Ευάλωτες δημοκρατίες

Αν κάτι εμπεδώθηκε από την πρόσφατη συνέντευξη του Μιχάλη Παπαπέτρου στο «Pints of Politics», είναι το πού μπορεί να οδηγήσουν ένα πολιτικό κόμμα και κυρίως μία κοινωνία οι ιδεοληψίες, ο φανατισμός, η έλλειψη ιδεολογίας και αμφισβήτησης.

Η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, υπήρξε ένα από τα καταλυτικά εκείνα σημεία της ιστορίας που αποκάλυψε πώς αγνές ιδεολογίες –στην απουσία πολιτικού υποβάθρου και ουσίας– μετατρέπονται σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Που διαβρώνουν την ατομική ελευθερία και τιμωρούν την ελεύθερη σκέψη. Κατέδειξε τον τρόπο με τον οποίο η ιδέα του «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο» ηττήθηκε και πώς ο υπαρκτός σοσιαλισμός απέτυχε να εφαρμόσει όσα στην αρχή υποσχόταν. Και στην περίπτωση όμως της Κύπρου φάνηκε πως οι ιδέες ήταν δύσκολο να εφαρμοστούν, ενώ οι εξαρτήσεις του ΑΚΕΛ από τη Σοβιετική Ένωση αποτέλεσαν τελικά κηλίδα για το κόμμα. Αποκάλυψε πώς έχασε τον προσανατολισμό της η Αριστερά για μία κοινωνία ίση και ελεύθερη, υποκύπτοντας τυφλά στις διαταγές των Σοβιετικών. Και πώς η ιστορία αυτή οδήγησε τελικώς στη διάσπαση του κόμματος. Αν κάτι ωστόσο θα έπρεπε να μείνει προς τη νεότερη γενιά πολιτικών γύρω από τα όσα διηγείται ο Μιχάλης Παπαπέτρου είναι πόσο σημαντική είναι η συνέπεια σε θέσεις αρχών και η ανάγκη πολιτικών που έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Έστω κι αν αυτό το θάρρος έχει ενίοτε συνέπειες και συνοδεύεται τελικώς με προσωπικό και πολιτικό κόστος.

Έτσι και οι ιδεολογίες που καθόρισαν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, άρχισαν να διαβρώνονται με τα χρόνια, απολυτότητες άρχισαν να αμφισβητούνται, ενώ πολιτικά πρόσωπα πολεμήθηκαν για να εδραιώσουν λίγη περισσότερη δημοκρατία στον τόπο τους και λιγότερο δογματισμό. Η δημοκρατία για την οποία έγιναν θυσίες αποδείχτηκε ότι είναι μία συνεχής μάχη με διαφορετικές προκλήσεις. Πως για να διατηρηθεί η δημοκρατία χρειάζονται ηγεσίες με θέσεις αρχών και όραμα. Πρόσωπα με πολιτική συνείδηση που δεν θα παρακολουθούν ως θεατές τη δημοκρατία να διαβρώνεται. Πρόσωπα που θα ορθώνουν ανάστημα τη στιγμή που εδραιώνεται το μίσος και ο φανατισμός. Πρόσωπα με πολιτικό περιεχόμενο και ουσία. Γιατί οι μεγαλύτερες καταστροφές ήρθαν ακριβώς τη στιγμή που προηγήθηκε ένα πολιτικό κενό.

Σε αυτό το πολιτικό κενό ζούμε σήμερα. Και στην Ευρώπη όπου η Ακροδεξιά και ο φανατισμός ενισχύονται, αλλά και στην Κύπρο. Καμπανάκι για την πολιτική παρακμή, υπήρξε το εκλογικό αποτέλεσμα του Ιουνίου που εμπέδωσε την πεποίθηση πως κάποια από τα υφιστάμενα πολιτικά κόμματα απέτυχαν στην αποστολή τους. Είτε γιατί οι προτάσεις τους δεν έπεισαν είτε γιατί οι ίδιοι δεν είχαν κάτι να προτείνουν. Όμως, ακόμη και τότε, μπροστά στην εμφανή κατρακύλα των ποσοστών, δεν είδαμε το πολιτικό προσωπικό να προχωρεί σε αυτοκριτική. Να αμφισβητεί τα θέσφατα των κομμάτων τους, να εγκαλούνται οι ηγεσίες τους για την ήττα. Να αμφισβητούνται θέσεις και πρακτικές. Αντιθέτως, παρακολουθούμε πρόσωπα χωρίς πολιτικό περιεχόμενο, χωρίς όραμα να ανελίσσονται άλλοτε συγκυριακά άλλοτε βάσει μιας άτυπης επετηρίδας, αδυνατώντας να αντιληφθούν τη σημασία του ρόλου τους. Και ανοίγοντας την πόρτα στις ακρότητες, τον φανατισμό και την προπαγάνδα. Άλλοτε διά της σιωπής τους, άλλοτε συνεργαζόμενοι μαζί τους. Η νίκη του Φειδία Παναγιώτου, ενός προσώπου με πλήρη άγνοια για το τι αποτελεί πολιτική, χωρίς θέσεις αρχών και χωρίς όραμα, υπήρξε η απόδειξη του πόσο ευάλωτη είναι η δημοκρατία κυρίως σήμερα. Ξεκίνησε ως αστείο, όμως πλέον μετατρέπεται στη μεγάλη πληγή της. Αποτελώντας μεταξύ άλλων μία Πέμπτη φάλαγγα εντός της Ε.Ε. Άλλοτε υιοθετώντας τη ρωσική προπαγάνδα, άλλοτε αποτελώντας φερέφωνο ενός αμφιλεγόμενου επιχειρηματία όπως ο Elon Musk, πολεμώντας εκ των έσω τις ευρωπαϊκές ιδέες, τις ευρωπαϊκές αρχές και απαξιώνοντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Οι κοινωνίες θα εξακολουθούν να είναι ευάλωτες, η δημοκρατία θα συνεχίσει να απειλείται όσο δεν υπάρχει ένα επαρκές θεσμικό αντίβαρο. Όσο δεν υπάρχουν πρόσωπα που θα απαντήσουν στον λαϊκισμό με ορθολογισμό. Και στα ένστικτα με πολιτικές προτάσεις. Διότι, αν κάτι επιβεβαιώνει η παρουσία του Φειδία είναι πως στη Δημοκρατία αθώες επιλογές δεν υπάρχουν.