Του Παναγιώτη Χριστιά
Θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς τη νίκη του προέδρου Τραμπ στις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές ως ολοκληρωτική. Αντιμέτωπος με σοβαρές κατηγορίες, μισητός από ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας, δυσάρεστος αν όχι επικίνδυνος για τους συμμάχους του, κατόρθωσε παρόλα αυτά να υπερπηδήσει όλα τα εμπόδια που στάθηκαν στον δρόμο του για μια νέα προεδρική εντολή. Η υπεροψία του, η αθυροστομία του, ο ρατσιστικός και ξενοφοβικός λόγος του δηλητηριάζουν την αμερικανική κοινή γνώμη, οδηγούν στην πόλωση την αμερικανική κοινωνία, δίνοντας ταυτόχρονα εχέγγυα συνεργασίας σε όλους τους τυράννους του πλανήτη. Με μόνη εξαίρεση το Ισραήλ, ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος είναι έτοιμος να κλείσει όλα τα μέτωπα των πολέμων, τα οποία συντηρούσε η διακυβέρνηση των Δημοκρατικών.
Η εκλογική νίκη του Τραμπ είναι σίγουρα ένα πολύ κακό μαντάτο για τον πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι, καθώς προβλέπεται μια ριζική στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική σε σχέση με τη ρωσική επιθετικότητα. Το μέτωπο της Ουκρανίας θα κλείσει ή θα καταρρεύσει. Βέβαια, ο πρόεδρος Τραμπ έχει κάθε καλό λόγο να θέλει να σταματήσει την αιμορραγία δισεκατομμυρίων, τα οποία γενναιόδωρα μοίραζε ο πρόεδρος Μπάιντεν στον βωμό της υπεράσπισης της ακεραιότητας της Ουκρανίας. Είναι επίσης βέβαιο ότι στην παρούσα τουλάχιστον φάση το αμερικανικό έδαφος δεν απειλείται. Φυσικά ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του δεν θυμούνται για ποιο λόγο οι ΗΠΑ αποφάσισαν να γίνουν πλανητική δύναμη μετά το τέλος του πολέμου. Η απόφαση αυτή είχε παρθεί στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου, τότε που η αμερικανική ηγεσία ήταν πεπεισμένη ότι η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για τα σύνορα και την ακεραιότητα των ΗΠΑ. Φαίνεται ότι η ηγεσία του Τραμπ θεωρεί τον Πούτιν ακίνδυνο.
Για τον ίδιο λόγο, υπό το βλέμμα των Σοβιετικών, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ ανοικοδόμησαν την Ευρώπη, χρηματοδοτώντας γενναιόδωρα τα κατεστραμμένα ευρωπαϊκά έθνη, εξοπλίζοντάς τα και καθιστώντας τα ικανά να αντισταθούν στη σοβιετική απειλή. Ο πρόεδρος Τραμπ όμως σκέφτεται διαφορετικά: οι Ευρωπαίοι όχι μόνο δεν είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά του ρωσικού επεκτατισμού, όχι μόνο δεν συμπορεύονται με τις ΗΠΑ στον αγώνα για τη διατήρηση και επέκταση του φιλελεύθερου καθεστώτος αλλά, αντίθετα, είναι οι χειρότεροι εχθροί των ΗΠΑ. Από την οπτική γωνία του Τραμπ, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, αν όχι ο χειρότερος, από τους χειρότερους εμπορικούς ανταγωνιστές. Προτίθεται μάλιστα να αυξήσει σημαντικά τα τέλη εισαγωγής ευρωπαϊκών προϊόντων στην αμερικανική αγορά. Στην ουσία έχει ήδη διακηρύξει τη θέλησή του για εμπορικό πόλεμο κατά της Ευρώπης. «Πρώτα η Αμερική» είναι ένα σύνθημα το οποίο κάθε άλλο παρά προεκλογικό είναι.
