Του Πάρη Δημητριάδη
Το πρώτο αιφνίδιο μούδιασμα, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, από την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά και στάση ενός σημαντικού ποσοστού της κοινωνίας μας, που προθύμως εμφανίστηκε να υιοθετεί την εθνικιστική ρητορική ενός, παλαιού τύπου, ιμπεριαλιστή δικτάτορα, σημειώθηκε πέρυσι τον Φλεβάρη, όταν στην Ουκρανία άρχισε η ρωσική εισβολή. ‘Ενα ισχυρό φιλορωσικό κλίμα παρατηρείτο φυσικά ανέκαθεν εντός της κοινωνίας μας, απλώς ο πόλεμος στην Ουκρανία ήλθε, τρόπον τινά, να επικυρώσει το μέγεθος του ζητήματος.
Πρόκειται, νομίζω, για έναν φιλορωσισμό εντός του ελληνικού συγκείμενου με δίσημες αφετηρίες. Από τη μία, έχουμε τους «παραδοσιακούς» φιλορώσους Ελλαδίτες ή Κύπριους, που συνήθως είναι δεξιόφρονες και συνωμοσιολόγοι, οι οποίοι, πέραν των δεσμών με τη Ρωσία λόγω κοινής θρησκείας, ασπάζονται, συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν ξέρω, τις δημοφιλείς μπαρουφολογίες για το ξανθό γένος που θα μας σώσει απ’ τους εχθρούς Τούρκους κ.λπ.
Σε αυτό πάντως το πλαίσιο, αξίζει, ίσως, να προβάλει κανείς ένα επιπρόσθετο ερώτημα, που ενδέχεται να φωτίσει κι άλλο την παραδοξότητα και τη φαιδρότητα των δύο μέτρων και δύο σταθμών στο ζήτημα
Δυστυχώς, όμως, όπως αποκαλύφθηκε την… ώρα της κρίσης, εντός της κοινωνίας μας παρατηρείται από την άλλη και η παραδοξότητα «αριστεριζουσών» προσωπικοτήτων, τα αυθόρμητα αντανακλαστικά των οποίων, την ώρα που άρχιζε ο πόλεμος της Ουκρανίας, φανέρωσαν μια ιδιαιτέρως ιδεοληπτικη και αγκυλωτική στάση. Άνθρωποι, με άλλα λόγια, που, παρότι ως πολιτικά όντα ανέκαθεν αυτοπροσδιορίζονταν ως διεθνιστές, ξαφνικά εμφανίστηκαν να αντιδρούν και να δρουν σαν… Ρώσοι εθνικιστές συγχέοντας προφανώς την πουτινική Ρωσία με την πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση.
Αναγιωμένοι και γαλουχημένοι για δεκαετίες πρωτίστως ως αντιαμερικάνοι, φαίνεται πως, τόσο οι μεν όσο και οι δε -κυρίως οι «αριστερίζοντες»- δυσκολεύτηκαν να διαχειριστούν το γεγονός ότι τελικά υπάρχουν κι άλλοι «κακοί» στην υφήλιο. Ίσως όμως το πλέον προβληματικό και πραγματικά επικίνδυνο σημάδι των καιρών είναι το γεγονός ότι τόσο οι δεξιόφρονες πατριδοκάπηλοι όσο και οι αποπροσανατολισμένοι απ’ την ιδεολογία τους «αριστεροί» έδειξαν να πέφτουν σε μια πανομοιότυπη, σχεδόν, παγίδα, στην παγίδα να προσδίδουν συγκεκριμένα, ανώτερα ή κατώτερα χαρακτηριστικά, σε ολόκληρες φυλετικές ομάδες.
