Του Γιώργου Κακούρη
Η προσέγγιση των Ελληνοκυπρίων απέναντι σε όσα συμβαίνουν μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών παραμένει σχιζοφρενική, και ήταν πάντα, κυρίως γιατί δεν ξέρουμε με ποιον να ταυτιστούμε. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με ηθικά διλήμματα σε μια διαλεκτική συζήτηση για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Δεν μας αφορά αν η σημερινή στρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας στο Ισραήλ, την οποία εκμεταλλεύεται ο επίσημα κατηγορούμενος για διαφθορά και κυνικά εθνικιστής Νετανιάχου, προέρχεται από το τραύμα του Ολοκαυτώματος, και αν πλέον δικαιολογείται.
Δεν μας ενδιαφέρει αν όντως το Ισραήλ έχει δικαίωμα να υπάρχει, ή αν είναι ένα πάνω κάτω δημοκρατικό κράτος (για τους Εβραίους κατοίκους του). Δεν μας ενδιαφέρει αν οι πρακτικές του αποτελούν πρακτικές απαρτχάιντ και αν σήμερα συντελείται γενοκτονία στη Γάζα. Δεν μας ενδιαφέρουν, πραγματικά, σε επίπεδο πολιτικής πρακτικής, η κατοχή την οποία βιώνουν οι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη, ή η διπλή δικτατορία στη Γάζα – της ανέχειας που επιβάλλει η απομόνωση από το Ισραήλ και του φανατισμού που επιβάλλει η Χαμάς.
Η κοινή γνώμη στην Κύπρο ενεργοποιήθηκε κάπως βλέποντας όσα υπέφεραν αθώοι Ισραηλινοί από τη Χαμάς στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και όσα υποφέρουν αθώοι Παλαιστίνιοι από την υπέρμετρη, γενοκτονική απάντηση του Ισραήλ έκτοτε.
Η μη αντίληψη του μέσου Ισραηλινού για το τι σημαίνει ότι σήμερα ζει με μια καλή ποιότητα ζωής δίπλα από μια ανοιχτή φυλακή, και το αδιέξοδο του μέσου κατοίκου της Γάζας της Χαμάς, προσθέτουν μια τραγική διάσταση που ίσως να ήμασταν σε θέση να συζητήσουμε πριν το θέμα βυθιστεί σε έναν πολιτικό διάλογο μονολόγων. Για δεκαετίες μετά το 1974, η ελληνοκυπριακή προσέγγιση, από αριστερά μέχρι τα δεξιά, ήταν η ταύτιση με τους Παλαιστίνιους ως λαού που τελεί υπό κατοχή. Ταυτίσαμε με την Παλαιστίνη την κυπριακή συνθήκη της «ημικατοχής», όπου υπό πραγματική κατοχή ήταν μόνο οι Τουρκοκύπριοι, ενώ τις επιπτώσεις του εκτοπισμού τις αντιμετώπιζαν μόνοι τους οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες, δουλεύοντας σκληρά για το «κυπριακό θαύμα», τη σκοτεινή πλευρά του οποίου είχαν αποτυπώσει ήδη από το 1976 η Θέκλα Κίττου και Λάμπρος Παπαδημητράκης στο ντοκιμαντέρ «Κύπρος, η άλλη πραγματικότητα».
Για χρόνια η ελεύθερη Κύπρος αναπτυσσόταν, αποκτούσε πλούτο και ευημερία, ρίχνοντας ψίχουλα στους εκτοπισμένους και δημιουργώντας μια τάξη εξουσίας, η οποία αποτύγχανε συνεχώς να κάνει αυτά που έπρεπε για να λυθεί το Κυπριακό, ή να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα εργαλεία της διεθνούς αναγνώρισης και αργότερα της Ε.Ε. για να αναγκάσει την Τουρκία να βρεθεί ενώπιον των ευθυνών της. Για κάθε αποτυχία της, η τάξη που άρχει συνεχίζει να ταΐζει στον κόσμο λίγο μακροχρόνιο, λίγο εθνικό αφήγημα και λίγο κλαψούρισμα για την κακιά Τουρκία, και εμείς το ανεχόμαστε.
Και τότε ήρθαν τα αέρια, και είδαμε ξαφνικά το κυπριακό κράτος και τους Ελληνοκύπριους αντιπρόσωπους τους να ξεχνούν την κεφίγια και να ενδίδουν σε αρχοντοχωριάτικα όνειρα για τον περιφερειακό μας ρόλο. Η εικόνα του θύματος που έχουμε για τον εαυτό μας, άρχισε να συνυπάρχει στα ίδια κεφάλια, τα δικά τους και τα δικά μας, με την εικόνα του μεγάλου παίχτη. Έκτοτε βρισκόμαστε σε μια σχιζοφρενική συνθήκη όπου είμαστε ταυτόχρονα «διαχρονικοί φίλοι» των Παλαιστινίων (λόγω της κατοχής που βιώνουμε κάποιοι από εμάς κανονικά και οι πλείστοι από εμάς υποκριτικά) και εταίροι του Ισραήλ ως δυτικότροπης «μόνης δημοκρατίας στην περιοχή» (παρά τα διαχρονικά ελλείμματά του, ή τους λόγους για τους οποίους οι άλλες χώρες της περιοχής δεν είναι δημοκρατίες).
Και τα δύο αφηγήματα αυτά τα υιοθετούμε όχι για λόγους αρχής, όπως διατεινόμαστε και στις δύο περιπτώσεις. Αλλά λόγω του οφέλους που αντλούμε από τον ρητορικό μας αυτοπροσδιορισμό ως θύματος που προσφέρει το πρώτο αφήγημα, και των ευκαιριών για μπίζνες που προσφέρει το δεύτερο αφήγημα. Δηλαδή, ενώ ζητούμε σεβασμό αρχών και αξιών, παραμένουμε κυνικά ιδιοτελείς. Όπως όταν είμαστε μια από τις λίγες χώρες της Ε.Ε. που εκπροσωπούμαστε στην ορκωμοσία Πούτιν παρά το ότι σε αντίθεση με τις πλείστες άλλες που πήγαν, εμείς υπήρξαμε θύμα εισβολής. Τη βαθιά ηθική μας χρεωκοπία μπορούμε να τη δούμε κοιτώντας στους ιδρυτικούς μας μύθους. Όταν ο Μακάριος, τον οποίο ακόμα επικαλούνται όλοι προεκλογικά, έλεγε, σύμφωνα με τον Γιάννο Κρανιδιώτη («Το κυπριακό πρόβλημα 1960 - 1974») πως οι Τ/κ «ευρίσκονται εις στρατόπεδα συγκεντρώσεως, τα οποία εκείνοι εδημιούργησαν» ενώ «δι’ ημάς η ζωή συνεχίζεται», και ρωτούσε «τι νέα γενεά τουρκική θα δημιουργηθεί εις την Κύπρον, όταν όλα ευρίσκονται στα χέρια των Ελλήνων;».
Η βαθιά κυνική και κοντόφθαλμη αυτή προσέγγιση κατέρρευσε την 20ή Ιουλίου, 1974. Όπως κατέρρευσε η ψευδαίσθηση των Ισραηλινών πως ένα απαρτχάιντ μπορεί να διαρκέσει για πάντα χωρίς τραγικές συνέπειες, την 7η Οκτωβρίου 2023.
