Του Σταύρου Χριστοδούλου
«Θα είναι μια περιορισμένη καλλιτεχνική συμμετοχή», δήλωσε ο πρόεδρος του ΘΟΚ Παντελής Βουτουρής για το θέμα που προέκυψε σε σχέση με την Επίδαυρο. Λέω να ξεκινήσουμε απ’ αυτό καθώς η «περιορισμένη συμμετοχή» επιδέχεται διαφορετικές αναγνώσεις. Τολμώ να πω ότι ακόμα και το «καλλιτεχνική» ελέγχεται, ως έννοια, εκτός κι αν η οικονομική χορηγία αποκτά καλλιτεχνικό περιεχόμενο, όταν τα λεφτά δίδονται για κάποιο καλλιτεχνικό σκοπό.
Συμμετοχή βεβαίως έχουμε, αν και οι δύο Κύπριοι ηθοποιοί συμπλήρωσαν μια ήδη διαμορφωμένη παραγωγή. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός άλλωστε είχε επιλέξει τους συμπατριώτες μας Σκορδή και Μολέσκη με κριτήριο όχι την καταγωγή τους, αλλά επειδή εκπέμπουν στο ίδιο καλλιτεχνικό μήκος κύματος. Όποιος γνωρίζει το έργο του σκηνοθέτη μπορεί να καταλάβει πως δεν κάνει σκόντο στο όραμά του κι αυτό το αποδεικνύει η πολυετής επιτυχημένη πορεία του – από τον «Εθνικό Ύμνο» και τον «Ηρακλή Μαινόμενο», μέχρι το «Insenso» και «Το τραμ με το όνομα Πόθος» για να αναφέρουμε μερικές μόνο από τις εμβληματικές του παραστάσεις.
Σε ό,τι αφορά λοιπόν τη συζήτηση που ξέσπασε με επίκεντρο τον ΘΟΚ το πρόβλημα δεν είναι η καλλιτεχνική αξία της παράστασης. Αλλά το περιεχόμενο που προσδίδει το Δ.Σ. του Οργανισμού στην «περιορισμένη συμμετοχή», ιδιαίτερα όταν αυτή κοστολογείται με ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για τα κυπριακά θεατρικά δεδομένα. Για να το θέσουμε απλά: Ποιο το κέρδος του ΘΟΚ από τη χορηγία μιας παράστασης (κατά 20% έστω) με μια ισχνή συμμετοχή; Ποιαν ανάγκη εξυπηρετεί όταν το ζητούμενο για μια κρατική σκηνή πρέπει να είναι η προαγωγή του εγχώριου καλλιτεχνικού δυναμικού;
Πολλά έχουν λεχθεί για την εξωστρέφεια που πρέπει να διακρίνει τον Οργανισμό – ένας από τους στόχους και του σημερινού Δ.Σ. σύμφωνα με τις δηλώσεις του προέδρου του. Φοβάμαι ότι εδώ υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση. Η εξωστρέφεια δεν είναι κάτι καινούργιο για να προτάσσεται ως δικαιολογία σε σχέση με ατυχείς χορηγίες που εμφανίζουν τον ΘΟΚ ως φτωχό συγγενή στα ελληνικά θεατρικά δρώμενα. Να θυμίσω εξάλλου ότι σε αυτό τον τόπο μυηθήκαμε στον Μπρεχτ, δεκαετίες προηγουμένως, από τον σπουδαίο Χάις Ούβε Χάους. Να θυμίσω επίσης ότι αγκαλιάσαμε παραστάσεις σημαντικών Ελλήνων σκηνοθετών, από τον Μπινιάρη μέχρι τον Μοσχόπουλο πρόσφατα. Όσο για την κυπριακή ταυτότητα του καλλιτεχνικού δυναμικού, δεν υπάρχει τίποτε πιο καταγέλαστο κατά την άποψή μου από τον διαχωρισμό ανάμεσα στους Ελλαδίτες και τους Κύπριους συναδέλφους τους. Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η Αννίτα Σαντοριναίου, η Στέλα Φυρογένη ή ο Αχιλλέας Γραμματικόπουλος –για να περιοριστώ σε μερικούς μόνο από τους εν ενεργεία εξ Ελλάδος ηθοποιούς– είναι σαρξ εκ της σαρκός του κυπριακού θεάτρου. Όταν ο σημερινός Πρόεδρος του ΘΟΚ μιλάει για εξωστρέφεια, λοιπόν, θα πρέπει να γνωρίζει ότι αυτό είναι ένα κεκτημένο που αποτελεί μέρος της φυσιογνωμίας του Οργανισμού. Γι’ αυτό είναι καλοδεχούμενες οι μετακλήσεις σκηνοθετών (όπως π.χ. του Σουηδού Στεφαν Λαρσον στη Νέα Σκηνή) και άλλων δημιουργών (όπως π.χ. της Λίνας Νικολακοπούλου στο θερινό ρεπερτόριο) ή η συμμετοχή ηθοποιών που πέρα από την καλλιτεχνική τους αξία λειτουργούν και ως πόλος έλξης για το κοινό (όπως π.χ. η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στους Πέρσες). Αυτό που δεν είναι καλοδεχούμενο και βρίσκεται στο επίκεντρο της κριτικής είναι η συμμετοχή του ΘΟΚ με δυο ηθοποιούς και ένα λογότυπο σε μια παράσταση που δεν έχει τα χαρακτηριστικά ισότιμης συμπαραγωγής.
Διαβάζω την άποψη ότι οι παραγωγές του Φεστιβάλ Επιδαύρου κοστίζουν πλέον πολλά κι ότι υπερβαίνουν το μέγεθος του κρατικού μας θεάτρου. Το δέχομαι, κατά τον ίδιο τρόπο που κατανοώ ότι το Φεστιβάλ έχει κάθε δικαίωμα να ανεβάζει τον πήχη όσο ψηλά θέλει (το έπραξε επί Λούκου και συνεχίζει σε αυτό τον δρόμο). Αν ο ΘΟΚ δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις απαιτήσεις (παραστάσεις π.χ. προϋπολογισμού ενός εκατομμυρίου ευρώ) το πράγμα είναι απλό: να μην συμμετέχει. Η Επίδαυρος δεν είναι αυτοσκοπός. Σε αντίθεση με την προαγωγή της εγχώριας καλλιτεχνικής δημιουργίας, η οποία όχι μόνο είναι αυτοσκοπός αλλά είναι και ο λόγος που έχουμε κρατικό θέατρο.
