Του Παναγιώτη Χριστιά
Πόσο ονειρεύεται πλέον η ανθρωπότητα έναν καλύτερο κόσμο; Πόσο πιστευτή είναι μια νέα φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων, όπου το εμπόριο θα αντικαταστήσει τον πόλεμο, όπως ήταν το όραμα ενός Ιμμάνουελ Καντ και ενός Μπενζαμέν Κονστάν; Πόσο πιστεύουμε σήμερα σε έναν κόσμο όπως τον οραματίστηκε ο Αριστίντ Μπριάν, όταν πρωτοστατούσε στην ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, θέλοντας να βάλει τέλος στους πολέμους και να επιτρέψει στις διπλωματικές σχέσεις, τις συνομιλίες και τις διεθνείς διαιτησίες να επιλύουν τις διαφορές μεταξύ των εθνών; Για σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος πολλοί πίστεψαν ότι ο κόσμος είχε εισέλθει σε μια νέα διαρκή εποχή ειρήνης και ευημερίας. Το ερώτημα δεν είναι εδώ αν όντως η ανθρωπότητα μπορεί να γνωρίσει μια τέτοια εποχή. Το ερώτημα αφορά εκείνους που ισχυρίζονταν ότι αυτό δεν είναι δυνατό. Μήπως άραγε είναι εκείνοι που καταστρέφουν συστηματικά ό,τι θετικό έχει δημιουργηθεί από το παγκόσμιο σύστημα; Όσοι για παράδειγμα ασκούν θεωρητική κριτική στην παγκοσμιοποίηση είναι και εκείνοι που απεργάζονται την αποτυχία της. Πρόκειται δηλαδή για μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Όσοι δομούν τον αντιφιλελεύθερο λόγο, στηρίζοντας αυταρχικά καθεστώτα ως αντίπαλο δέος του απόλυτου κακού της Δύσης, όσοι δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα με θεωρίες συνωμοσίας και όσοι προπαγανδίζουν έναν δήθεν αντιεξουσιαστικό λόγο είναι σε μεγάλο βαθμό συνυπεύθυνοι για την αποτυχία του εγχειρήματος της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης.
Ταυτόχρονα, όμως, είναι συνυπεύθυνοι για την εκ νέου είσοδο του αυταρχισμού και της στυγνής ολιγαρχίας στα πολιτικά σαλόνια της Ευρώπης. Οι θιασώτες του μοντέλου του Πούτιν, του Σι και των Μουλάδων πλέον αμφισβητούν δημόσια και χωρίς αιδώ τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Αδυνατούν να εκφράσουν έναν ξεκάθαρο λόγο κατά του ρατσισμού και της βαρβαρότητας. Δυσκολεύονται να καταδικάσουν ως στυγνό ρατσισμό τα φαινόμενα μίσους κατά των Εβραίων σε Ευρώπη και Αμερική, φαινόμενα που πνίγουν πρώτα απ’ όλα το ακαδημαϊκό σύστημα των δήθεν πνευματικών ταγών της Δύσης. Κρύβονται πίσω από τη ρητορική των ίσων αποστάσεων και τα μισόλογα, αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάποια συνθήματα δεν είναι ρατσιστικά, γιατί είναι διφορούμενα ή ότι η δημόσια εκδήλωση υποστήριξης στη Χαμάς δεν είναι κάλεσμα σε γενοκτονία των Εβραίων αλλά γνήσια εκδήλωση αγανάκτησης κατά του κράτους του Ισραήλ. Όταν βέβαια ρωτήσει κανείς τι σχέση έχει ο εβραϊκής καταγωγής Αμερικανός ή Ευρωπαίος με το κράτος του Ισραήλ, η κυνική απάντηση είναι: είναι όλοι ένοχοι, είναι όλοι μια φυλή. Όλος αυτός ο μανιχαϊσμός θέλει τη Δύση να αποτελεί μίασμα προς εξόντωση και όλες τις δυνάμεις της απολυταρχίας και του εκβαρβαρισμού καθαρτήριες ενός νοσηρού δήθεν πολιτισμού στηριζόμενου στο παρελθόν της αποικιοκρατίας και της καταπίεσης. Για το μανιχαϊστικό αυτό σύστημα, αν είναι κανείς άνδρας, λευκός, Αμερικανός ή Ευρωπαίος είναι καταπιεστής και ένοχος, ενώ αν δεν ανήκει σε αυτές τις «μιαρές» κατηγορίες ανθρώπων, είναι θύμα και έχει κάθε δικαίωμα να πάρει εκδίκηση για την καταπίεση που υπέστησαν οι πρόγονοί του, ακόμη και με τους ειδεχθείς τρόπους του Ισλαμικού Κράτους ή της Χαμάς. Ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης όμως οδηγεί δυστυχώς σε πολύ απρόβλεπτα για το δυτικό αντιφιλελεύθερο στρατόπεδο αποτελέσματα. Ακόμη μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία γίνεται πραγματικότητα με την αδιάκοπη άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων σε Ευρώπη και Αμερική.
