Του Γιάννη Ιωάννου
Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, η τήρηση της ισορροπίας υπάγεται στους κανόνες του σπουδαίου μαθηματικού Τζον Νας (1928-2015) που τυποποίησε θεωρητικά –και πήρε και Νόμπελ γι’ αυτό– τη γνωστή «Ισορροπία Νας» (Nash Equilibrium). Ο Νας ουσιαστικά μας εξήγησε την έννοια της ισορροπίας, αναλύοντας τον ανταγωνισμό δύο παικτών που προσπαθούν να ακολουθήσουν ένα σύνολο στρατηγικών, επειδή ικανοποιούνται από αυτό. Δεν αλλάζεις το παιχνίδι σου δεδομένου του παιχνιδιού του αντιπάλου σου αλλά και του γεγονότος πως αποδίδει. Η έννοια της ισορροπίας συνεπώς στα μαθηματικά είναι «ευσταθής». Όπως και στις εκλογές στην Κύπρο, που στο δεύτερο γύρο οι δύο αντίπαλοι θα αναμετρηθούν. Ένας θα εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας κι ένας θα πάει σπίτι του. Γιατί οι εκλογές, όπως και τα παίγνια καμιά φορά, είναι μηδενικού αθροίσματος. Κάποιος κερδίζει και κάποιος χάνει.
Υπάρχει όμως ισορροπία στον δρόμο για τον δεύτερο γύρο; Aς αναλογιστούμε τη διαδικασία –πέραν του πολιτικού κυνισμού των δοσοληψιών και της πόλωσης– σαν το κλασικό παιχνίδι του «πέτρα-ψαλίδι-χαρτί»: Έχεις τρεις επιλογές, γνωρίζεις τους κανόνες και αν είσαι παρατηρητικός παίκτης ξέρεις πως πρέπει να μείνεις σταθερός. Γιατί αν παίζεις συνέχεια «πέτρα», ο αντίπαλός σου θα πάει στο «χαρτί» και κατά το κυπριακότερο θα σε τυλίξει σε μια κόλλα του. Άρα θα αναγκαστείς να πας στο ψαλίδι, κοκ. Η ισορροπία ακόμη και σε αυτό το παιχνίδι είναι ευσταθής και κινείται μεταξύ των επιλογών του ενός τρίτου των φορών σε κάθε γύρο. Άρα κάθε παιχνίδι δύο παικτών έχει τουλάχιστον μία ισορροπία. Στην εποχή μας ωστόσο δεν υπάρχει μόνο η αλήθεια των μαθηματικών. Υπάρχει και η πολυπλοκότητα –αυτό δηλαδή που αναζητεί η επιστήμη των υπολογιστών που πήρε την σκυτάλη της από τα μαθηματικά στο τέλος του 20ού αιώνα. Υπό αυτό το πρίσμα, αντί να παρατηρείς αν ο αντίπαλός σου θα πάει στην «πέτρα» ή θα κινηθεί προς το «ψαλίδι», ακριβώς γιατί κι εσύ στράφηκες προς το «χαρτί» καλύτερα παίξε στην τύχη: Μακροπρόθεσμα είναι αήττητη στρατηγική.
Σπουδαίος ο Nας αλλά στα παιχνίδια του πραγματικού κόσμου όπως το παιχνίδι της πολιτικής δεν είναι δεδομένο πως υπάρχουν πάντα οι δύο παίκτες (παρά την τελική αναμέτρηση του δεύτερου γύρου των προεδρικών) κι επίσης δεν είναι δεδομένο πως οι ίδιοι οι συμμετέχοντες φτάνουν πάντα σε ισορροπία. Και επίσης, όπως και με τις αγορές όπου η ισορροπία θεωρείται «ιερή» αλλά δεν βοηθά πάντα την ανάλυση, δεν μπορεί κανείς να προβλέψει πώς θα συμπεριφερθούν και οι ίδιοι οι παίκτες πέραν των πρωταγωνιστών. Στην προκείμενη οι ψηφοφόροι. Οι υπολογιστικές δυσκολίες συνεπώς υπάρχουν τόσο στον Νας όσο και στο ίδιο το εκλογικό σώμα –ειδικά στις εκλογές του 2023 που υπάρχουν πολλές υποψηφιότητες, κατακερματισμένο κομματικό σκηνικό και οι ιδιαιτερότητες της ίδιας της πολιτικής συνθήκης μετά από 10 χρόνια διακυβέρνησης του ΔΗΣΥ. Συνθήκη που δημιουργεί δυσαρέσκεια, λουμπενοποιεί την πολιτική με όρους απολιτίκ και μετακινεί μέρος του εκλογικού σώματος πέρα από τα όρια του κομματικού πατριωτισμού ή –στον αντίποδα– τα συσπειρώνει υπό το βάρος των πελατειακών δικτύων.
Η ισορροπία πάντως στη λογική του 1/3 παραμένει στη στρατηγική που ακολουθούν οι τρεις κύριοι υποψήφιοι μέχρι στιγμής (Νεοφύτου, Μαυρογιάννης, Χριστοδουλίδης). Ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ αποδομεί την υποψηφιότητα του προερχόμενου από τον ΔΗΣΥ ανεξάρτητου υποψηφίου με τρόπο ώστε να περιορίσει το κομμάτι εκείνο της κριτικής που αφορά τη συμμετοχή του, εννιά χρόνια, στη διακυβέρνηση Αναστασιάδη. Το ΑΚΕΛ προσπαθεί να αποδομήσει το γεγονός πως οι δύο απέναντι υποψηφιότητες είναι ο ΔΗΣΥ διασπασμένος άρα και η λογική του νομίσματος με δύο όψεις. Κι ο ανεξάρτητος υποψήφιος κινείται μεταξύ συνέχισης της πολιτικής από την οποία προέρχεται και εμπέδωσης του μηνύματος περί ανεξαρτησίας του. Τέλος, οι υπόλοιπες υποψηφιότητες κινούνται στη λογική της αποδόμησης του τρέχοντος συστήματος εξουσίας. Είναι με λίγα λόγια η φάση της προεκλογικής στην οποία όλοι λογαριάζουν να μην αλλάξουν τη στρατηγική τους. Να παίζουν «πέτρα».
Ωστόσο, όσο η προεκλογική περίοδος θα κλιμακώνεται οι βασικοί υποψήφιοι (και η δυναμική των κομματικών υποστηρίξεών τους) θα κινηθούν, αναπόφευκτα, στο να αρχίσουν να κοιτάζουν πιο έντονα τον αντίπαλό τους προκειμένου να μετρήσουν προς το πού θα «παίξει». Και λίγο πριν από την τελική ευθεία για τις κάλπες η στρατηγική πλέον θα κινηθεί στον ορίζοντα της «τύχης» προκειμένου κάθε βασικός υποψήφιος να περάσει στον δεύτερο γύρο, συσπειρώνοντας τους ψηφοφόρους –για να εκκινήσει από εκεί το τελικό παζάρεμα για την εξουσία.
Σε αυτό το παίγνιο «πέτρα-ψαλίδι-χαρτί» των προεδρικών του 2023 η ισορροπία Νας είναι παρούσα. Με τους περιορισμούς ωστόσο που της υπαγορεύει η ίδια η κάλπη. Ο υποψήφιος που θα κινηθεί πιο εύστοχα στη βάση της «ευστάθειας» ως προς την ισορροπία του παιγνίου, πολύ πιθανόν να κερδίσει και τις εκλογές.
Twitter: @JohnPikpas
