Του Παναγιώτη Χριστιά
Όπως όλες οι παρατάξεις με παράδοση και παλαιό πολιτισμό, ό,τι αποκαλούμε «Δεξιά» εξελίσσεται. Στην πολιτική, ο όρος «Δεξιά» αναφερόταν αρχικά στη δεξιά πλευρά του ημικυκλίου της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης. Στη Γαλλία, την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, οι βουλευτές που τάσσονταν υπέρ του μοναρχικού καθεστώτος τοποθετούνταν στη δεξιά πλευρά, διότι, συμβολικά, η δεξιά αντιπροσωπεύει ό,τι είναι παραδοσιακά προτιμότερο και αποτελεί τον κανόνα. Ακόμη και η αρχέγονη αυτή «Δεξιά» όμως, είχε ήδη εξελιχθεί σε σχέση με την αυθεντική συντηρητική ιδεολογία του 16ου αιώνα, όπως αυτή περιγράφεται αναλυτικά από τον Παναγιώτη Κονδύλη στον «Συντηρητισμό» (1986). Οι μοναρχικοί, οι «νομιμόφρονες» (légitimistes), είχαν ήδη αποδεχθεί την αλλοίωση της αυθεντικής φεουδαλικής αγροτικής κοινωνίας και τον κρατικό συγκεντρωτισμό του σύγχρονου έθνους-κράτους. Με τον ίδιο τρόπο, η Δεξιά του τέλους του 19ου αιώνα θα αγκαλιάσει το νέο καπιταλιστικό βιομηχανικό μοντέλο παραγωγής και τις συνακόλουθες μεταλλάξεις τής πάλαι ποτέ αγροτικής καθολικής κοινωνίας. Μεταπολεμικά, περαιτέρω κοινωνικές αναγκαιότητες και πολιτικές σκοπιμότητες θα οδηγήσουν τη Δεξιά να ασπασθεί τον φιλελευθερισμό, κάτι που θα την ωθήσει προς το πολιτικό κέντρο, αφήνοντας για πρώτη φορά χώρο στην Ακροδεξιά. Ποιο είναι όμως το state of the art στη σημερινή γαλλική, ελληνική, κυπριακή, ευρωπαϊκή Δεξιά; Το ερώτημα αυτό γίνεται επιτακτικό μετά το αποτέλεσμα των γαλλικών βουλευτικών εκλογών, κατά τις οποίες η Δεξιά όχι μόνο μειοψήφησε σε σχέση με την Ακροδεξιά αλλά ένα τμήμα της συγχωνεύτηκε με αυτήν, με σκοπό την πολιτική του επιβίωση. Αντίθετα, η Δεξιά του Σιράκ και του Σαρκοζί φαίνεται να έχει μετατοπισθεί προς το φιλελεύθερο κέντρο, κάτι που δυσαρεστεί μία διόλου αμελητέα μερίδα ψηφοφόρων.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Το παραδοσιακό δεξιό κόμμα, η Νέα Δημοκρατία, έχει ισχυρά ερείσματα στην ελληνική κοινωνία και απολαμβάνει, τουλάχιστον προς το παρόν, μια ιδιότυπη δημοσκοπική ασυλία. Τα ερείσματα αυτά και η δημοτικότητα της ιδεολογίας του το κράτησαν ζωντανό τα δύσκολα χρόνια της κρίσης. Πολιτικά, η Νέα Δημοκρατία δεν παρέμεινε απλώς ζωντανή. Ισχυροποιήθηκε μέσα από πετυχημένες κυβερνητικές επιλογές τόσο κατά την προεδρία και πρωθυπουργία Σαμαρά όσο και κατά την προεδρία και πρωθυπουργία Μητσοτάκη. Οι ιδεολογίες των δυο αυτών πολιτικών έχουν παρόλα αυτά ακολουθήσει διαφορετικές κατευθύνσεις εντός της παραδοσιακής Δεξιάς. Η στροφή Μητσοτάκη προς το φιλελεύθερο κέντρο, η απομάκρυνση του από εθνικιστικές ιδεολογίες και χριστιανικές ιδεοληψίες αφήνει χώρο για την ανάπτυξη μιας λεπενικού τύπου Ακροδεξιάς στην Ελλάδα. Ποια είναι τα πορίσματα τα οποία μπορούμε εύκολα να συναγάγουμε από τη γαλλική εμπειρία της κατάρρευσης της Δεξιάς και την αντικατάστασή της από τη λεπενική Ακροδεξιά; Υπάρχει μία βία των γεγονότων, μία βία της ιστορίας, θα έλεγε ο Χέγκελ. Η γαλλική και ευρωπαϊκή Δεξιά βίωσε αυτή την ιστορική βία σε πολλές φάσεις της μακρόχρονης ύπαρξής της. Όσο οι ευρωπαϊκές κοινωνίες όδευαν προς περισσότερο πολιτικό φιλελευθερισμό, αντίθετο τις περισσότερες φορές στις κλασικές κοινωνικές συνταγές εθνικής συνοχής, τα δεξιά κόμματα ανά την Ευρώπη αναγκάστηκαν ή να αλλάξουν ή να μετατραπούν σε ιδεολογικά ερείπια ιστορικού χαρακτήρα. Οι λεγόμενες ακροδεξιές έχουν πολύ περιορισμένο κοινό. Παρότι το κόμμα της Λεπέν έβαλε πολύ νερό στην ιδεολογία του και παρόλες τις νοθεύσεις που υπέστη ο αρχικός πυρήνας του λεπενισμού, η εκλογική δύναμη της Λεπέν δεν ξεπέρασε το 32%. Με άλλα λόγια, οποιοδήποτε λεπενικού χαρακτήρα κόμμα δεν έχει καμία πιθανότητα να κυβερνήσει. Παραμένει απλώς κόμμα διαμαρτυρίας.
