Του Γιάννη Ιωάννου
Ο Χένρυ Άλφρεντ Κίσσινγκερ (1923-2023) υπήρξε, αδιαμφισβήτητα, ένας εκ των κορυφαίων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας. Απόφοιτος Ivy League, Ρεπουμπλικάνος, σύμβουλος ασφάλειας επί Φορντ και Νίξον (1969-1975) και υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ (1973-1975). Ένας θιασώτης της realpolitik, και μιας δικής του ίσως εκδοχής της πολιτικής της ύφεσης (détente) που σφράγισε με τις ενέργειές του ορισμένες από τις σημαντικότερες εξελίξεις στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα -και στο αποκορύφωμα της ψυχροπολεμικής περιόδου, συνδιαμορφώνοντας ουσιαστικά την αμερικανική εξωτερική πολιτική όπως την γνωρίζουμε τις τελευταίες δεκαετίες.
Στη Κύπρο και στην Ελλάδα ο Κίσσινγκερ συμπίπτει χρονικά με τις καταιγιστικές εξελίξεις μετά την έλευση της δικτατορίας, τα τραγικά γεγονότα του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής και την κορύφωση του δράματος -σε διπλωματικό επίπεδο- του Κυπριακού ενώ η Κερύνεια και η Λευκωσία φλέγονταν. Ως εκ τούτου, στο συλλογικό ασυνείδητο του Ελληνισμού ο Κίσσινγκερ έχει συνδεθεί ανεξίτηλα με το δράμα της κυπριακής τραγωδίας και έχει καταστεί η πιο γνωστή ίσως, διπλωματικά, περσόνα της αμερικανικής πολιτικής για την οποία έχουν γραφτεί κυριολεκτικά τα πάντα. Είναι ένας άνθρωπος που ο μέσος Κύπριος ή Έλληνας θεωρεί προσωπικά υπεύθυνο για την τουρκική εισβολή και που τον… καταριέται αιώνια. Ως αυτό το ανάθεμα να αποτελεί το βασικό λόγο για όσα συνέβησαν στο Κυπριακό μετά την δεκαετία του ’50.
Η αλήθεια είναι πως ο Κίσσινγκερ αποτελεί μια προσωπικότητα μεγαλύτερη από την ζωή. Ταυτίστηκε με ταραγμένες περιόδους και την επιβολή σκληρών καθεστώτων στη Καμπότζη και στη Λατινική Αμερική (Αργεντινή, Χιλή) αλλά και με γενναίες παρεμβάσεις της αμερικανικής διπλωματίας όπως η αρχιτεκτονική της ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή (συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, το 1979) όπου έφερε ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου αλλά και με το γενναίο άνοιγμα της Ουάσιγκτον στη Κίνα -την οποία μάλιστα επισκέφθηκε πρόσφατα σε τόσο μεγάλη ηλικία.
Αυτό που ωστόσο ποτέ δεν κατόρθωσε να κατανοήσει η ελληνόφωνη ανάλυση -και δη στη δημόσια σφαίρα- για την ζωή, το έργο, τον πολιτικό βίο και τις πράξεις του Κίσσινγκερ είναι τον τρόπο σκέψης του. Πέραν της ιδιότητάς του, ασφαλώς, ως επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας που εξ’ ορισμού αφορά στην υπηρέτηση των συμφερόντων της χώρας του -των ΗΠΑ, στο απόγειο μάλιστα του Ψυχρού Πολέμου. Ο καλύτερος τρόπος για να το αναζητήσει κανείς στο μεγάλο κατάλογο της εργογραφίας του αφορά φυσικά στην πρώιμη σκέψη του. Το έργο του «Ένας Αποκατεστημένος Κόσμος: O Mέτερνιχ, ο Κάσλρη και τα προβλήματα της ειρήνης, 1812-1822» (σ.σ. κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαζήση) αποτελεί, κατά τη γνώμη του γράφοντος, ένα τέλειο δείγμα της σκέψης που τον ακολουθούσε σε ολόκληρη την ζωή του. Έργο που έγραψε το 1957 (σ.σ. 34 χρόνων, σαν αποτέλεσμα της διδακτορικής του διατριβής στο Χάρβαρντ, το 1954) και στο οποίο η Ευρώπη όσο και η Ελληνική Επανάσταση του 1821 εντάσσεται σε ένα παγκόσμιο συγκείμενο παρά τον… «μεττερνιχικό» τρόπο στον οποίο ο Κίσσινγκερ εντάσσει την ρεαλιστική του σκέψη.
Καλό να το διαβάσουμε. Κατανοώντας τον Κίσσινγκερ μπορούμε και να κατανοήσουμε τον εαυτό μας αλλά και να κατανοήσουμε -για να μάθουμε από αυτά- τα λάθη μας. Και ως προς το συγκείμενο του θανάτου του -στην εποχή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης όπου γράφονται αρκετές… καφρίλες- καλό να θυμόμαστε τον στοιχειώδη σεβασμό προς τους νεκρούς, διαχρονικό ιδανικό των ανθρώπων μας, ακόμη και αν δεν τον συμπαθήσαμε ποτέ.
Twitter: @JohnPikpas
