Του Πάρη Δημητριάδη
Καθώς σκρολάρω στο feed μου στο facebook, στην πλέον γερασμένη και παρακμιακή αλλά την ίδια ώρα και πολύ σκληρή για να πεθάνει, πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, κοντοστέκομαι σε μια ανάρτηση ενός, αξιόλογου, εξ όσων αντιλαμβάνομαι από τα κείμενά του, πολιτικού επιστήμονα, αριστερίστικων ιδεολογικών καταβολών. Δεν γνωρίζω προσωπικά τον ακαδημαϊκό αυτό άνθρωπο, συμβαίνει όμως να είμαστε φίλοι στη συγκεκριμένη πλατφόρμα και ενίοτε να τον διαβάζω. Η συγκεκριμένη ανάρτηση μου προκαλεί ένα μικρό σοκ, επειδή μέσω της εύχεται μια θέση στην κόλαση, όπως γράφει επί λέξει και με παραστατικό τρόπο «σε όλους όσοι κοινοποίησαν τη φωτογραφία της Ιρανής φοιτήτριας αλλά ένα χρόνο τώρα δεν είχαν τίποτα να πουν για τη γενοκτονία στη Γάζα».
Οι ιδεοληπτικές, επιλεκτικές ευαισθησίες είναι ένα σάπιο φαινόμενο που κι εμένα με ενοχλεί, ακραίο δεν είναι, ωστόσο, να εύχεσαι να καούν στην κόλαση συνάνθρωποί σου επειδή εκφράστηκαν ή… δεν εκφράστηκαν στα σόσιαλ με τον ίδιο τροπο που εσυ εκφράζεσαι; Ακραίο.
Συνεχίζω το σκρολ. Λίγο παρακάτω, πέφτω σε μια αντίστοιχη ανάρτηση, που αυτή τη φορά προέρχεται από μία δεξιόστροφης ιδεολογίας, θεωρητική διανοούμενη των ημερών. Από μια ακτιβίστρια της οθόνης που επίσης δεν έτυχε να γνωρίσω προσωπικά αλλά συνήθως εκτιμώ την οπτική της γωνία στα κείμενα που -συχνά- δημοσιεύει και τα διαβάζω. «Θορυβήθηκαν οι κατ’ όνομα προοδευτικοί», σημειώνει στη δική της ανάρτηση «με τη νίκη του Τραμπ, όσοι δεν έγραφαν ούτε λέξη για τον Πούτιν και την Ουκρανία». «Μας κουνάνε μάλιστα το δάχτυλο», συνεχίζει να γράφει με ύφος ολοένα και πιο επικριτικό και στο υπόλοιπο της ανάρτησής της σκέφτομαι ότι τελικά καταντάει να κουνάει κι αυτή το δικό της δάχτυλο, στο ψηφιακό στρατόπεδο της πραγματικής ή φαντασιακής, δεν ξέρω, αντίπερα όχθης.
Ασχέτως του γεγονότος ότι τα δύο παραπάνω παραδείγματα αναρτήσεων προέρχονται από άτομα αντίθετων, υποτίθεται, ιδεολογιών και κοσμοθεωριών, αναρωτιέμαι: Αν ζουμάρουμε λιγο μακριά από την οθόνη και αναλογιστούμε τις αρνητικές επιδράσεις του echo chamber στις ψηφιακές μας ζωές, για τις δύο όψεις ενός πανομοιότυπου νομίσματος δεν μιλαμε; Χρησιμοποιούν αλλωστε τις ίδιες σχεδόν λέξεις οι δύο αυτοί άνθρωποι! Απλώς τις προσαρμόζουν σε διαφορετικά συγκείμενα και περιστατικά. Το ίδιο τοξικό ύφος το υιοθετούν σίγουρα. Εξίσου αναστατωμένοι, εξαπολύουν μύδρους και οι δύο για όλους όσοι «δεν είχαν τίποτα να πουν» ή «δεν είχαν να πουν μια λέξη» στα σόσιαλ για το θέμα που τους αφορά. Αστυνομία των αναρτήσεων, μια φάση.
Εύλογο, πάντως, το ερώτημα πώς θα εξελισσόταν μια δια ζώσης συνάντηση, στο ίδιο τραπέζι, με αυτούς τους δύο. Θα τσακώνονταν; Μπορεί να διαφωνούσαν αλλά αμφιβάλλω αν θα τσακώνονταν.
Στο δια ταύτα: Οι δύο αυτοί άνθρωποι και οι per se αναρτήσεις τους δεν είναι το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι μέσω των παραδειγμάτων τους καθρεφτίζεται μια θλιβερή και τοξική καθημερινότητα που αφορά πολλές χιλιάδες ανθρώπους εκεί έξω που επιλέγουν να είναι αιχμηρά ενεργοί στα σοσιαλ. Όπως όμως φανερώνεται, ξανά και ξανά, όλο και πιο ξεκάθαρα, η μαύρη οθόνη, η αλγοριθμική φούσκα και η απομόνωση από διαφορετικές απόψεις απλώς βγάζει απ’ τους ανθρώπους τα σκοτεινότερα τους ένστικτα και μια εκδοχή του εαυτού τους παραποιημένη ίσως από την πραγματική τους. Μπορεί φυσικά να ισχύει το αντίθετο. Μπορεί μέσω της λανθάνουσας ασφαλειας που προσφέρει η οθόνη να βγάζουμε τελικά τα ειλικρινή μας ένστικα και συναισθήματα.
Ο ιδεοληπτικός φακός απέναντι στα αιματηρά πολεμικά μέτωπα των ημερών, είτε αριστερόστροφος, είτε δεξιόστροφος ή δεν ξέρω και εγώ τι, είναι σίγουρα το άλλο καίριο ζήτημα που φανερώνεται μέσα απ’ τα δύο αυτά παραδείγματα. Ιδεοληψίες που στο αλγοριθμικό ψηφιακό μπάχαλο της εποχής συνεχώς μεγεθύνονται, απομακρύνοντας τους ανθρώπους με διαφορετικές εμπειρίες και απόψεις όλο και περισσότερο, ενισχύοντας τον κοινωνικό διχασμό και δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο το ήδη φορτισμένο και τεταμένο, πολωτικό κλίμα των ημερών.
Οι αποχρώσεις του μαύρου στις οθόνες των κινητών μας, μέσα από τις οποίες ενημερωνόμαστε, αλληλεπιδρούμε και συνυπάρχουμε, ίσως τελικά να είναι αρκετά περισσότερες από όσες αρχικώς νομίσαμε και εκτιμήσαμε.
