Του Παναγιώτη Χριστιά
Ο πρώτος Βορειοκορεάτης αιχμάλωτος πολέμου πέθανε τις προηγούμενες ημέρες, ανέφεραν διεθνείς δημοσιογραφικές πηγές. Η είδηση αυτή επιβεβαιώνει όλα τα σενάρια σύμφωνα με τα οποία ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος είναι σε εξέλιξη. Η ρωσική επιθετικότητα, ύστερα και από το μήνυμα Μεντβέντεφ, όπου εκφράζεται αγαλλίαση για τις φρικαλεότητες που προκαλούν πρόσφυγες στην Ευρώπη, είναι εδώ και χρόνια ανεξέλεγκτη. Στο στόχαστρό της πλέον είναι ξεκάθαρα η Ευρώπη. Στην ανακοίνωση-διάγγελμα του αντιπροέδρου του ρωσικού συμβουλίου ασφαλείας διαφαίνεται ήδη ο υβριδικός πόλεμος που η Μόσχα έχει εξαπολύσει κατά των «ευρωπαϊκών αξιών του ουράνιου τόξου». Η προσπάθεια αποσταθεροποίησης των ευρωπαϊκών δημοκρατιών περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα μέσων με σκοπό την κινητοποίηση δυνάμεων ικανών να προκαλέσουν εμφύλιες διαμάχες και πολέμους εντός των ευρωπαϊκών συνόρων. Όπλα του νέου Άξονα Μόσχας-Πιονγιάνγκ είναι ο αυταρχισμός, ο υπερσυντηρητισμός, ο πατερναλισμός, κοινωνικές και πολιτικές πρακτικές τις οποίες χρηματοδοτούν και ενισχύουν τα τελευταία χρόνια σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και την Αμερική. Πρόσφατο παράδειγμα υπήρξαν οι εκλογές στη Ρουμανία, όπου ο υπερσυντηρητικός υποψήφιος επικράτησε στον πρώτο γύρο μετά από μαζική ρωσική παρέμβαση στα κοινωνικά δίκτυα και τα πολιτικά μέσα της ευρωπαϊκής αυτής χώρας. Γνωστές είναι και οι πολυετείς σχέσεις ανάμεσα στο κόμμα της Λεπέν και το ρωσικό χρήμα, ενώ δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την κρυφή «συνεννόηση» Όρμπαν-Πούτιν. Αντίθετα, οι Ρώσοι στέλνουν ανοιχτά μηνύματα ύφεσης στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ, τις οποίες δεν προτίθενται να «χτυπήσουν» επειδή ένας τέτοιος πόλεμος θα ήταν πολυδάπανος και θα κατέληγε σε πυρηνική σύρραξη. Είναι ολοφάνερη η προσπάθεια του Κρεμλίνου να διχάσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ επωφελούμενο από την πρόσφατη εκλογή Τραμπ.
Την ίδια στιγμή ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν αποκλείει την αποχώρηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, απειλεί ανοικτά τον Καναδά, τον Παναμά και τη Δανία (Γροιλανδία) και επαναφέρει στο προσκήνιο το δόγμα Μονρόε.
Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, που συνέταξε το 1823 ο Τζον Κουίνσι Άνταμς, υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης του Τζέιμς Μονρόε, οποιαδήποτε προσπάθεια περαιτέρω αποικισμού ή ανάμειξης στα πολιτικά πράγματα της Βόρειας ή της Νότιας Αμερικής από ευρωπαϊκές δυνάμεις θα αντιμετωπιζόταν ως εχθρική ενέργεια που θα προκαλούσε τη στρατιωτική ανάμειξη των ΗΠΑ. Σε μια άκρως επιθετική εκδοχή του δόγματος αυτού, ο Τραμπ υπαινίσσεται ότι ολόκληρη η αμερικανική ήπειρος, στην οποία προφανώς εντάσσει και τη Γροιλανδία, οφείλει να βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Μετά την απειλή για εμπορικό πόλεμο, ο Αμερικανός εκλεγμένος πρόεδρος απειλεί πλέον και στρατιωτικά τους Ευρωπαίους «συμμάχους» του, σε μια προφανή δήλωση της αλλαγής πλεύσης που επιχειρεί στο αμερικανικό αμυντικό δόγμα. Στο εξής η Αμερική δεν είναι απλά «πρώτη» αλλά και μόνη. Σύμφωνα με τις αλαζονικές εκτιμήσεις του Τραμπ και των συμβούλων του, η Αμερική είναι τόσο «πρώτη» που είναι προτιμότερο να είναι μόνη, χωρίς να σέρνει πίσω της τα ευρωπαϊκά «βαρίδια». Την ίδια στιγμή που εγκαταλείπει την Ευρώπη, πολλοί και έγκυροι πολιτικοί αναλυτές σχολιάζουν αρνητικά την αμερικανική πρόθεση για σύναψη μιας νέας συμφωνίας της Γιάλτας με τον Ρώσο δικτάτορα και τους συμμάχους του. Το βέβαιο είναι ότι στην «Γιάλτα 2.0», η Ευρώπη δεν θα έχει καμία στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ, ενώ δεν αποκλείεται να θεωρηθεί και εχθρική δύναμη.