Γιατί πώς αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς, για παράδειγμα, εκτός τόπου φορτισμένες εκφράσεις όπως ότι «ο ρωσικός πολιτισμός είναι το σύμβολο κατά του φασισμού», που είδαμε να δημοσιεύονται προσφάτως ξανά, με αφορμή την πυρκαγιά στο Ρωσικό Πολιτιστικό Κέντρο της Λευκωσίας; Με την ίδια λογική δηλαδή ολόκληρος ο γερμανικός πολιτισμός θα πρέπει να θεωρείται σύμβολο υπέρ του φασισμού; Δεν είναι κάπως υπεραπλουστευμένη και παρακινδυνευμένη μια τέτοια πρώτη ανάγνωση; Δεν είναι βαθιά προβληματικό να φορτίζεις θετικά ή αρνητικά έναν άνθρωπο και έναν λαό με μοναδικό κριτήριο τη φυλετική του καταγωγή;
Πάντως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο αξίζει, ίσως, να υποβάλει κάποιος ένα επιπρόσθετο ερώτημα, που ενδέχεται να φωτίσει κι άλλο την παραδοξότητα και τη φαιδρότητα των δύο μέτρων και δύο σταθμών στο εν λόγω ζήτημα: Ποια είναι η καθημερινή στάση και η σχέση, στην Κύπρο ειδικά, των πολλών χιλιάδων ρωσόφιλων, με τις επίσης πολλές χιλιάδες πια Ρώσων πολιτών που ζουν και δραστηριοποιούνται στην κοινωνία μας;
Υπάρχουν καθημερινές ή έστω περιστασιακές επαφές; Συνάπτονται οποιεσδήποτε φιλικές, επαγγελματικές ή άλλου τύπου διαπροσωπικές σχέσεις; Αν όχι -που μάλλον όχι- αφού γενικώς και δυστυχώς ιδιαίτερη πρόσμιξη και ζύμωση ανάμεσα σε Ρώσους και Κύπριους δεν βλέπουμε να γίνεται, γιατί παρατηρείται άραγε αυτό το αντιφατικό φαινόμενο; Τι δείχνει αυτή η θεωρητική υπόσταση της «ρωσοφιλίας» μας;
Με νηφαλιότητα και λίγη γνώση της σύγχρονης Ιστορίας των δύο λαών ίσως η μη ύπαρξη συχνής κοινωνικής αλληλεπίδρασης να είναι ένα φαινόμενο που να μπορεί, σχετικά εύκολα, να ερμηνευθεί. Ένα θέμα όμως είναι να προσπαθείς να ερμηνεύεις και να αιτιολογείς συλλογικές συμπεριφορές και νοοτροπίες, που προέρχονται ή προκαλούνται από τις ειδικές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, που κάθε λαός ξεχωριστά βίωσε κατά τη διάρκεια της πορείας του και άλλο είναι να παίρνεις αυθαίρετα θέση, υπέρ ή κατά μιας φυλής μόνο και μόνο επειδή είναι (ή δεν είναι) μια συγκεκριμένη φυλή.
Επιπροσθέτως και ακριβώς λόγω της απουσίας ουσιαστικών επαφών, τα στερεότυπα ένθεν κι ένθεν, σε κοινωνικό επίπεδο, δείχνουν να αφθονούν. Θα είχε ενδιαφέρον, για παράδειγμα, να δούμε πόσοι από όλους αυτούς τους «πολιτικά ρωσόφιλους» συμπολίτες μας, διαβάζουν στερεοτυπικά ή όχι συλλήβδην όλους τους Ρώσους και τις Ρωσσίδες «ως νεόπλουτους/ες, μαφιόζους/ες και διεφθαρμένους/ες».
Σε πιο λούμπεν στρώματα της κοινωνίας η φαιδρότητα των δύο μέτρων και δύο σταθμών φανερώνεται σίγουρα πολύ πιο εύκολα, αφού λαϊκοί άνθρωποι θα σου μιλήσουν συνήθως με πολύ μεγαλύτερη ευκολία και άνεση ανοιχτά υπέρ του Πούτιν και την ίδια ώρα, είναι πολύ πιθανό ότι οι ίδιοι ακριβώς άνθρωποι θα κρίνουν ξεδιάντροπα τον μέσο ρώσο -και κυρίως τη μέση ρωσίδα -γιατί είναι και βαθιά σεξιστικό το ζήτημα- που έμελλε να ζήσει δίπλα του.
Σε κάθε περίπτωση, με αφορμή κιόλας την πρόσφατη επέτειο της λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το μόνο βέβαιο είναι πως η προώθηση οποιασδήποτε φυλετικής κατωτερότητας, ανωτερότητας ή υπεροχής πρέπει να απορρίπτεται και να αντιμετωπίζεται εν τη γενέσει της, από οπουδήποτε κι αν προέρχεται, οποιαδήποτε μορφή κι αν παίρνει.
