Του Παναγιώτη Χριστιά
Σε ένα παλαιό του άρθρο, ο αείμνηστος Κωστής Παπαγιώργης εύστοχα παρατηρεί ότι, αν ένας καθημερινός άνθρωπος πάρει αναβολικά δεν πρόκειται ούτε κατά διάνοια να επιτελέσει τους άθλους των παγκόσμιων πρωταθλητών στον στίβο ή στη γυμναστική. Το αναβολικό το παίρνουν μόνο πρωταθλητές για να υπερβούν τα όρια και τις ικανότητες του ανθρώπινου σώματος. Άλλωστε, διερωτάται ο Παπαγιώργης, μήπως και οι μεγάλοι συγγραφείς και στοχαστές, οι οποίοι προώθησαν το ανθρώπινο πνεύμα δεν «ντοπάρονταν»; Είναι γνωστή η σχέση διάσημων συγγραφέων του 19ου αιώνα με την οπιοποσία, του Arthur Konan Doyle, συγγραφέα του Sherlock Holmes, με την ξυλοκαΐνη ή των Γάλλων ποιητών Rimbaud και Verlaine με πάσης φύσης ουσίες, του Andre Malraux με την ηρωίνη, του Jean-Paul Sartre με τις αμφεταμίνες και των ροκ σταρ της γενιάς της πολιτισμικής επανάστασης με το LSD και άλλα παραισθησιογόνα. Τα έργα τους όμως παραμένουν αθάνατα, άφθαρτα διαμάντια της ανθρώπινης σκέψης και του παγκόσμιου πνεύματος. Κανείς δεν διανοήθηκε ποτέ να απαγορεύσει ή να «ακυρώσει» (πώς θα μπορούσε άλλωστε;) το «Μεθυσμένο καράβι» του Rimbaud, επειδή ο δεκαεξάχρονος τότε συγγραφέας του τελούσε υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών που πιθανότατα όξυναν ακόμη περισσότερο το ήδη οξύτατο πνεύμα του. Δεν υπάρχει αστυνομία του ντόπινγκ στον χώρο του πνεύματος, καταλήγει ο Παπαγιώργης.
Πριν από λίγες ημέρες, ο κόσμος του καλλιτεχνικού πατινάζ παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τη δεκαπεντάχρονη Ρωσίδα πρωταθλήτρια Kamila Valieva να εκτελεί για πρώτη φορά στην ιστορία των χειμερινών Ολυμπιακών αγώνων τετραπλό άλμα (quad), τετραπλή περιστροφή στον αέρα προτού προσγειωθεί στον πάγο. Η δεκαπεντάχρονη αθλήτρια επανέλαβε τον άθλο της και για δεύτερη φορά στο σχεδόν πεντάλεπτο πρόγραμμά της υπό τους ήχους του Bolero του Maurice Ravel. Ωστόσο, μερικές μέρες αργότερα, το χρυσό της μετάλλιο αμαυρώθηκε από την αποκάλυψη ότι η αθλήτρια βρέθηκε θετική στη χρήση απαγορευμένης ουσίας. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, η ουσία η οποία της χορηγήθηκε, η τριμεταζιδίνη (trimetazidine), είναι ένας μεταβολικός παράγοντας πρόληψης κρίσεων στηθάγχης και αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του ιλίγγου. Μπορεί όμως παράλληλα να ενισχύσει την κυκλοφορία του αίματος και να βελτιώσει την αντοχή. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το συγκεκριμένο φάρμακο βοηθάει ιδιαίτερα στην εκτέλεση πλήρους τετραπλής περιστροφής στον αέρα κατά τη διάρκεια ενός αγωνίσματος καλλιτεχνικού πατινάζ στον πάγο. Ταυτόχρονα, είναι κατανοητό ότι το συγκεκριμένο φάρμακο είναι απαραίτητο σε συγκεκριμένα άτομα του αθλήματος, όπως η δραμαμίνη σε όσους ταξιδεύουν με πλοίο και δεν αντέχουν τη θάλασσα. Η απόφαση για το αν θα της απονεμηθεί ή όχι το χρυσό μετάλλιο στο συγκεκριμένο άθλημα στους χειμερινούς ολυμπιακούς του Πεκίνου δεν έχει ακόμη ληφθεί. Είναι ίσως και αδιάφορο για τον κόσμο του καλλιτεχνικού πατινάζ, που απόλαυσε για πρώτη φορά όχι ένα αλλά δύο τετραπλά άλματα σε χειμερινούς Ολυμπιακούς από μια δεκαπεντάχρονη αθλήτρια.
