Του Γιάννη Ιωάννου
Δεν θα επιδιώξω να γράψω για τη σύγχρονη κυπριακή λογοτεχνία γιατί δεν είμαι ειδικός και δεν την παρακολουθώ στην ολότητά της. Εξάλλου τα τελευταία χρόνια ανθίζει, και όπως κάθε τι ενδιαφέρον πολιτιστικά και δημιουργικά ενίοτε το χάνουμε στην κυνικότητα της καθημερινής ενασχόλησης με ένα σωρό άλλα πράγματα. Θέλω ωστόσο να γράψω για μια νέα νουβέλα, όσο λιγότερο υποκειμενικά γίνεται, το «Άλας» του Παύλου Παμπορίδη που κυκλοφορεί ήδη από τις εκδόσεις Αρμίδα. Ένα ιστορικό, ουσιαστικά, σύντομο μυθιστόρημα γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο που εκτυλίσσεται σε ένα φανταστικό –αλλά ιστορικά οριοθετημένο και μελετημένο λογοτεχνικά– χωροχρόνο κατά τη διάρκεια των δραματικών γεγονότων της πτώσης της ενετικής Κύπρου, το 1570, από τους Οθωμανούς λίγο πριν από τη λύση της πολιορκίας της Αμμοχώστου, την επόμενη χρονιά, και την πτώση της Κύπρου.
Κι αναφέρομαι στο «λιγότερο υποκειμενικά» γιατί τον Παύλο Παμπορίδη τον γνώρισα τυχαία πριν από 13 χρόνια, όταν επαναπατρίστηκα στην πατρίδα του πατέρα μου, και μια σειρά από τυχαιότητες στις τελείως διαφορετικές ζωές μας αλλά και μια ίδιου είδους αγάπη για, μάλλον κοινά, πράγματα όπως οι ιδέες, η πατρίδα, ο Λόγος, τα δόντια (ναι αυτά μέσα στο στόμα μας) και το… σκάκι (ναι το παιχνίδι) μάς συνέδεσαν ως συνοδοιπόρους, ως συνομιλητές και τελικά ως φίλους. Ο Παύλος μετά το 2020 και το βιβλίο του «Τζαι Πόψε» επέλεξε να εκφραστεί –πάντα έγραφε– και μέσω της λογοτεχνικής γραφίδας. Να γίνει συγγραφέας, που μάλλον πάντα αυτό ήταν απλώς κι αυτός το έχανε, μέχρι να το βρει, στην κυνικότητα της καθημερινής του ενασχόλησης με ένα σωρό άλλα πράγματα.
Στο «Άλας», η εικόνα της εποχής, των κάπως πιο ξεχασμένων προγόνων μας που συνθλίβονται υπό το βάρος της σύγκρουσης δύο μεγάλων αυτοκρατοριών, παρατίθεται με ένα τρόπο γεμάτο εικόνες, συναισθήματα και πηγαία, όπως ο συγγραφέας το σκέφτηκε, το εμπνεύστηκε, το μελέτησε και το παρέθεσε –όπως το σκεφτόταν– στην κυπριακή διάλεκτο, όπως δηλαδή ο ίδιος σου μιλά. Το να κοντοσταθεί κανείς με όρους κριτικού αναστοχασμού στο αν το «Άλας» θα έπρεπε να γραφτεί στην κυπριακή ή στην κοινή ελληνική (δημοτική) δεν του αποδίδει δικαιοσύνη. Είναι το περιεχόμενο που μετρά. Και ο πόλεμος στο «Άλας» είναι ένα πλαίσιο δοσμένο με έμφαση την Κύπρο –μια Κύπρο που γνώρισε τον πόλεμο το 1974 και ο οποίος υπαρξιακά υφίσταται μέσα μας, στον καθένα με διαφορετικό τρόπο– μιας εποχής που δεν ψηλαφίζουμε βιωματικά και υπαρξιακά, αλλά μόνο μέσω της Ιστορίας ή της Αρχαιολογίας, κάπως στείρα και ακαδημαϊκά. Στο «Άλας» υπάρχει ωστόσο και ο πόλεμος στο εσωτερικό των χαρακτήρων του, ο οποίος δεν έχει νικητές και χαμένους. Είναι προσωπικός, ενίοτε τραγικός, και αποτελεί το κλειδί για να κατανοήσουμε κυπροκεντρικά νοήματα τα οποία δεν σχετίζονται πάντα με τη φόρμα και τα αφηγήματα –πολιτικά ή ιδεολογικά– αλλά είναι για τον καθένα προσωπικά, και που με όρους λογοτεχνικής γραφής, το «Άλας» μάς συνδέει με εκείνη την εποχή για να μας το υπενθυμίσει περίτρανα.
Η Κύπρος είναι ο πρωταγωνιστής εξάλλου στα δύο βιβλία του Παύλου Παμπορίδη. Μια Κύπρος νοηματοδοτημένη που σου μιλάει ίσια και σου ζητάει η ίδια να την αγκαλιάσεις -όπως εσύ νομίζεις.
Ελπίζω το «Άλας» να είναι καλοτάξιδο ως βιβλίο, να διαβαστεί από το αναγνωστικό κοινό, και στον φίλο μου Παύλο εύχομαι, για όσο μπορεί, να λυτρώνεται από τη διέξοδο της λογοτεχνικής του γραφής.