Ούτε στην περίπτωση της Ταϊβάν δεν διαφαίνεται κάτι το θετικό. Για τους ίδιους λόγους που δεν ασχολείται με την Ουκρανία, δεν θα ασχοληθεί ούτε με την Ταϊβάν. Ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι ο κινεζικός κίνδυνος είναι μόνο οικονομικός και εμπορικός. Από τα μέχρι στιγμής λεγόμενά του, ο οικονομικός πόλεμος εναντίον όλων, το κλείσιμο των οικονομικών συνόρων, η συρρίκνωση των εμπορικών συναλλαγών με όλους όσοι απειλούν την αμερικανική οικονομία είναι το μοναδικό μέτρο το οποίο προτίθεται να πάρει κατά τη δεύτερη διακυβέρνησή του στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων. Με τον τρόπο αυτό κερδίζει τη συμπάθεια όσων καταγγέλλουν την «παγκοσμιοποίηση». Η παγκόσμια αγορά θα μετατραπεί σε έναν παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες, ακόμη και για τις ίδιες τις ΗΠΑ.
Μοναδικός κερδισμένος από τις αμερικανικές εκλογές φαίνεται να είναι ο πρόεδρος Νετανιάχου. Ο Τραμπ, πεπεισμένος για την επικινδυνότητα του Ιράν και αφοσιωμένος σύμμαχος του Ισραήλ, θα σταματήσει την πίεση για τερματισμό του πολέμου στη Μέση Ανατολή. Προεκλογικά, ο ίδιος προσωπικά ζητούσε από το Ισραήλ να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Πλέον είναι ο ίδιος σε θέση να συμβάλει με τις δυνάμεις των ΗΠΑ σε έναν τέτοιο βομβαρδισμό. Θα διαπραγματευθεί άραγε την ασφάλεια του Ισραήλ ως αντάλλαγμα για τον κατακερματισμό της Ουκρανίας και ενδεχομένως τη βίαιη προσάρτηση της Ταϊβάν; Το πόσο κοντά είμαστε σε αυτό είναι δύσκολο να το γνωρίζει κανείς εκ των προτέρων. Μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν και μόνο σενάρια μπορούν να γεννήσουν οι υποθέσεις αυτές. Στο περιβάλλον οικονομικής αβεβαιότητας, στρατιωτικής ανετοιμότητας και πολιτικής ανωριμότητας στο οποίο βρίσκεται σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δύσκολα θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τις προσπάθειες εμβολισμού της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στις οποίες θα επιδοθεί ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος. Δυστυχώς για την Ευρώπη, όλες οι ακροδεξιές και εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις εντός των ευρωπαϊκών κρατών συμμερίζονται την ίδια ιδεολογία και τον ίδιο αντιευρωπαϊκό στόχο με τον πρόεδρο Τραμπ. Και σίγουρα βλέπουν με καλό μάτι την εκλογική του νίκη.
Είναι αμφίβολο αν η Ευρώπη θα μπορέσει από μόνη της να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία για ακόμη τέσσερα χρόνια χωρίς αμερικανική στήριξη. Επίσης αμφίβολο είναι ότι θα χρησιμοποιήσει την ευκαιρία αυτή για να σταθεί στα πόδια της πολιτικά και στρατιωτικά. Το μόνο πράγμα που συνέχει αυτή τη στιγμή την Ευρώπη είναι το κοινό νόμισμα και παραμένει το μόνο της όπλο ενάντια στη νέα αμερικανική εμπορική επιθετικότητα. Θα χρειαστεί θάρρος, αν όχι θράσος, για να δημιουργηθεί μια νέα Ευρώπη ικανή να αντιμετωπίσει τη ρωσική απειλή. Η ανάπτυξη της πολεμικής της βιομηχανίας θα είναι σίγουρα ένα μεγάλο άλμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ίσως όμως τα ευρωπαϊκά κράτη πιεστούν σε μια τέτοια απόφαση από τον επερχόμενο οικονομικό πόλεμο τον οποίο προαναγγέλλει η εκλογή Τραμπ.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
