Το χειροκρότημα

Εχει χορτάσει το χειροκρότημα η κυρία Δέσποινα Μπεμπεδέλη. Από τότε που πρωτοεμφανίστηκε με το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού», το 1962, στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Μάνου Κατράκη, μέχρι τις μέρες μας στο Σατιρικό Θέατρο. Έξι δεκαετίες στο θεατρικό σανίδι ευτύχησε ν’ ανέβει στις πιο ψηλές κορυφές της υποκριτικής τέχνης, τις περισσότερες ως πρωταγωνίστρια, εισπράττοντας διθυράμβους από κριτικούς και κοινό. Προσωπικά αισθάνομαι ότι μεγάλωσα μαζί της. Είμαι 61 ετών και στη θεατρική μου μνήμη είναι καταγεγραμμένη ως Εκάβη και Μάνα Κουράγιο, ως Ιοκάστη και Χίλντε Πόμσελ, ως Ελισάβετ και Μπερνάρντα Άλμπα. Είναι τόσοι πολλοί οι ρόλοι που δεν έχει νόημα να σταθώ σε σκόρπιες αναφορές – ούτε καν σε αυτούς που θεωρούνται πλέον εμβληματικοί σε πανελλήνια κλίμακα. Είναι κάτι, εξάλλου, που πιστεύω υπερβαίνει τους ρόλους της: πώς αυτή η γυναίκα ακούμπησε μέσα μου. Πώς άφησε το αποτύπωμά της στην ψυχή μου, στην ψυχή όλων όσων ευτυχήσαμε να κοινωνήσουμε την τέχνη της.

Το έχω πει ξανά: δίχως την τέχνη δεν θα ήμουνα ο άνθρωπος που είμαι σήμερα. Δεν θα έκανα την καριέρα που έκανα ως δημοσιογράφος, δεν θα έγραφα τα βιβλία μου, δεν θα βάδιζα στην όχθη που επέλεξα ως ιδεολογία, ως συναίσθημα, ως συνολική στάση ζωής. Η τέχνη όμως δεν είναι κάτι ασαφές. Είναι τα έργα και οι δημιουργοί. Σε αυτό το πάνθεον λοιπόν της προσωπικής μου μυθολογίας περίοπτη θέση κατέχει η μεγάλη δέσποινα του θεάτρου μας. Γι’ αυτό δεν μπορώ να ξεχωρίσω ρόλους. Γιατί από τις Ικέτιδες του Νίκου Χαραλάμπους μέχρι τις Τρωάδες του Θεόδωρου Τερζόπουλου, αυτή η γυναίκα κατάφερε να ενσταλάξει στο θεατρόφιλο κοινό ψήγματα σοφίας και αλήθειας για τα μυστήρια της ύπαρξης.

Καλλιτέχνες αυτού του μεγέθους δεν είναι απλώς ταλαντούχοι ή χαρισματικοί. Είναι πολύτιμα κεφάλαια πολιτισμού. Γι’ αυτό αποτελεί χρέος της πολιτείας να τους αποδώσει τις δέουσες τιμές, όχι για να χαϊδέψει τη ματαιοδοξία τους, αλλά για να αποδείξει έμπρακτα ότι υπάρχει κλίμακα αξιών και την αναγνωρίζουμε. Σε αυτή την εποχή της επικυριαρχίας του κακού γούστου άλλωστε, στην εποχή μας δυστυχώς όπου θριαμβεύουν οι φελλοί σε όλους τους τομείς, είναι σημαντικό ποιον ανεβάζουμε στο βάθρο. Είναι σημαντικό ποιον και γιατί χειροκροτούμε.

Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μια ηθοποιό που επέλεξε αυτό τον τόπο ως πατρίδα. Έπειτα από τόσο καιρό –56 χρόνια από τότε που εγκαταστάθηκε στην Κύπρο– δεν νομίζω να υπάρχει πρώτη και δεύτερη πατρίδα. Εδώ ζυμώθηκε καλλιτεχνικά, εδώ φύτεψε τον σπόρο κι εδώ κάρπισε η τέχνη της. Θυμάμαι όταν παρακολούθησα στην Αθήνα το «Χάρολντ και Μοντ» πόσο περήφανος ένιωσα ως Κύπριος ακούγοντας τους θεατές να εκφράζουν τον θαυμασμό τους γι’ αυτή την «άγνωστη» πρωταγωνίστρια. Ήθελα να τους πω: «είναι δική μας». Κακώς όμως. Γιατί ηθοποιοί όπως η Μπεμπεδέλη δεν ανήκουν στα στενά γεωγραφικά όρια του χώρου όπου επέλεξαν να δημιουργούν. Απόδειξη ότι σήμερα αναγνωρίζεται ως μια από τις μεγάλες τραγωδούς της Ελλάδας, συνέχεια της Κοτοπούλη, της Παξινού, της Παπαθανασίου κ.ά. Είναι σημαντικό λοιπόν να έχουμε επίγνωση του καλλιτεχνικού μεγέθους, γιατί αυτό καθορίζει εντέλει και την οφειλόμενη τιμή.

Ξεκίνησα λέγοντας ότι η Δέσποινα Μπεμπεδέλη χόρτασε το χειροκρότημα. Τι ήταν τότε εκείνο που έκανε την τιμητική εκδήλωση της περασμένης Τετάρτης τόσο σημαντική; Τι ήταν αυτό που προκάλεσε τόση συγκίνηση, σ’ εκείνην αλλά και σε εμάς που βρισκόμασταν στην πλατεία; Έχω την αίσθηση πως αφορά στην εξόφληση ενός χρέους. Ότι η Κύπρος, ως θεσμική οντότητα, στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και τίμησε μια σπουδαία προσωπικότητα ενόσω είναι ακόμα ενεργή και παραγωγική. Γι’ αυτό το γεγονός αξίζουν συγχαρητήρια στη Βουλή των Αντιπροσώπων και την πρόεδρο Αννίτα Δημητρίου για την πρωτοβουλία.

Υγ. Είχα στο μυαλό μου ένα άλλο θέμα για τη στήλη – από τα τρέχοντα της πολιτικής ατζέντας. Καθώς όμως χειροκροτούσαμε όρθιοι την κυρία Μπεμπεδέλη, στο κατάμεστο Σατιρικό Θέατρο, σκέφτηκα πως δεν υπάρχει τίποτε πιο πολιτικό από αυτό: την απόδοση σεβασμού σε μια γυναίκα πρότυπο, όχι μόνο του θεάτρου, αλλά της ζωής.