Του Πάρη Δημητριάδη
Οι πόλεις της Κύπρου είναι άσχημες. Μάλλον, για να τεθεί σωστότερα, οι περισσότερες περιοχές στις πόλεις της Κύπρου είναι άσχημες. Υπάρχουν ορισμένες και μεμονωμένες, όμορφες γειτονιές, στη συντριπτική τους όμως πλειοψηφία, οι συνοικίες, οι περιοχές και τελικά στο σύνολό τους οι πόλεις μας συνήθως σου προκαλούν οπτική ρύπανση και σου κουράζουν το μάτι. Σπάνια στο ξεκουράζουν! Πόσο μάλλον να… στο ενθουσιάζουν. Κρίμα είναι όμως, αφού ζούμε σε ένα νησί με απέραντη φυσική ομορφιά και συναρπαστική Ιστορία. Γιατί επιτρέπουμε να είναι τόσο άσχημες οι πόλεις μας;
Το ακυρωτικό συμπέρασμα περί ασχήμιας θα μπορούσε φυσικά να επικριθεί ως ακραίο και κατά κάποιο τρόπο, είναι, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για όλες τις πόλεις της χώρας, οι οποίες είναι κιόλας πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Συγκρίνεται, για παράδειγμα, η Λευκωσία με την Αγία Νάπα και την Πάφο; Καμία σχέση, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς. Άσε που η ομορφιά και η ασχήμια είναι τουλάχιστον υποκειμενικές ως έννοιες. Επιπρόσθετα, ακόμη και ένα βλέφαρο να ρίξει κανείς στη σύγχρονη πολιτική συνθήκη της χώρας, μπορεί να λάβει τις βασικές απαντήσεις για τις ατασθαλίες και την κατάφωρη τσαπατσουλιά της αστικής μας ανάπτυξης.
Υποκειμενική και προσωπική είναι, ταυτόχρονα, και η αισθητική. Η καλαισθησία όμως; Η βιωσιμότητα; Η λειτουργικότητα της καθημερινής μας ζωής; Με αποφασιστικές και όχι ιδιαιτέρως εξεζητημένες πρωτοβουλίες, θα μπορούσαν να γίνουν πολύ καλύτερες οι πόλεις μας. Θα μπορούσαν να γίνουν και πολύ πιο λειτουργικές, πολύ πιο συμπεριληπτικές και πολύ πιο βιώσιμες. Τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Χρειάζεται βούληση όμως σε high level πολιτικό επίπεδο. Όχι μόνο στα δημαρχεία.
Για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, ας μην μιλήσουμε καν. Για προσιτή κατοικία, ούτε λόγος. Αυτά όμως κι είναι επείγοντα και σημερινά ζητήματα που συνδέονται με την αστική μας ανάπτυξη!
Επιτέλους, στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, της ενεργειακής κρίσης και των κοσμογονικών και τεκτονικών αλλαγών στο παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι, τα σπίτια μέσα στα οποία ζούμε, οι δρόμοι μέσα στους οποίους κινούμαστε και ο αέρας που αναπνέουμε, δεν είναι και δεν πρέπει να συνεχίσουν να θεωρούνται τόσο δεύτερα ως ζητήματα, που απασχολούν μόνο -εάν απασχολήσουν κιόλας- την προεκλογική ατζέντα των δημοτικών εκλογών. (Όποτε και εάν και εφόσον αυτές γίνονται).
Οι αστικοί μας ιστοί πρέπει να αναδείξουν μία πιο συμπαγή, πιο περιβαλλοντικά φιλική και πιο αρμονική, αρχιτεκτονική ταυτότητα. Ταυτοχρόνως, οφείλουν να γεμίσουν με πολλά, νέα και σκιερά δέντρα, χθες. Με τόλμη και αποφασιστικότητα πρέπει να απομακρύνουν ριζικά, οριστικά και όχι μεσοβέζικα, και τα άπειρα -για τον πληθυσμό μας- ΙΧ αυτοκίνητα, ιδίως απ’ τα ιστορικά μας κέντρα.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ατάκα κολλητού μου φίλου, κυριολεκτικά κοσμογυρισμένου: «Το μοναδικό μέρος που έχω επισκεφθεί και έχει χειρότερη αρχιτεκτονική », μου είχε πει… «είναι τα… κατεχόμενα!». Αν και η προσφιλή, συλλογική μας τάση να συγκρινόμαστε μόνο με Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη είναι, η αλήθεια, προβληματική, και στρουθοκαμηλίζει, νομίζω πως είναι ενδεικτική η ατάκα του ταξιδιώτη φίλου.
