Η ζωή δεν είναι καρτ ποστάλ

«Μια μεγαλοπρεπής τελετή που έσπασε όλους τους κώδικες». Ας ξεκινήσουμε από αυτό τον τίτλο της Libération για να καταλάβουμε τι ακριβώς παρακολουθήσαμε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού. Γιατί αν το δούμε μόνο ως τηλεοπτικό προϊόν ή ακόμα χειρότερα μόνο ως θέαμα, θα προκύψουν μάλλον πολλές εύλογες ενστάσεις. Λίγο τα σκηνοθετικά λάθη, λίγο η καταρρακτώδης βροχή και λίγο η μακρόσυρτη πλεύση των πλοιαρίων με τους αθλητές, δημιούργησαν χάσματα. Αν πάλι τα προσπεράσουμε αυτά και εστιάσουμε στην ουσία της τελετής, τότε ενδεχομένως να κατανοήσουμε και τη σπουδαιότητά της.

Ο Τομά Ζολί κατέθεσε μια πρόταση αμιγώς πολιτική, της οποίας η «ανάγνωση» αποτελεί απάντηση στα ζητούμενα του καιρού μας. Μια τελετή που υπερέβαινε το καλλιτεχνικό ζητούμενο για να αντιπαρατεθεί στην άνοδο της Ακροδεξιάς και την έξαρση του συντηρητισμού όχι μόνο στη Γαλλία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν σαν να έβγαλε ο Ζολί τη γλώσσα στην τοξική ιδεολογία της Λεπέν, αποθεώνοντας τη διαφορετικότητα και τη συμπεριληπτικότητα. Το εύκολο θα ήταν να ανακυκλώσει τα γνωστά στερεότυπα – τη γαλλική φινέτσα και κομψότητα, το αρχιτεκτονικό μεγαλείο, την ομορφιά σε όλες τις εκφάνσεις της. Το δύσκολο ήταν να παντρέψει την όπερα με το χέβι μέταλ, να παρουσιάσει τη Μαρία Αντουανέτα με κομμένο κεφάλι και τη μεταλλική φιγούρα της Ζαν Ντ’ Αρκ καβάλα σε ένα άλογο πάνω στα νερά του Σηκουάνα, να αλιεύσει εικαστικά διαμάντια και να τα φωτίσει διαφορετικά, να δώσει φωνή στην ειρήνη με το φλεγόμενο «Imagine», να συμπεριλάβει την queer κοινότητα και να βάλει στο κάδρο τους μετανάστες. «Ήθελα να αποτυπώσω τη Γαλλία σε όλη της την ποικιλομορφία» δήλωσε ο Τομά Ζολί, όταν άρχισε να δέχεται πυρά από παντού. Από το ίδιο βράδυ κιόλας είχε ξεσπάσει το μεγάλο κύμα οργής από τους οπαδούς του «Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια» για τη βεβήλωση του Μυστικού Δείπνου κι ας προσπάθησαν μάταια να εξηγήσουν κάποιες ψύχραιμες φωνές ότι δεν παρακολουθήσαμε μια παρωδία του πίνακα του Ντα Βίντσι αλλά μια διονυσιακή γιορτή («Η γιορτή των θεών», Jan Harmensz van Bijlert). Η πιο σοφή ήταν η δήλωση του «Μπλε Διόνυσου» («Δεν θα ήταν διασκεδαστικό, αν δεν υπήρχαν αντιπαραθέσεις. Δεν θα ήταν βαρετό, αν όλοι συμφωνούσαν σε αυτόν τον πλανήτη;») αλλά ποιος τον ακούει. Με αυτό το σκεπτικό, καλοδεχούμενη είναι η κριτική από προσωπικότητες όπως ο ακαδημαϊκός Αλέν Φινκιελκρό ο οποίος χαρακτήρισε την τελετή «γκροτέσκο θέαμα» δηλώνοντας στη Figaro: «Η γαλλική διάνοια έλαμψε διά της απουσίας της».

Ένα από τα ζητούμενα άλλωστε του Ζολί ήταν να προκαλέσει μια πολιτική συζήτηση για όλα όσα συμβαίνουν εκεί έξω και μας αφορούν. Η ζωή δεν είναι καρτ ποστάλ για να την αναπαριστούμε με ελαφρότητες. Η ζωή έτσι κι αλλιώς είναι πολύ πιο σύνθετη από τα στερεοτυπικά ενσταντανέ με τις μαρινιέρες, τα μπερέ και τα ακορντεόν στα στενά της Μονμάρτης. Δεν πάει ούτε μήνας που οι Γάλλοι ένιωσαν την καυτή ανάσα των Λεπενιστών στον σβέρκο τους. Επέδειξαν καλά πολιτικά αντανακλαστικά και αντέδρασαν, όμως οι τοξικές πηγές είναι ακόμα εκεί και αναβλύζουν μίσος. Κι όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και στην Ιταλία της Μελόνι και στην Ουγγαρία του Όρμπαν και στην Αμερική του Τραμπ.

Η δεξιά συντήρηση άλλο που δεν ήθελε για να θυμηθεί τη woke culture και τα αναθέματα στους «δικαιωματιστές». Είναι κι αυτό εξάλλου μέρος του παιχνιδιού που παίζεται στην αρένα των social media. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού αποδείχτηκαν μια καλή ευκαιρία για να σταλεί ένα ηχηρό μήνυμα στον νέο ολοκληρωτισμό που απειλεί να μας πνίξει με την μπόχα του. Ο Τομά Ζολί το είπε πολύ απλά, αλλά βαθιά πολιτικά: «Στη Γαλλία έχουμε το δικαίωμα να αγαπάμε ο ένας τον άλλον όπως θέλουμε, με όποιον θέλουμε, στη Γαλλία έχουμε το δικαίωμα να πιστεύουμε και να μην πιστεύουμε. […] Εργαστήκαμε δύο χρόνια για να πούμε πως είμαστε όλοι διαφορετικοί, αλλά είμαστε όλοι μαζί, ένα τεράστιο “εμείς”». Και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.

stavros.christodoulou@gmail.com