Του Γιώργου Κακούρη
Τα ρεπορτάζ στα ΜΜΕ της Κύπρου, αλλά και της Ελλάδας, για την Τουρκία συχνά μένουν επικεντρωμένα στον Ταγίπ Ερντογάν και σε κάθε έκφανση της πολιτικής του ίδιου και του κύκλου του, σε κάθε δήλωση υπουργού του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και κάθε προπαγανδιστικό βίντεο και δήλωση που επιχειρεί να κρατήσει γερά τα ηνία της κοινής γνώμης
Χωρίς, φυσικά, να το θέλουμε, δημιουργούμε κάποτε μια εικόνα για την Τουρκία την οποία ο ίδιος ο Ερντογάν πολύ θα ήθελε να επιβάλει κατά τόσο ολοκληρωτικό τρόπο στο εσωτερικό της χώρας. Όμως τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, όπως μπορούμε να δούμε αν κάτσουμε να εξετάσουμε τη χώρα ως είναι σήμερα, αφήνοντας στην άκρη τόσο τον φόβο που ρίζωσε σε διαδοχικές γενιές λόγω της εισβολής, όσο και τους ευσεβοποθισμούς πως θα μπορούσαν όλα τα προβλήματα να εκλείψουν με κάποιο μαγικό τρόπο.
Το ίδιο λάθος κάνουν πολλές φορές και τα ΜΜΕ και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, επικεντρώνοντας την ανάλυσή τους στον Ερντογάν, ο οποίος γνωρίζει πώς να τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας, φιλτράροντας την χώρα μέσα από τα δικά τους στερεότυπα και υιοθετώντας σχεδόν άκριτα τον συμβολικό αυτοπροσδιορισμό του Τούρκου Προέδρου ως «νεο-σουλτάνου».
Αυτά σκεφτόμουνα διαβάζοντας, με κάποια καθυστέρηση, άρθρο των επιστημονικών συνεργατών του ΕΛΙΑΜΕΠ Γιώργου Αγγελετόπουλου και Ευάγγελου Αρεταίου (δημοσιογράφου και για χρόνια συνεργάτη κυπριακών ΜΜΕ για τουρκικά και ευρωπαϊκά θέματα) το οποίο δημοσιεύθηκε τον Μάιο και σκιαγραφεί τις δυναμικές στο εσωτερικό τριών κομμάτων της τουρκικής αντιπολίτευσης.
Το αγγλικό κείμενο βρίσκεται αναρτημένο στο eliamep.gr και αξίζει μια προσεκτική ανάγνωση.
Οι δύο ερευνητές καταγράφουν το πώς τα στερεότυπα δίπολα με τα οποία στην Κύπρο επιχειρούμε να αναλύσουμε την Τουρκία αλλάζουν, καθώς δεν μιλάμε πλέον μόνο για «κεμαλιστές» και «ισλαμιστές», ενώ ο εθνικισμός παραμένει κυρίαρχος αλλά προσπαθεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες της σύγχρονης Τουρκίας μεταξύ άλλων σε θέματα όπως τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και τις σχέσεις του τουρκικού κράτους με τους Κούρδους.
Όπως γράφουν αναφερόμενοι σε τρία κόμματα, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το Καλό Κόμμα (iYi) και το Κόμμα της Δημοκρατίας και της Προόδου (DEVA) αντικατοπτρίζουν στις ανακατατάξεις στο εσωτερικό τους (στην περίπτωση του CHP του Κεμάλ Κιλιντσάρογλου) και στις συνθήκες της δημιουργίας τους (όπως στο Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ και το DEVA του Αλί Μπαμπατζάν) τις ανακατατάξεις και τις αλλαγές στην ίδια την τουρκική κοινωνία.
