Kathimerini.gr
Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Κανείς ηγέτης εμπόλεμης χώρας δεν θα ήθελε να βρεθεί στη θέση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Υστερα από τρία χρόνια πεισματικής αντίστασης απέναντι σε έναν υπέρτερο εχθρό, με ενθάρρυνση και στήριξη από την Αμερική του Τζο Μπάιντεν, ο Ουκρανός πρόεδρος αισθάνεται προδομένος από την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ. Την περασμένη Τρίτη, ο Τραμπ τον αποκάλεσε «άνθρωπο που δεν έχει κανένα χαρτί να παίξει», επαναλαμβάνοντας ό,τι είχε πει στο ανεκδιήγητο μπούλινγκ της 18ης Φεβρουαρίου, στον Λευκό Οίκο και τον κάλεσε, εν είδει τελεσιγράφου, είτε να δεχτεί γρήγορα την «τελική προσφορά» του για την επίλυση του Ουκρανικού, είτε «να πολεμήσει άλλα τρία χρόνια για να χάσει ολόκληρη τη χώρα του».
Στόχος του Πούτιν ευθύς εξαρχής δεν ήταν η κατάκτηση εδαφών – μια χώρα με 11 ωριαίες ζώνες δεν διψάει για περισσότερα εδάφη
Την επομένη, ισχυρίστηκε ότι η αμερικανική πρόταση έχει ήδη γίνει δεκτή από τη Μόσχα και δεν απομένει παρά να τη συνυπογράψει το Κίεβο. Σε διαφορετική περίπτωση, όπως τόνισε ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς από την Ινδία, οι ΗΠΑ θα αποσυρθούν από την προσπάθεια μεσολάβησης, αφήνοντας την Ουκρανία στο έλεος του Βλαντιμίρ Πούτιν. Οταν το πρακτορείο Reuters δημοσίευσε, την Παρασκευή, το πλήρες κείμενο της αμερικανικής πρότασης, έγινε σαφές ότι πρόκειται για μια «Καρχηδόνιο ειρήνη» που θα ισοδυναμούσε με πολιτική ταφόπλακα για τον Ζελένσκι.
Η αμερικανική πρόταση προβλέπει την επίσημη αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους και την ντε φάκτο αναγνώριση των κατεχόμενων από τη Ρωσία εδαφών στις περιοχές Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα. Επιπλέον, οι ΗΠΑ δεσμεύονται ότι η Ουκρανία δεν θα μπει ποτέ στο ΝΑΤΟ και ότι θα αρθούν όλες οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία μετά το 2014. Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία θα λάβει «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας» (οι οποίες δεν διευκρινίζονται) από τους Ευρωπαίους συμμάχους της και θα μπορεί να ενταχθεί στην Ε.Ε., ενώ η Ρωσία καλείται να επιστρέψει τα μικρά εδαφικά κέρδη της στην περιφέρεια του Χάρκοβο και να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις.
Η αλλαγή της ατμόσφαιρας την περασμένη εβδομάδα υπήρξε εντυπωσιακή. Στις 30 Μαρτίου ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε για πρώτη φορά «πολύ θυμωμένος» με τον Πούτιν που δεν δεχόταν την αμερικανική πρόταση για εκεχειρία ενός μήνα, ενώ τη Μεγάλη Παρασκευή διεμήνυσε ότι η υπομονή του εξαντλείται. Προσπαθώντας να κατευνάσει τον Αμερικανό πρόεδρο, ο Πούτιν ανακοίνωσε την επομένη «ανθρωπιστική εκεχειρία» λόγω Πάσχα διάρκειας μόλις δύο ημερών. Σε μια πιο ουσιαστική κίνηση, διεμήνυσε ότι θα μπορούσε να αποδεχτεί το «πάγωμα» της γραμμής του μετώπου, δηλαδή την παραίτηση από εκείνα τα εδάφη των περιοχών Ντονέτσκ, Χερσώνας και Ζαπορίζια που θεωρητικά έχουν ενσωματωθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία, αλλά στην πράξη εξακολουθούν να ελέγχονται από το Κίεβο.
Οι εξελίξεις αυτές ενθάρρυναν τον Τραμπ να θέσει την πρότασή του υπό την έγκριση των υπουργών Εξωτερικών Ουκρανίας, Βρετανίας, Γερμανίας και Γαλλίας που επρόκειτο να συναντηθούν με τον Αμερικανό ομόλογό τους Μάρκο Ρούμπιο στο Λονδίνο, την περασμένη Τετάρτη. Ωστόσο ο Ζελένσκι έστειλε υπόμνημα με το οποίο απέρριπτε την αμερικανική πρόταση, ενώ δήλωσε δημόσια ότι δεν πρόκειται ποτέ να δεχτεί την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής επικράτειας. Υστερα από αυτό, ο Ρούμπιο σαμποτάρισε τη συνάντηση του Λονδίνου και ο Τραμπ καυτηρίασε τις «εμπρηστικές» δηλώσεις του Ζελένσκι, αναγορεύοντάς τον σε βασικό εμπόδιο για την ειρήνευση.