Ενός λεπτού σιγή για τα αμέτρητα, εκατοντάδες ιστορικά κτήρια και αρχιτεκτονήματα, που ενώ έπρεπε να αποτελούν περήφανα τοπωνύμια, κατεδαφίστηκαν και γκρεμίστηκαν. Ενός λεπτού σιγή και για τα εντυπωσιακά αρχοντικά (και μη) μιας άλλης εποχής, που, κατά τύχη γλίτωσαν απ’ τη μπουλντόζα, στέκονται όμως αταίριαστα και αμήχανα δίπλα από οικοδομικά εκτρώματα που με μοναδικό σκοπό το οικονομικό κέρδος του χι και ψι ιδιώτη ανεγέρθηκαν. Κανένα σχέδιο πόλης. Καμία κρατική πρόνοια.
Υπερμοντέρνα κτιριακά συγκροτήματα που φιλοδοξούν να γίνουν σύγχρονα σημεία αναφοράς στο αστικό μας τοπίο συνεχίζουν, μέχρι τις μέρες μας, να ανεγείρονται πίσω, μπροστά και δίπλα από εντελώς διαφορετικά σε ύφος, χρήση, εμφάνιση οικοδομήματα, άλλων δεκαετιών. Ένας πολεοδομικός και ρυμοτομικός αχταρμάς, με ενοχλητικά ετερογενή μεταξύ τους κτήρια και με πανάσχημες πινακίδες που ξεμυτίζουν συνεχώς ασύδοτα. Κανένα σχέδιο πόλης. Καμία σχετική πρόνοια. Πόλεις που αναπτύχθηκαν παράταιρα και ατσούμπαλα. Ασύμμετρα.
Έπειτα είναι και τα δέντρα! Πόσο δύσκολο είναι να αντιληφθούν οι επίσημοι φορείς και θεσμοί της χώρας ότι στην εποχή της υπερθέρμανσης του πλανήτη, όπου η Μεσόγειος επηρεάζεται ήδη σφόδρα, η εκτεταμένη, μαζική και καλά μελετημένη δενδροφύτευση στις βασικές οδικές αρτηρίες μας έπρεπε να γίνει προτεραιότητα νούμερο ένα; Πόσοι δρόμοι στις πόλεις της Κύπρου έχουν ικανοποιητική σκίαση και δροσιά για να περπατήσει κανείς; Είναι, όντως, τόσο τριτοτέταρτο ως ζήτημα η δεντροφύτευση;
Τα εκατοντάδες χιλιάδες ενοχλητικά, ρυπογόνα και οπισθοδρομικά αυτοκίνητα; Δεν θα έπρεπε να εξευρεθούν και να τροχοδρομηθούν οι τρόποι για την αποτελεσματική εξαφάνισή τους απ’ τα ιστορικά κέντρα; Στο 2022 ζούμε. Δεν είναι πυρηνική φυσική η πεζοδρομοποίηση. Αξιέπαινες και φιλότιμες προσπάθειες για πεζοδρομοποιήσεις έχουν, η αλήθεια, πραγματοποιηθεί σε όλες ανεξαιρέτως τις πόλεις τα τελευταία χρόνια, θέλουμε όμως κι άλλους πεζόδρομους.
Κυρίως στα ιστορικά κέντρα των πόλεων μας, θέλουμε μόνο πεζόδρομους! Φτάνει με τα αυτοκίνητα και την παντοκρατορία τους. Ό,τι δεν λύνεται, κόβεται. Είναι δυνατόν η εμπορική οδός Ανεξαρτησίας στην παλιά Λεμεσό να μην έχει γίνει ακόμη πεζόδρομος; Η ιστορική οδός Ερμού στην παλιά Λευκωσία και ολόκληρη η εντός των τειχών πόλη; Η πλακοστρωμένη Αθηνών στις Φοινικούδες της Λάρνακας; Γιατί όλοι αυτοί οι ιστορικοί οδοί και τόσοι άλλοι, διασχίζονται και βεβηλώνονται καθημερινά από αυτοκίνητα; Θα έπρεπε να μην το συζητάμε καν.
Θέλουμε να μπορούμε να ζούμε, να αναπνέουμε και να ευημερούμε στις πόλεις μας.
