Του Γιάννη Ιωάννου
Ο τρόπος με τον οποίο κάθε πολίτης διεκδικεί ενεργητικά το δικαίωμά του στο εκλέγεσθαι στις δημοκρατίες είναι συγκεκριμένος: Κατέρχεται στην πολιτική αρένα και αναζητεί την εκλογή του μέσω μιας διαδικασίας η οποία είναι αντιπροσωπευτική, διαφανής και δημοκρατική ως προς τον τρόπο διεξαγωγής της. Ο πολιτικός δε προκύπτει ως αντικείμενο εξέτασης μέσω συγκεκριμένων, πάλι, διεργασιών κοινωνικής συμμετοχής. Είναι μέλος ενός νόμιμου κόμματος, προέρχεται –ανεξάρτητα– από την κοινωνία εκτός κομμάτων λόγω της επαγγελματικής ή τεχνοκρατικής του επάρκειας ή αποτελεί μια φιγούρα που υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιλέγεται να ηγηθεί μια κρίσιμης ή μεταβατικής πολιτικής συγκυρίας. Γι’ αυτό και στην ιστορία των ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων στον 20ό αιώνα κυρίως είδαμε πολιτικούς, σπουδαίους ή μη δεν έχει σημασία, που αναδείχθηκαν σε κάθε πεδίο της εξουσίας είτε ως σημαντικά κομματικά στελέχη, είτε ως επιτυχημένοι επαγγελματίες, είτε ως ηγέτες που σε δύσκολες συνθήκες κρίσεων ή πολέμων ανέλαβαν τα ηνία των χωρών τους.
Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών; H προβολή. Όχι πάντα με την έννοια της δημοφιλίας ως προς την αναγνώριση (αλλιώς όλοι οι πολιτικοί θα ήταν ηθοποιοί σαν τον Ρήγκαν) αλλά περισσότερο σε σχέση με την έκθεσή τους στη δημόσια σφαίρα. Τον τρόπο με τον οποίο δηλαδή όχι μόνο κινήθηκαν δημοσίως στις κοινωνίες τους πριν εισέλθουν στο πεδίο της ενεργητικής πολιτικής ενασχόλησης, αλλά και με ποιο τρόπο το έπραξαν, όταν εισήλθαν στον εν λόγω στίβο και δη κατά τη διάρκεια της κορύφωσης μιας πρεοκλογικής καμπάνιας/εκστρατείας.
Η έκθεση στη δημόσια σφαίρα ενός πολιτικού δεν αποτελείται συνεπώς μόνο από τον τρόπο με τον οποίο τρέχει την υποψηφιότητά του ή τις προγραμματικές του θέσεις. Αλλά και από το ήθος του, τη διαχρονική του παρουσία στο δημόσιο βίο, την αισθητική του, τον τρόπο με τον οποίο κινείται και μιλάει, τον πρότερο επαγγελματικό του βίο, την καλλιέργειά του, τους τρόπους του εν γένει. Ακριβώς γιατί στον πυρήνα της πολιτικής ζωής στις δημοκρατίες υπάρχει το δημόσιο, μαζί με το ιδιωτικό, αλλά όχι στο επίπεδο της προσωπικής επιλογής αλλά εκείνων των ποιοτικών χαρακτηριστικών που συμπληρώνουν την έκθεση στη δημόσια σφαίρα. Ένας πολιτικός με τρία διαζύγια στον ιδιωτικό του βίο δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι ανήθικος πολιτικός. Ένας πολιτικός όμως που κάνει advocate θέσεις για την καταπολέμηση του trafficking, αλλά όλοι γνωρίζουν πως συχνάζει σε καμπαρέ στον ελεύθερο χρόνο του, προφανώς και έχει πρόβλημα τιμιότητας και ως προς την ακολουθία λόγων και πράξεων.
Στην Κύπρο η έκθεση στη δημόσια σφαίρα των ανθρώπων που ασχολούνται ενεργά με την πολιτική έχει συγκεκριμένα –και εν πολλοίς «κυπριοποιημένα»– ποιοτικά χαρακτηριστικά. Συνδέεται και με το μέγεθος του νησιού, με τον τρόπο της μετάβασής του μετά την Ανεξαρτησία και μετά τα τραγικά γεγονότα του ’74 προς ένα σταθερότερο πολιτικό σύστημα, αλλά και με το ίδιο το πολιτικό σύστημα το οποίο ανέκαθεν βασίστηκε στις πελατειακές σχέσεις, όπως σε όλες τις γεωγραφικές οντότητες που ιστορικά πέρασαν μέσα από την περίοδο της οθωμανικής κτήσης. Η δημόσια σφαίρα στην Κύπρο έχει ρουσφέτι, συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις όπως οι γάμοι, οι κηδείες, τα μνημόσυνα (εθνικά και μη) και οι βαφτίσεις, κάμποση κομματική επετηρίδα και φυσικά ραδιοτηλεόραση, εσχάτως αναρτήσεις στα ΜΚΔ, καθώς και σουβλατζίδικα, καφενέδες, τσάγια και σωματεία.
Στην Κύπρο, επίσης, που είναι τόσο μικρή, η συζήτηση για τα δημόσια και τα ιδιωτικά δεν γίνεται ποτέ με όρους αποτίμησης της έκθεσης στη δημόσια σφαίρα –στην πρώτη περίπτωση, και της αξιολόγησης της ιδιωτικότητας των δημοσίων προσώπων χωρίς τους όρους της κλειδαρότρυπας και του κουτσομπολιού. Γι’ αυτό γελάμε κάθε χρόνο με το «Πόθεν Έσχες» των πολιτικών και γι’ αυτό γνωρίζουμε και ενίοτε ανεχόμαστε το who is who του καθενός. Και, κυριότερα, γι’ αυτούς τους λόγους αποτυγχάνουμε να αξιολογήσουμε ορθά τη δημόσια σφαίρα της πολιτικής, που αποτελείται από τους ίδιους τους ενεργούς πολιτικούς, εστιάζοντας στο κομμάτι της πολιτικής επικοινωνίας/εικόνας έναντι της πραγματικότητας/ουσίας που καμιά φορά σηκώνει το ποτηράκι της, χαμογελώντας, ψηλά ή είναι γενικά για τα… teratsia έναντι της εικόνας που καλλιεργεί.
Η έκθεση στη δημόσια σφαίρα είναι σημαντική. Έχει περιεχόμενο και αποτελεί πεδίο ηγεσίας διά του παραδείγματος.
Twitter: @JohnPikpas