Σύμφωνα με τους New York Times, ο Τραμπ θα ήθελε πάρα πολύ να πετύχει μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μέσα στις πρώτες 100 ημέρες της θητείας του, που συμπληρώνονται στις 30 Απριλίου. Δεν αποκλείεται να είχε στο μυαλό του να επισκεφθεί το Κίεβο και τη Μόσχα στις 8 και 9 Μαΐου αντίστοιχα, με αφορμή τους πανηγυρικούς εορτασμούς για τα 80 χρόνια της αντιφασιστικής νίκης κατά της ναζιστικής Γερμανίας, όπου θα εμφανιζόταν ως ο άνθρωπος που τερμάτισε τον επόμενο μακρύ πόλεμο της Ευρώπης. Ο ίδιος έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να συναντηθεί με τον Πούτιν στη Σαουδική Αραβία, στο περιθώριο της επικείμενης περιοδείας του στη Μέση Ανατολή (από 13 έως 16 Μαΐου).
Την Πέμπτη, ύστερα από ένα μπαράζ ρωσικών πυραύλων και drones που άφησαν πίσω τους 12 νεκρούς στο Κίεβο, ο Τραμπ άσκησε κριτική στον Πούτιν για το «πολύ κακό timing» της επίθεσης και σε μια ασυνήθιστη αποστροφή φιλικού θυμού, του διεμήνυσε: «Βλαδίμηρε, σταμάτα». Αμέσως μετά, όμως, επιβεβαίωσε την πεποίθησή του ότι ο Ρώσος ηγέτης επιθυμεί την ειρήνη και την επομένη ο ειδικός του απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ πήγε για τέταρτη φορά στο Κρεμλίνο επιδιώκοντας το τελικό ΟΚ.
Εκείνο που δεν είναι ακόμη σαφές είναι αν η αφόρητη πίεση στον Ζελένσκι έχει στόχο να του επιβάλει, τελικά, μια πολύ βαριά συνθηκολόγηση ή προεξοφλεί την άρνησή του, ώστε η κυβέρνηση Τραμπ να νίψει τας χείρας της, να διακόψει την αμερικανική βοήθεια και να αφήσει τους Ουκρανούς στη μοίρα τους. Αλλά ακόμη κι αν καμφθεί η αντίσταση του Ζελένσκι, δεν είναι βέβαιο ότι η Ρωσία θα δεχθεί την αμερικανική πρόταση όπως πιστεύει ο Τραμπ. Την περασμένη Τετάρτη, τόσο ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, όσο και η πρόεδρος της Ανω Βουλής Βαλεντίνα Ματβιένκο επανέλαβαν ότι η παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία αποτελεί κόκκινη γραμμή για τη Μόσχα.
Αλλωστε, ο πρωταρχικός στόχος του Πούτιν ευθύς εξαρχής δεν ήταν η κατάκτηση εδαφών – μια χώρα με 11 ωριαίες ζώνες μπορεί να διψάει για οτιδήποτε άλλο εκτός από εδάφη. Βασικοί στόχοι του ήταν η εξασφάλιση της ουδετερότητας και της στρατιωτικής αποδυνάμωσης της Ουκρανίας, η αναδίπλωση του ΝΑΤΟ από τα δυτικά σύνορα της Ρωσίας και η κατοχύρωση μιας ρωσικής ζώνης επιρροής, απαλλαγμένης από «έγχρωμες επαναστάσεις», στην ευρύτερη περιοχή. Στόχοι που υπερβαίνουν κατά πολύ την πρόταση Τραμπ, όσο δελεαστική κι αν διαγράφεται αυτή στα μάτια του Πούτιν.
Εξίσου πιεστικά είναι τα διλήμματα για τους Ευρωπαίους ηγέτες. Ακολούθησαν εκόντες-άκοντες (ή μάλλον άλλοι εκόντες κι άλλοι άκοντες) τον Τζο Μπάιντεν στην αντιρωσική Σταυροφορία του πληρώνοντας πολύ μεγάλο τίμημα (ενεργειακό κόστος, μεταναστευτικές ροές κ.ά.), για να πεταχτούν εκτός οχήματος στην απότομη στροφή 180 μοιρών του επόμενου Αμερικανού ηγέτη. Για την ώρα κινούνται με τη δύναμη της αδράνειας προς το σκληρό αδιέξοδο, με την Κομισιόν να μας καλεί να μαζέψουμε προμήθειες για τις πρώτες κρίσιμες 72 ώρες, μεταξύ άλλων και για πιθανό πόλεμο με τη Ρωσία.
Ολοι βέβαια, και πρώτος απ’ όλους ο Ζελένσκι, γνωρίζουν ότι αν ο Τραμπ αποσυρθεί τελικά από το Ουκρανικό, οι Ευρωπαίοι, με όλες τις πολεμικές κομπορρημοσύνες τους, δεν θα μπορέσουν να καλύψουν το κενό της αμερικανικής υπερδύναμης. Για την ώρα, όμως, πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο «αν».