Θα έπρεπε συνεπώς να επιτρέψουμε τη χρήση αναβολικών ουσιών στον αθλητισμό ή έστω, για να μην ενθαρρύνουμε τη βιομηχανία των αναβολικών, τη χορήγηση αναγνωρισμένων φαρμάκων με ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα για τη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων; Ακόμη και αν η απάντηση που θα δώσει ο καθένας για τον εαυτό του είναι αρνητική, το βέβαιο είναι ότι θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί οι περιορισμοί στη χρήση ουσιών επιβάλλονται μόνο στους αθλητές και όχι στους επιστήμονες, στους αθλητές δηλαδή του πνεύματος, ή στους καλλιτέχνες. Ένας χώρος πολύ κοντινός στο καλλιτεχνικό πατινάζ είναι του επαγγελματικού χορού. Ο χώρος αυτός δεν υπόκειται σε ελέγχους αντιντόπινγκ ή ελέγχους έκθεσης των αστέρων του μπαλέτου σε απαγορευμένες ουσίες ή ουσίες που πολύ απλά βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική τους κατάσταση. Είναι κοινό μυστικό, αν όχι ευρέως γνωστό και αποδεκτό, ότι για να ενισχύσουν την απόδοσή τους, να αντέξουν την πίεση των θιάσων τους, τις απαιτήσεις των περιοδειών ή απλώς για να ελέγξουν το βάρος τους, πολλοί χορευτές κάνουν χρήση ουσιών. Πριν ή μετά τις παραστάσεις καθώς και κατά τη διάρκεια των προβών, οι ουσίες – καπνός, αλκοόλ, κάνναβη, έκσταση, κοκαΐνη, κεταμίνη, αντιεπιληπτικά, παυσίπονα, αγχολυτικά –αποτελούν μέρος της καλλιτεχνικής ατμόσφαιρας. Αλλά κανείς φυσικά δεν μιλάει γι’αυτό ανοιχτά. Πέρα όμως από τα κουτσομπολίστικα νέα ότι οι χορευτές και χορεύτριες παίρνουν κοκαΐνη πριν από μια πρόβα ή αντιφλεγμονώδη φάρμακα χωρίς συνταγογράφηση για χρόνια, είναι σαφής η έλλειψη συστήματος αυστηρής επιτήρησης για τους χορευτές, παρόλο που είναι αθλητές υψηλού επιπέδου. Για τους περισσότερους από αυτούς, ο πόνος είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουν προκειμένου να χορέψουν.
Η απλή αυτή σύγκριση δείχνει, αν μη τι άλλο, την υποκρισία των κοινωνιών μας. Καταδικάζουμε ηθικά τους αθλητές που κάνουν χρήση απαγορευμένων ουσιών όπως καταδικάζαμε κάποτε εκείνους που διάβαζαν «απαγορευμένα» βιβλία για να ακονίσουν το πνεύμα τους. Κρυβόμαστε πίσω από ένα υποκριτικό επιχείρημα προστασίας της ζωής των αθλητριών και των αθλητών και αγνοούμε την πραγματικότητα, ότι η κοινωνία του θεάματος, απαιτώντας αποτελέσματα και ανταμείβοντας τα επιτεύγματα, ωθεί με το ένα χέρι στη χρήση ουσιών, ενώ ταυτόχρονα με το άλλο τις απαγορεύει. Αν οι παγκόσμιες αθλητικές ομοσπονδίες δεν ήταν στο μέγιστο βαθμό υποκριτές, θα έπρεπε να απαγορεύουν τη συμμετοχή σε επαγγελματικά αθλητικά γεγονότα ανήλικων κοριτσιών και αγοριών, τα οποία εξ απαλών ονύχων μπαίνουν στο στίβο ενός αθλήματος που αδυνατούν να κατανοήσουν. Η επίκληση της προστασίας των διαγωνιζομένων από επικίνδυνες ουσίες δεν είναι πλέον πειστική.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου και εταίρος του ερευνητικού κέντρου «Ευρωπαϊκές Δυναμικές» του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου.
