Του Γιάννη Ιωάννου
Ο πόλεμος στην Ουκρανία όχι μόνο αντέχει ως προς τη διάρκεια αλλά έχει πάρει, τις τελευταίες εβδομάδες, και την άγρια όψη των πολέμων στα ανατολικά. Οι εικόνες εκτελέσεων αμάχων και βιασμών από τον ρωσικό στρατό καθώς και οι εκτελέσεις Ρώσων αιχμαλώτων πολέμου μας δείχνουν αυτό που πραγματικά συμβαίνει σε κάθε πόλεμο και που στην περίπτωση της Συρίας, την περίοδο 2014-2016, η ανθρωπότητα αγνόησε –κάπως επιδεικτικά– γιατί οι άνθρωποι εκεί «είναι Μουσουλμάνοι» και «δεν έμειναν να πολεμήσουν». Η πτυχή του προσφυγικού στην κρίση της Ουκρανίας έχει δείξει ήδη πως στην περίπτωση αυτού του πολέμου στην καρδιά της Ευρώπης, ο αριθμός της βίαιης μετακίνησης ανθρώπων εκτός της ουκρανικής επικράτειας, όπως και ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισθέντων (IDPs), θα ξεπεράσουν κατά πολύ την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση του 2015-2106. Δημιουργώντας έτσι ένα νέο προσφυγικό ρεύμα που στο πρώτο αυτό 40ήμερο, και πλέον, του πολέμου δεν δείχνει να ανησυχεί ιδιαίτερα την Ευρώπη. Συνολικά, 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι ήδη μετακινήθηκαν στα διπλανά, όμορα κράτη μιας και η ουκρανική διασπορά διατηρούσε ήδη επαφές –και κοινότητες– σε κράτη, όπως την Πολωνία ή τη Ρουμανία και φυσικά στη Γερμανία.
Μπορεί εν μέσω ενός πρωτοφανούς κλίματος αλληλεγγύης για τον ουκρανικό λαό, που αντιστάθηκε και αντιστέκεται απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα με μεγάλο δυναμισμό, η Ε.Ε. να αντέδρασε με τρόπο «εξπρές» ως προς τις διατυπώσεις εισόδου των Ουκρανών προσφύγων, ωστόσο στο επίπεδο του σχεδιασμού, της ένταξης και της διαχείρισης αυτής της προσφυγικής κρίσης οι Βρυξέλλες δείχνουν να μην έχουν plan B. Εκτός απροόπτου, ο συνολικός αριθμός των Ουκρανών προσφύγων θα αγγίξει, κάποια στιγμή, ίσως και τον αριθμό των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι εκεί η πολιτική των ανοικτών συνόρων που επέλεξε η Ε.Ε. τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου –αν και σωστή υπό το πρίσμα του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης– θα αλλάξει. Παραχωρώντας τη θέση της σε εκείνο με το οποίο οι ευρωπαϊκές κοινωνίες γαλουχήθηκαν την περίοδο 2014-2016, όταν από τη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας χιλιάδες κόσμου προσπάθησαν να αφιχθούν στην Ευρώπη. Οι Ουκρανοί δεν θα είναι πλέον οι «καλοί πρόσφυγες», ειδικά αν είναι 10 εκατ., και η Ε.Ε. θα αναζητεί τρόπους πέραν των δύο άκρων περί ανοικτών συνόρων και «φρουρίου Ευρώπης». Διάσταση που μας υπενθυμίζει πως η Ε.Ε. αδυνατεί ακόμη να βρει μια χρυσή τομή στο ζήτημα της διαχείρισης των προσφυγικών ροών στο εσωτερικό της και πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αναλώνονται σε debates τύπου «οι καλοί πρόσφυγες» VS «οι κακοί πρόσφυγες» που η ρωσική παραπληροφόρηση, τόσα χρόνια, καλλιεργούσε.
Την μικρογραφία αυτής της συζήτησης που θα απασχολεί σε λίγο ολόκληρη την Ε.Ε. την είδαμε ήδη να γίνεται στην Κύπρο με όρους τόσο πολιτικής σκοπιμότητας όσο και υπό το βάρος των όσων απασχόλησαν την πολιτική της χώρας για το προσφυγικό/μεταναστευτικό τα τελευταία χρόνια. Κάπου μεταξύ των κυρίων Νουρή και Φακοντή, η πρόσληψη της ουκρανικής πτυχής στο προσφυγικό πήγε, εν μια νυκτί, από το αφελές «α, τι ωραία θα έρθουν όλοι οι Ουκρανοί να εγγράψουν τις εταιρείες τους στην Κύπρο» του μέσου Κύπριου στην πρόταση του κ. Νεοφύτου για φιλοξενία προσφύγων έναντι μέτρων στήριξης από κυπριακές οικογένειες ή στα σχόλια, κυρίως στα ΜΚΔ, πως «οι Ουκρανές θα μας κλείσουν τα σπίτια». Χωρίς φυσικά να υπάρξει ο ελάχιστος αναστοχασμός για το αν η Κ.Δ. τα τελευταία χρόνια κατόρθωσε να βρει λύσεις για τις μεταναστευτικές ροές που, τόσο έντονα, δέχτηκε. Αλήθεια πώς θα είναι η συζήτηση για το προσφυγικό αν σε επίπεδο Ε.Ε. θα πρέπει να παρθεί, σε ένα χρόνο, μια απόφαση για τον διαμοιρασμό 10 και πλέον εκατομμυρίων προσφύγων από την Ουκρανία; Πόσους θα πάρει η Κύπρος; Πώς θα τους εντάξει; Όπως ενέταξε τους Σύρους και τους Αφρικάνους;
Όπως και στην κρίση του 2015/2016, με τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, ο ρόλος της Ρωσίας στη δημιουργία βίαιων μετακινήσεων προς την Ευρώπη δεν παίρνει μόνο τη μορφή μιας προσφυγικής κρίσης αλλά μεταφέρει και το debate στο εσωτερικό των κοινωνιών τους. Με τους δεξιάς ιδεολογίας φορείς τής αντιμεταναστευτικής ρητορικής να μας λένε «για το πόσο καλοί είναι οι Ουκρανοί πρόσφυγες έναντι των Σύρων» και τους αριστερής ιδεολογίας της αλληλεγγύης να μη μας έχουν απαντήσει πόσους πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή δέχτηκε η Ρωσία του Πούτιν τα τελευταία χρόνια –ασχέτως αν το 2015 ισοπέδωσε το Χαλέπι και το 2022 τη Μαριούπολη. Και κάπου μεταξύ αυτών, όταν οι πρόσφυγες γίνονται πολλά εκατομμύρια ανθρώπων, η Ε.Ε. δείχνει μάλλον το σκληρό της πρόσωπο. Έτσι θα γίνει και με την Ουκρανία και θυμηθείτε το.
