκού πλαισίου οι θέσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς στο θέμα της ενέργειας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είπε ότι «η θέση μας είναι ότι τα όποια Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης θα πρέπει να ενισχύουν την προσπάθεια για επίλυση του Κυπριακού στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου».
Πρόσθεσε πως κανένα ΜΟΕ, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υποδομή ή να αξιοποιηθεί ως ενίσχυση επιχειρηματολογίας για άλλη μορφή λύσης του Κυπριακού, «και αναφέρομαι προφανώς στα δύο κράτη, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, και αυτή είναι και η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως εκφράστηκε και με τη γνωστή επιστολή της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αλλά και στο συγκεκριμένο έργο που η ΕΕ είναι έτοιμη να χρηματοδοτήσει».
Ερωτηθείς τι καινούργιο προέκυψε στο θέμα των οδοφραγμάτων, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ανέφερε πως έγινε ουσιαστική συζήτηση. «Εξήγησα το πόσο σημαντικό για μας είναι και το θέμα του Πυροϊού-Αθηένου και το θέμα των Κοκκίνων, με συγκεκριμένες αναφορές στην απόσταση, με συγκεκριμένες απαντήσεις σε ανησυχίες που εκφράστηκαν», είπε. Πρόσθεσε πως έγινε μια συζήτηση, και ο ίδιος δήλωσε πως θεωρεί ότι ήταν καλύτερη η συζήτηση σε σχέση με την προηγούμενη που υπήρξε από την τουρκοκυπριακή πλευρά μια απλή άρνηση. «Έγινε μια συζήτηση, είχαμε επιχειρηματολογία. Μάλιστα δείξαμε και συγκεκριμένους χάρτες και αυτά θα συνεχιστούν, οι συζητήσεις θα συνεχιστούν και στο επίπεδο των διαπραγματευτών», είπε.
