Του Γιώργου Κακούρη
Δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη σε κανέναν ότι στη συζήτηση για τη διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (μεταξύ των κρατών-μελών στο Συμβούλιο της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου), το Συμβούλιο της Ε.Ε. πρόσθεσε στη δική του διαπραγματευτική θέση παράγραφο που αναφέρει ότι, όταν μιλάμε για απαγόρευση της παρακολούθησης δημοσιογράφων και άλλων πρακτικών, η επίκληση της εθνικής ασφάλειας θα πρέπει να αποτελεί εξαίρεση.
Αυτή ήταν και η αναφορά, στο άρθρο 4, παράγραφος 4, της προτεινόμενης νομοθεσίας, για την οποία μιλούσε ο «Φιλελεύθερος» και άλλα ευρωπαϊκά ΜΜΕ. Σύμφωνα με τα πρακτικά που δημοσιεύθηκαν, και ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Φάνη Μακρίδη, η κυπριακή πλευρά τάχθηκε υπέρ της εξαίρεσης αυτής εντός του Συμβουλίου, και μετέπειτα τήρησε ουδέτερη στάση. Οι δηλώσεις σε συνέντευξη Τύπου –την Παρασκευή– των ευρωβουλευτών που συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση, ήταν πως από το κείμενο το οποίο συμφώνησαν αφαιρείται η περιβόητη αναφορά. Σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η παρέμβαση των αρχών σε αποφάσεις που σχετίζονται με δημοσιογραφικές δραστηριότητες, καθώς και οι προσπάθειες αποκάλυψης δημοσιογραφικών πηγών μέσω, μεταξύ άλλων, της χρήσης λογισμικών παρακολούθησης στις συσκευές της, «με επιφύλαξη» όμως της ευθύνης των κρατών-μελών να προστατεύσουν την εθνική ασφάλεια. Πλέον, ανακοίνωσαν οι ευρωβουλευτές που συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση, τέτοιες παρεμβάσεις στην εργασία των δημοσιογράφων μπορεί να γίνει κατά παρέκκλιση, και κατά περίπτωση, «λόγω επιτακτικού λόγου δημοσίου συμφέροντος», αλλά μόνο με την έγκριση δικαστικής αρχής. Η χρήση λογισμικών παρακολούθησης θα πρέπει επίσης να αιτιολογείται για διερεύνηση σοβαρών εγκλημάτων που τιμωρούνται με στέρηση ελευθερίας, και θα πρέπει να επανεξετάζεται τακτικά από τις δικαστικές αρχές. Η εικόνα όπως διαμορφώθηκε μετά τη συμφωνία είναι ήδη πολύ διαφορετική από αυτή την οποία βρέθηκε να προσυπογράφει η Κύπρος για τον οποιοδήποτε λόγο, είτε πολιτικής εντός του Συμβουλίου (την επίμαχη παράγραφο την είχε προτείνει η Γαλλία) είτε για όποιον άλλο λόγο.
Η ανακοίνωση του ίδιου του Συμβουλίου αναφέρει πως ο συμβιβασμός με το Κοινοβούλιο απαγορεύει τα κράτη-μέλη από το να κάνουν χρήση «μέτρων καταναγκασμού» για την αποκάλυψη πληροφοριών για δημοσιογραφικές πηγές ή εμπιστευτικές πληροφορίες «εκτός από συγκεκριμένα ορισμένες περιπτώσεις». Τέλος καλό όλα καλά; Όχι απαραίτητα. Το δημοσίευμα του «Φ» και τα άλλα δημοσιεύματα σε άλλες χώρες ήταν μόνο ένα παράθυρο σε μια μεγάλη διαδικασία διασφάλισης της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ, μέσω της προστασίας των δημοσιογράφων, της διαφάνειας της ιδιοκτησίας, αλλά και την καλύτερη λειτουργία της αγοράς των ΜΜΕ. Τα όσα συζητάμε τις τελευταίες ημέρες είναι ενδεικτικά πως στις πολύπλοκες νομοθετικές διαδικασίες σε επίπεδο Ε.Ε., ακόμα και οι καλύτερες προθέσεις μπορούν να μολυνθούν από... προσθέσεις, υποσημειώσεις και αστερίσκους. Και από πώς τα όσα συμφωνούνται επηρεάζουν άλλους τομείς, με τρόπους που δεν είναι πάντα αμέσως ορατοί διά γυμνού οφθαλμού.
Το ζήτημα αυτό απασχόλησε ιδιαίτερα τους δημοσιογράφους στην Κύπρο γιατί ο τομέας, ειδικά στη χώρα μας, έχει ήδη αρκετές προκλήσεις να αντιμετωπίσει. Όμως θα το πω, και ας ακουστεί κλισέ, η κατάσταση της υγείας της δημοσιογραφίας δεν αφορά μόνο όσους επέλεξαν το επάγγελμα και τον ρόλο του δημοσιογράφου, αλλά την υγεία της ροής της πληροφορίας στις δημοκρατίες, που επηρεάζει και την υγεία της πολιτικής ζωής.
Και πρέπει να το βλέπουμε όχι ως «λειτούργημα», συναισθηματικά και αφηρημένα. Αλλά ως ένα από τα επαγγέλματα που συνεισφέρουν με τον τρόπο τους ώστε η κοινωνία να λειτουργεί. Οι δημοσιογράφοι δεν είναι παπάδες, είναι ο υγειονομικός έλεγχος της δημοκρατίας και οι υδραυλικοί του πολιτικού συστήματος. Μιλώντας στο Euronews και τη Μαρία Ψαρά την Παρασκευή από τις Βρυξέλλες, ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης τοποθετήθηκε για πρώτη φορά για το θέμα, λέγοντας πως μετέφερε τη θέση της Κύπρου για «αυστηροποίηση των συγκεκριμένων κανονισμών» στην ίδια τη Ρομπέρτα Μέτσολα και διαβεβαίωσε πως «δεν υπάρχει καμία διάθεση για παρακολούθηση».
Καλή αρχή, αλλά ας μη μένουμε στη διατύπωση της καλής διάθεσης. Ας σημειώσουμε τι λέγεται, και ας καταγράψουμε πώς θα εφαρμοστεί στην πράξη.
