Του Γιάννη Ιωάννου
Όταν το 2011 η Κύπρος ανακάλυπτε φυσικό αέριο στο «Αφροδίτη» η συζήτηση για τη γεωπολιτική αναβάθμιση ήταν τόσο έντονη που οδήγησε από τη δημιουργία… ταινίας με τίτλο «Οικόπεδο 12» μέχρι τη δημιουργία τμημάτων σπουδών με ειδίκευση στο oil & gas. Δώδεκα χρόνια μετά, το φυσικό αέριο που βρίσκεται εξακριβωμένα στο υφαλοπρανές της «Αφροδίτης» δεν εξορύχθηκε ποτέ, η σεναριολογία για οδεύσεις αγωγών παραμένει μια συζήτηση με περισσότερο ευσεβοποθισμό παρά ρεαλιστικές επιλογές, και οι «κύκλοι επιλογών» σε σχέση με το αν φυσικό αέριο θα υγροποιείται στην Κύπρο, αν φυσικό αέριο θα έρχεται με υποθαλάσσιο αγωγό από το Ισραήλ στην Κύπρο ή αν ένας αγωγός που από την Ανατολική Μεσόγειο θα καταλήγει στην… Ιταλία έχουν ολοκληρώσει ολόκληρα shifts με το ηλεκτρικό ρεύμα να παραμένει ανυπόφορο για το μέσο κυπριακό νοικοκυριό και τη μέση κυπριακή επιχείρηση.
Η πρόσφατη παρέμβαση του CEO της ΕΝΙ για τον αγωγό EastMed και τη συμπερίληψη της Τουρκίας ήταν, και τυπικά, το καρφί στον τάφο ενός πρότζεκτ που μάλλον βοηθούσε τις δημόσιες σχέσεις τόσο του Νετανιάχου όσο και διαφόρων εμπλεκομένων εταιρειών, παρά τη ρεαλιστική υλοποίηση ενός φιλόδοξου αγωγού. Κι εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι που ισχύει ανεξαρτήτως δρώντων στη βιομηχανία: Το κόστος μιας υποδομής –και δη ενός αγωγού που μεταφέρει φυσικό αέριο, εκτός από τους νόμους της αγοράς (προσφορά, ζήτηση, τιμή φυσικού αερίου ανά μονάδα, νομοθεσία, περιβαλλοντικές μελέτες, κ.λπ.) καθορίζει και η γεωπολιτική: Και κανείς, εκτός από όποιον βλέπει κοντόφθαλμα εκεί, δεν αποκλείει –στην περιοχή– την Τουρκία. Χωρίς αυτό, στον αντίποδα, να σημαίνει πως η συμπερίληψη της Τουρκίας στην ενεργειακή συνεργασία της περιοχής δεν εμπεριέχει και εκείνα τα κουτάκια που η ίδια πρέπει να συμπληρώσει. Αυτό το γνωρίζει τόσο το σύνολο των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο τρίγωνο Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου όσο και οι βασικοί διαμορφωτές πολιτικής σε χώρες που παράγουν κι εξάγουν, εδώ και δεκαετίες, φυσικό αέριο όπως αυτοί σε Κάιρο και Τελ Αβίβ.
Η ΚΔ έχει ενώπιόν της τρεις ρεαλιστικές επιλογές: Αρχικά να επιλέξει με πυγμή και σοβαρότητα πώς θα επιλύσει την εκκρεμότητα μεταξύ του «Αφροδίτη» και του «Ισάι» που εδώ και χρόνια κρατάει σε ομηρία την αξιοποίηση του μοναδικού εμπορικά αξιοποιήσιμου κοιτάσματος της. Δευτερευόντως να αναγνώσει καλά τις εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και των χωρών ΜΕΝΑ, με φόντο, κυρίως, τη Συρία και τον Arab Gas Pipeline, το πλαίσιο των «συμφωνιών του Αβραάμ» μετά το 2020, την Τουρκία (ασφαλώς) και το πώς το φυσικό αέριο αποτελεί κατεξοχήν πεδίο συνεργασίας και όχι ανταγωνισμού, ακόμη κι αν «δεν φταίμε εμείς για το αν η Τουρκία αυτοαποκλείεται». Και, τέλος, να προτεραιοποιήσει την ενεργειακή αυτονομία της Κύπρου ως ύψιστο ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Κι εθνική ασφάλεια σημαίνει φθηνότερο ρεύμα για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και εναλλακτικές αν το νησί… βομβαρδίζεται –κυριολεκτικά. Τόσο η Αίγυπτος όσο και το Ισραήλ το έπραξαν πριν κατορθώσουν να εξάγουν φυσικό αέριο είτε μέσω αγωγών (Αρίς-Ασκελόν), είτε μέσω LNG ή FLNG. Και το φυσικό αέριο και η έλευσή του στην Κύπρο από τα κοιτάσματα επί της ΑΟΖ της ή από την Ανατολική Μεσόγειο είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της στρατηγικής προσέγγισης. Το μεγάλο στοίχημα της πενταετίας Χριστοδουλίδη θα είναι αν μέχρι το 2028 θα υπάρχει φυσικό αέριο στην Κύπρο, υποθαλάσσιος αγωγός από το Ισραήλ προς το Βασιλικό ή, τέλος πάντων, μια λύση που θα συμβάλει στη μεγιστοποίηση των υδρογονανθράκων για το καλώς εννοούμενο συμφέρον της ΚΔ –οικονομικά και γεωπολιτικά. Αν στον προεκλογικό του 2028 συζητάμε για το φυσικό αέριο σε bullet points, τότε 17 χρόνια μετά την ανακάλυψη του «Αφροδίτη» θα έχουμε αποτύχει οικτρά. Και καλό είναι, όσο πιο έγκαιρα γίνεται, να θέσουμε το ερώτημα: «Υπάρχει στρατηγική όντως;».