Η αντίδραση των Ευρωπαίων είναι προς το παρόν χλιαρή, με τη Δανία να απαντά ότι «δεν είναι προς πώληση». Όμως κανείς Ευρωπαίος ηγέτης δεν αγνοεί τις αυτοκρατορικές διαθέσεις της νέας διακυβέρνησης Τραμπ, τις οποίες, όπως φαίνεται, ο εκλεγμένος πρόεδρος έχει αποφασίσει να εκδηλώσει ενάντια στους συμμάχους και όχι στους εχθρούς του. Πώς θα προσαρμοσθεί άραγε η Ευρώπη στο νέο αυτό εφιαλτικό σενάριο; Υπάρχουν αρκετά ενθαρρυντικά στοιχεία εν μέσω μιας ζοφερής ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Πρώτο και σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει σημαντική και ισχυρή αποτρεπτική ισχύ, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών οπλοστασίων της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας. Η ισχύς αυτή είναι ικανή να ματαιώσει τα σχέδια οποιουδήποτε επίδοξου εισβολέα σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αλλά και πολιτικά, η αναμενόμενη εκλογή του Φρίντριχ Μερτς θα λειτουργήσει σταθεροποιητικά για την ΕΕ. Ο ίδιος έχει υποσχεθεί ότι θα στείλει πυραύλους Taurus μεγάλου βεληνεκούς στην Ουκρανία, ακόμη και αν η Ρωσία απειλήσει με στρατιωτικά αντίποινα τη Γερμανία. Πολιτικοί αναλυτές υπενθυμίζουν ότι οι ρωσικοί πύραυλοι στο Καλίνινγκραντ μπορούν να πλήξουν το Βερολίνο εντός τριών λεπτών. Αυτό όμως δεν φαίνεται να πτοεί τον Μερτς, που μοιάζει διατεθειμένος να υπερασπισθεί ανεξαρτήτως του τιμήματος τις ευρωπαϊκές αξίες.
Είναι όμως η επιθετικότητα η ορθή απάντηση των Ευρωπαίων σε όσα διαδραματίζονται για εκείνους χωρίς εκείνους; Δεν είναι η μόνη απάντηση, αλλά πλέον μια πολιτική-στρατιωτική συγκρότηση της Ένωσης και μια στέρεη αμυντική συμφωνία ΕΕ και Μεγάλης Βρετανίας είναι απαραίτητη για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και να βελτιωθεί η ικανότητα αντίδρασης της Ευρώπης στις απειλές του νέου Άξονα. Η Ευρώπη όμως δεν πρέπει να παραιτηθεί από την προσπάθεια να πείσει τις ΗΠΑ, όποιες κι αν είναι οι προθέσεις του Τραμπ, ότι η απώλεια της ευρωπαϊκής πτέρυγας του ΝΑΤΟ θα αποβεί μοιραία για τις ίδιες τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη οφείλει να αντεπιτεθεί και στο θέμα των αξιών, συμμαχώντας με όλες τις προοδευτικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις εντός των ΗΠΑ κατά του τραμπικού πατερναλιστικού σωβινισμού. Το ίδιο πρέπει να πράξει και στο ρωσικό μέτωπο: να προωθήσει τις αξίες της με όλα τα μέσα που διαθέτει.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