Όσοι λοιπόν ανησυχούν για το μέλλον και τη μακροημέρευση της δημοκρατίας στην Ευρώπη, όσοι νιώθουν την ελευθερία τους να απειλείται από τις δυνάμεις ενός «ανελέητου» φιλελεύθερου συστήματος, όσοι ανέχονται τον φασισμό των άλλων στο όνομα της ιδεολογίας τους, αυτοί είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την στροφή των ψηφοφόρων στην ακροδεξιά ιδεολογία και τα ακροδεξιά κόμματα. Η πρόσφατη υπερψήφιση του «σκληρού» νόμου για τη μετανάστευση στη Γαλλία, μετά από μια περιπετειώδη διαδικασία και υπόγειες διαβουλεύσεις, αποτελεί τρανή απόδειξη ότι η Ευρώπη έχει φτάσει στο σημείο από το οποίο δεν υπάρχει πλέον επιστροφή. Όσοι υποκινούν τη ρατσιστική βία κατά των Εβραίων θα είναι οι πρώτοι που θα υποστούν νέα ρατσιστική βία εναντίον τους και αυτή τη φορά όχι από φορείς της κοινωνίας αλλά από το επίσημο κράτος με τις οργανωμένες δυνάμεις καταστολής του να ελέγχονται από ακροδεξιές κοινοβουλευτικές συμμαχίες. Γιατί άλλωστε να είναι παράξενο το ότι ο βομβαρδισμός της κοινής γνώμης από τις αντιφιλελεύθερες ιδεολογίες οδηγεί τελικά σε αντιφιλελεύθερα καθεστώτα; Και γιατί να ηχεί περίεργα το ότι τα αντιφιλελεύθερα καθεστώτα δεν είναι υπέρ των ατομικών ελευθεριών ή δεν σέβονται τα ατομικά δικαιώματα των μεταναστών ή των μειονοτήτων; Γιατί να είναι αντιφατικό το ότι ο αντιφιλελεύθερος λόγος μεταφράζεται τελικά σε αντιφιλελεύθερη πράξη; Γιατί να είναι εξωφρενικό το η υποστήριξη τυράννων στην παγκόσμια αντιδυτική πολιτική σκηνή οδηγεί στη γέννηση τυράννων εντός της Δύσης; Όσοι εμπνέονται από τον Πούτιν και τους Μουλάδες, όσοι εξυμνούν αυτούς που «αντιστέκονται» στη δυτική «καταπίεση» των λαών δεν θα πρέπει να εκπλαγούν από μια ενδεχόμενη νίκη του Τραμπ στις επερχόμενες αμερικανικές προεδρικές εκλογές ή της Μαρίν Λε Πεν στις αντίστοιχες γαλλικές. Ισχύει τελικά για τη δημοκρατία αυτό που έλεγε ο Σωκράτης στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα: το δημοκρατικό καθεστώς αδυνατεί να ελέγξει τις αντιδημοκρατικές ιδεολογίες εντός του με αποτέλεσμα να εκφυλίζεται σε τυραννία. Όσοι λοιδορούν τη δημοκρατία και τον φιλελευθερισμό βέβαια πάντα ελπίζουν να είναι οι ηγέτες του νέου καθεστώτος, διότι σίγουρα θεωρούν τους εαυτούς τους φάρους αλήθειας και δικαιοσύνης, «επαγγελματίες» μιας νέας επανάστασης.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