Ακόμη και αν κόμματα της παραδοσιακής Δεξιάς ταυτιστούν ή συμμαχήσουν με εκπροσώπους του ακροδεξιού λόγου είναι μάλλον βέβαιο ότι οι απώλειές τους θα είναι περισσότερες από τα όποια πολιτικά τους κέρδη. Κάτι τέτοιο συνέβη στο παραδοσιακό δεξιό κόμμα της Γαλλίας, τους «Ρεπουμπλικάνους» (LR). Τα ανοίγματα στην Ακροδεξιά αποπροσανατόλισαν ακόμα περισσότερο τους ψηφοφόρους τους, ενώ δεν προσέλκυσαν ψηφοφόρους των ακροδεξιών χωρών. Στη Γαλλία, ο «μακρονισμός» (macronisme) αποτελεί την ιδεολογική μετεξέλιξη της μεταπολεμικής φιλελεύθερης γαλλικής Δεξιάς. Τα ποσοστά του κόμματος του Γάλλου προέδρου, τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο γύρο των βουλευτικών, ήταν κάθε άλλο παρά απογοητευτικά. Δεν υπήρξε καμία εκλογική κατάρρευση, καμία ιδεολογική αποσύνθεση, καμία secessio plebis. Στον νέο πολιτικό χάρτη της Γαλλίας είναι φανερός ο δρόμος που ανοίγεται για τη Δεξιά. Η επανάκαμψή της επιβάλλει την πορεία προς το φιλελεύθερο κέντρο και τη συγχώνευσή της με σημαντικό κομμάτι του μακρονισμού. Ανάλογη κίνηση επιβάλλει και στον διάδοχο του Μακρόν. Επιβάλλει δηλαδή τη συμμαχία με τη δεξιά του Ζισκάρ και του Σιράκ, κάτι το οποίο θα μπορούσε να εκφράσει ο κεντροδεξιός Εντουάρντ Φιλίπ. To state of the art του δεξιού πολιτικού χώρου σήμερα εκφράζεται από την ισχυρή συμμαχία της μετριοπαθούς δεξιάς και του φιλελεύθερου κέντρου. Μια τέτοια συμμαχία είναι ικανή να προσελκύσει ικανό αριθμό ψηφοφόρων από τη φιλελεύθερη κεντροαριστερά, αυτήν που δεν σαγηνεύουν οι επαναστατικές κραυγές περασμένων ιδεολογικών μεγαλείων. Αντίστοιχες ζυμώσεις έχουν λάβει χώρα και στον χώρο της ελληνικής Δεξιάς.
Οι ζυμώσεις αυτές δεν είναι απαραίτητα εσωκομματικές του κυβερνώντος κόμματος. Στον βαθμό που η παρούσα διακυβέρνηση στην Ελλάδα διατηρεί ισχυρό προβάδισμα έναντι όλων των άλλων μνηστήρων της εξουσίας, ο εκλογικός χάρτης δείχνει ότι επωφελείται τα μέγιστα από το άνοιγμα προς την Κεντροαριστερά, παρουσιάζοντας ελάχιστες απώλειες προς μια γραφική ακροδεξιά. Εχέγγυο δε για τη διατήρηση της νέας ιδεολογικής της ταυτότητας, ακόμα και μετά την απώλεια της εξουσίας, αποτελεί το γεγονός πως ό,τι αποκαλείτο λαϊκιστική Δεξιά έχει πλέον ταυτιστεί με γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος και όχι με οράματα του μέλλοντος.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
