Οι ανέλεγκτοι

Την περασμένη Πέμπτη, ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών Δημήτρης Δημητρίου έλεγε με νόημα από το βήμα της Βουλής πως η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι υπέρτατες αξίες. Αφορμή η άρνηση του ΔΗΣΥ να αποδεχθεί την αναπομπή του Προέδρου για τον νόμο που ψήφισε η Βουλή για έλεγχο των αξιωματούχων που εργοδοτούνται μετά την αφυπηρέτησή τους και περιλάμβανε δικαστές, τον γενικό εισαγγελέα, και τον βοηθό γενικό εισαγγελέα. Ένας νόμος που ισχύει για άλλους αξιωματούχους, ένας νόμος που μειώνει τα φαινόμενα ασυμβιβάστου, κρίθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αντισυνταγματικός για τη συγκεκριμένη ομάδα. Ίσως γιατί κάποιοι εξ αυτών διαμαρτυρήθηκαν για την ψήφιση του εν λόγω νόμου.

Σε αυτό το πλαίσιο θυμήθηκα όταν το 2020 άνοιγε η συζήτηση διορισμού του Ιωνά Νικολάου στη θέση του γενικού εισαγγελέα, πως κύριο σημείο αναφοράς του γιατί δεν έπρεπε να διοριστεί ήταν το βιβλίο «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες». Οι δημοκρατίες, όπως ανέλυαν οι δύο συγγραφείς, πεθαίνουν όχι πλέον με μορφές βίαιης κατάληψης. Πεθαίνουν και όταν διαβρώνονται οι ανεξάρτητοι θεσμοί.

Γι’ αυτό τον λόγο και για το ό,τι προηγήθηκε, όταν ανέλαβαν τελικά τη θέση του γενικού και βοηθού γενικού εισαγγελέα οι Γιώργος Σαββίδης και Σάββας Αγγελίδης, οι προσδοκίες ήταν ψηλές. Όφειλαν ν’ αποδείξουν ότι ο ανεξάρτητος θεσμός που θα υπηρετούσαν όχι μόνο δεν θα διαβρωνόταν επί θητείας τους αλλά θα διαφυλασσόταν από τις όποιες παρεμβάσεις του Προέδρου Αναστασιάδη.

Μόνο να ανατρέξει κανείς στον τρόπο που αντιδρούσε ο Πρόεδρος κάθε φορά που ανεξάρτητοι θεσμοί τόλμησαν να διαφοροποιηθούν από τον ίδιο, θα διαπιστώσει το μέγεθος της παρέμβασης. Όμως είχαν ακόμα δύο λόγους να διαφυλάξουν και στη συνέχεια να αποδείξουν το ανεξάρτητο του θεσμού τους. Πρώτα γιατί οι εξουσίες του γενικού εισαγγελέα είναι ανέλεγκτες. Αλλά και γιατί ήταν μέχρι την προηγούμενη μέρα υπουργοί του Προέδρου που τους διόρισε.

Δύο μέλη του υπουργικού που υπέγραφαν αλόγιστα πολιτογραφήσεις κατά τη θητεία τους, βρέθηκαν λοιπόν στην γενική εισαγγελία την πιο βολική στιγμή. Και ενώ το πόρισμα Νικολάτου παρέπεμπε σε ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες ακόμη και σε μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ οι ίδιοι είχαν καραμπινάτη σύγκρουση συμφερόντων στην έρευνα του θέματος, δήλωναν δικαιωμένοι, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε άκυρη την απόφαση της Βουλής να τους ελέγξει αναφορικά με τη διαχείριση του πορίσματος της Επιτροπής Νικολάτου για το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων.

Ένας θεσμός που δεν έχει τίποτα να φοβάται θα έπρεπε να είχε αποδείξει ήδη ότι θα φτάσει το μαχαίρι στο κόκαλο, γύρω από το πιο μεγάλο σκάνδαλο της διακυβέρνησης Αναστασιάδη. Το πού βρίσκεται η όλη υπόθεση του σκανδάλου των χρυσών διαβατηρίων όμως είναι λίγο πολύ γνωστό, όπως γνωστό είναι ότι ευθύνες για το σκάνδαλο του Συνεργατισμού –που έκλεισε επί κυβέρνησης Αναστασιάδη– δεν έχουν ακόμα αποδοθεί.

Ο Συνεργατισμός στον πάγο, τα χρυσά διαβατήρια σε ένα απέραντο εκκρεμές και ο χειρισμός του μαύρου βαν εξόχως προβληματικός. Όχι μόνο γιατί είναι ακόμη ακατανόητος ο λόγος που απηλλάγη ο Ισραηλινός Ταλ Ντίλιαν και οι άλλοι δύο από το κατηγορητήριο, αλλά και εξαιτίας της επιμονής τους να μην παραδώσουν το πόρισμα του Ηλία Στεφάνου, τη στιγμή που η υπόθεση έκλεισε. Και είναι ανησυχητικό, καθώς αυτή η υπόθεση θα αποτελεί μεγάλη κηλίδα για το κράτος δικαίου. Το πιο προβληματικό για τον ίδιο τον θεσμό που υπηρετούν ωστόσο είναι μία θλιβερή διαπίστωση μετά την κίνηση του Ανδρέα Μαυρογιάννη να ζητήσει από την αρχή πάταξης της διαφθοράς να διερευνήσει τους ισχυρισμούς του Μακάριου Δρουσιώτη. Το γεγονός ότι η κοινωνία δεν περιμένει το αυτονόητο που θα ίσχυε σε άλλα κράτη δικαίου, όταν οι κυβερνήσεις καταγγέλλονται για τόσο σοβαρά ζητήματα: εισαγγελική έρευνα. Μία αυτεπάγγελτη έρευνα που θα αποδείξει αν όλα αυτά ισχύουν ή όχι.

Σήμερα η Γενική Εισαγγελία έχει την τελευταία της ευκαιρία να διασώσει τον θεσμό. Ότι θα διερευνήσει μέχρι τέλους τα όσα προβληματικά συμβαίνουν στις φυλακές και να αποδοθεί η δικαιοσύνη. Μέχρι τότε όμως θα πρέπει να επανακτήσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς τον θεσμό. Γιατί μπορεί όπως είπε ο Σάββας Αγγελίδης να θέλει να τους αφήσουμε να κάνουν απλώς τη δουλειά τους, αλλά ο τρόπος που αγνοούν τη λαϊκή βούληση, που αγνοούν τις υπόλοιπες εξουσίες, ο τρόπος που νιώθουν πως είναι ανέλεγκτοι απέναντι σε όλους –πλην του Προέδρου– είναι πλέον επικίνδυνος για τα δημοκρατικά μας αντανακλαστικά.