Του Γιάννη Ιωάννου
Στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, το πόντκαστ «Δεν υπήρξε ποτέ Φαέθων» της Μάγιας Φιλιπποπούλου και της Ευφροσύνης Κυριαζή απέσπασε το πρώτο βραβείο στο διαγωνιστικό τμήμα για σχετικές παραγωγές. Η ακρόαση των 24 λεπτών της συγκλονιστικής αφήγησης του 85χρονου Δημήτρη Μητσάτσου, κυβερνήτη της ακταιωρού «Φαέθων» που έδρασε στην Κύπρο το 1964 κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, συνοψίζει ολόκληρη την ελληνική και κυπριακή εμπειρία –60 χρόνια από τα γεγονότα της Τηλλυρίας (Μανσούρας-Κοκκίνων) και 50 από την τουρκική εισβολή του 1974.
Ο Δημήτρης Μητσάτσος δεν περιγράφει μόνο με ωμό ρεαλισμό την τύχη της μυστικής αποστολής της Ελλάδας στην Κύπρο –που κρατήθηκε απόρρητη για πάνω από μισό αιώνα αλλά και που οδήγησε στη γνωστή τραγωδία του «Φαέθων» (και του «Αρίων»). Αναστοχάζεται επί όλων εκείνων που σημάδεψαν την ελληνική και κυπριακή εμπειρία του 20ού αιώνα. Ένα σαπιοκάραβο, λίγο πριν η Τουρκία εισβάλει, τον Αύγουστο του 1964 στην Κύπρο στέλνεται στον κόλπο της Μόρφου, και καταλήγει βομβαρδισμένο στον όρμο του Ξερού με επτά νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Το πώς εξιστορεί, για πρώτη φορά αναλυτικά, ο κ. Μητσάτσος να κουμαντάρει ένα γέρικο σκαρί, που στάλθηκε, σικκιμέ όπως θα λέγαμε στα κυπριακά, ως πολυτραυματίας, να δίνει την εντολή του «εγκαταλείψτε» αλλά παράλληλα να ξέρει πως η σημαία του δεν υποστέλλεται, είναι μια στιγμή κατά την οποία εκνευρίζεσαι, αγωνιάς, αλλά ταυτόχρονα υποκλίνεσαι βαθιά –με θαυμασμό, σέβας και ευγνωμοσύνη. Ο Μητσάτσος στα 27 του ήταν ακόμη ένας άνθρωπος του καθήκοντος, ένας Έλληνας «ναυταίος» –που δεν θα δίσταζε να πολεμήσει και να πεθάνει με το πλοίο του, αλλά χωρίς να υπαναχωρήσει, να δειλιάσει ή να κατεβάσει το φλάμπουρό του.
Εκτός όμως από την τραγωδία, την υποκρισία του ελληνικού κράτους απέναντι στον Μητσάτσο (που έδωσε και το ένα του χέρι «υπέρ πίστεως και πατρίδος») και το πλήρωμά του –με επτά νεκρούς– που αγνόησε και έκανε για πέντε δεκαετίες πως δεν γνωρίζει, η αφήγηση του περιέχει ακόμη κάτι συγκλονιστικό, βαθιά ανθρώπινο και αξιοπρεπές: Τον αναστοχασμό ενός ανθρώπου που όπως χαρακτηριστικά αναρωτιέται αυτοσαρκαζόμενος αλλά και με την αυτοπεποίθηση και τη σοφία χρόνων αναφωνεί: «με βλέπετε τσακισμένο από την Ιστορία;». Είναι η παραδοχή ενός ανθρώπου που φίλεψε με τη θυσία του, τίμησε την ίδια τη ζωή που του χάρισε στο πλαίσιο μιας πολεμικής αναμέτρησης –από τις πραγματικές με φωτιά, αίμα και ατσάλι, από την οποία θα μπορούσε να βγει νεκρός– και που δεν πτοήθηκε από την αναπηρία της απώλειας του χεριού του. Και που σπούδασε και πρόκοψε στη ζωή του, αν κρίνει κανείς από τη ζωή του μετά και αναζητήσει το έργο του στην ελληνική ναυτιλία.
Με 10 Μητσάτσους η Κύπρος (όπως και η Ελλάδα) θα ήταν καλύτεροι τόποι. Το πόντκαστ μπορείτε να το ακούσετε εύκολα σε όλες τις σχετικές streaming πλατφόρμες, και αξίζει να διαδοθεί. Να το ακούσετε με όλο σας το είναι. Μας διδάσκει εξάλλου ένα σημαντικό μάθημα: Πως τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου, το να δείχνουμε τον καλύτερό μας εαυτό αποτελεί ένα διαχρονικό παράδειγμα αυτοσεβασμού, αξιοπρέπειας και καρτερικότητας. Και μια σύνοψη της τραγωδίας της Κύπρου –όπως τη βιώσαμε τον 20ό αιώνα, και όπως τη βίωσε ο ίδιος ο Δημήτρης Μητσάτσος.
Twitter: @JohnPikpas