Τα κόμματα αυτά, γράφουν οι δύο ερευνητές, «δρώντας μέσα σε μένα περιβάλλον βαθιάς πόλωσης και ανταγωνιστικού αυταρχισμού (σ.σ. δηλαδή σε μια χώρα όπου η κυβέρνηση έχει αυταρχικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές όμως το πολιτικό σύστημα παραμένει ανταγωνιστικό) περνούν μια διαδικασία επαναξιολόγησης των παραδοσιακών και βασικών πολιτικών ιδεών και πεποιθήσεων τους, σε μια προσπάθεια να έρθουν σε αποτελεσματικό και εποικοδομητικό διάλογο με μια κοινωνία που αλλάζει και να αγγίξουν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της».
Οι συγγραφείς καταγράφουν, βάσει δηλώσεων, πράξεων και πληροφοριών, το πώς το CHP μετασχηματίζεται προς τα αριστερά σε κοινωνικά θέματα, συνεχίζοντας όμως να αναζητεί πώς θα αγγίξει τα εθνικά θέματα και το Κουρδικό, ενώ το Καλό Κόμμα προσπαθεί να επανακαθορίσει την έννοια του εθνικισμού διατηρώντας συντηρητικό προφίλ και αντιμετωπίζοντας και αυτό την πρόκληση του πώς να σταθεί στο Κουρδικό. Από την άλλη, προσθέτουν, το DEVA προσπαθεί μέσω των ζυμώσεων να ξεπεράσει το δίπολο κεμαλισμού - ισλαμισμού.
Δεν είμαι ειδικός στα θέματα που αφορούν την Τουρκία, για αυτό προτιμώ να αφήσω τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να δει με περισσότερη λεπτομέρεια την ανάλυση των δύο συγγραφέων για τα κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα που διαμορφώνουν την ουσιαστική αντιπολίτευση στον Ταγίπ Ερντογάν.
Το μόνο που έχω να προσθέσω ως προβληματισμό - πλαίσιο από την κυπριακή οπτική, είναι πως είναι καιρός για τα mainstream κυπριακά ΜΜΕ να κάνουμε μια συνειδητή προσπάθεια να φέρουμε αυτή τη σύνθετη εικόνα της Τουρκίας στην επιφάνεια και να την καταστήσουμε κατανοητή και προσβάσιμη στην κοινή γνώμη.
Οι περισσότεροι πολίτες άλλωστε δεν έχουμε την ίδια πρόσβαση στην τουρκική γλώσσα ώστε να κατανοήσουμε την κοινωνία της χώρας «από πρώτο χέρι».
Τα πιο πάνω είναι σημαντικά γιατί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κάποια στιγμή όχι πολύ μακριά στο μέλλον, η εποχή Ερντογάν τελειώνει. Στις Βρυξέλλες, ήδη πολλοί περιμένουν την ευκαιρία να συνομιλήσουν και να διαβουλευθούν, αν όχι απαραίτητα με κάποιον καλύτερο, τουλάχιστον με κάποιο νέο ηγέτη ή μια νέα ηγετική συμμαχία, η οποία θα έχει κάθε λόγο να επανεξετάσει τις σχέσεις της με την ΕΕ.
Και στο σενάριο βελτίωσης των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας και στο σενάριο χειροτέρευσης τους, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιληφθούμε και να προλάβουμε τις εξελίξεις. Η Κύπρος πρέπει να είναι έτοιμη να δεχθεί πιέσεις για να συναινέσει στη βελτίωση των σχέσεων, αλλά και να έχει ανακτήσει την αξιοπιστία της ώστε να μπορεί να πιέσει τους εταίρους να εξασφαλίσουν και αυτά που μας συμφέρουν ως χώρα ώστε να συναινέσει.
Και τα πιο πάνω δεν αρκεί να τα κατανοήσει η πολιτική ελίτ. Θα πρέπει να τα κατανοήσουμε και οι πολίτες, ούτως ώστε η επόμενη ή ο επόμενος Πρόεδρος που θα επιχειρήσει να κρύψει την ανεπάρκεια της/ του πίσω από το επιχείρημα «...μα η Τουρκία» να αναγκαστεί να λογοδοτεί επί των πραγματικών δεδομένων που αφορούν τη χώρα, και να κρίνεται ανάλογα.
