Του Παναγιώτη Καπαρή
«Ρε, μην πειράζεται τους πελλούς γιατί είναι επικίνδυνοι… » ήταν η μόνιμη επωδός γονιών προς τα παιδιά τους, όταν περνούσαν με το αυτοκίνητο έξω από το «τρελάδικο» πρώτα της Λευκωσίας, απέναντι από το πάλαι ποτέ Χίλτον και ακολούθως από την Αθαλάσσα, πριν ακόμη κατασκευαστεί ο νέος αυτοκινητόδρομος. Οι «πελλοί» ήταν συνήθως κρεμασμένοι στα κάγκελα του «τρελάδικου» και ζητούσαν τσιγάρα ή χρήματα από τους περαστικούς. Οι ιστορίες, αληθινές ή φανταστικές, με τους «πελλούς» πήγαιναν και έρχονταν στους καφενέδες και στις γειτονιές, ενώ η έννοια «πελλός» ήταν μεταξύ βρισιάς και πειράγματος. Ακόμη οι μύθοι, με βιασμούς «πελλών», με άσκηση βίας από «πελλούς» και ένα σωρό άλλες ιστορίες τρόμου, ήταν από τα αγαπημένα κουτσομπολιά των προηγούμενων γενεών. Το χειρότερο από όλα, ήταν οι τραγωδίες οικογενειών, οι οποίες έκρυβαν τα παιδιά τους ή συγγενικά τους πρόσωπα, τα οποία υπέφεραν από ψυχικά νοσήματα. Συνήθως έβαζαν την ταμπέλα του δαιμονισμένου και το κακό πολλαπλασιαζόταν και ταλαιπωρούσε ολόκληρες γενιές.
Τα χρόνια πέρασαν και οι ψυχικές ασθένειες δεν αποτελούν πλέον ασθένειες για ελάχιστους ανθρώπους, αλλά αναμένεται να αποτελέσουν την επόμενη πανδημία. Πριν από τον κορωνοϊό ένας στους έξι ευρωπαίους πολίτες υπέφεραν από ψυχικά νοσήματα, ενώ σήμερα το ποσοστό εκτοξεύτηκε, στο ένα στους δύο ανθρώπους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση για τον σκοπό αυτό κήρυξε το 2023 ως Ευρωπαϊκό Έτος Ψυχικής Υγείας. Οι Κύπριοι και γενικά οι μεσογειακοί λαοί σίγουρα βρίσκονται σε πολύ καλύτερη μοίρα, αφού από τη μία ο ζωογόνος ήλιος και από την άλλη οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί, αποτελούν ασπίδες προστασίας. Και το πιο σημαντικό, είναι ότι ακόμη στην Κύπρο, υπάρχει η ζεστή αγκαλιά, της μάνας, του πατέρα, του αδελφού, του φίλου, ακόμη και του άγνωστου γνωστού, η οποία αποτελεί βάλσαμο για την ψυχή. Το πιο ευχάριστο είναι ότι σιγά-σιγά άρχισε να μειώνεται η προκατάληψη και δεν αποτελεί ταμπού, η λήψη ψυχοτρόπων φαρμάκων. Σε αυτό συνέβαλε και η βελτίωση των φαρμάκων, τα οποία δεν προκαλούν εθισμούς και δεν έχουν ένα σωρό παρενέργειες, όπως τα φάρμακα παλαιότερης γενιάς. Αποτέλεσμα αυτής της νέας προσέγγισης είναι η διαμονή ψυχικά ασθενών, σε σπίτια πόλεων και χωριών, η φροντίδα από ειδικούς επιστήμονες, η συμβίωση με το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο και κυρίως η μη απομόνωση αυτών των ανθρώπων.
«Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή» και σίγουρα για ν’ αλλάξουν οι συνθήκες, για να τερματιστεί σε μεγάλο βαθμό η προκατάληψη, συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό ψυχίατροι, ψυχολόγοι, άλλοι ειδικοί και ένας μεγάλος αριθμός εθελοντών, οι οποίοι με αλτρουιστικό πολλές φορές τρόπο, πολεμούν την ασθένεια και προλαβαίνουν δράματα. Πριν από μερικές μέρες η Κοινοτική Λευκωσίας της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας, το Κέντρο Ημέρας Λευκωσίας, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Οικογενειών και Φίλων Ψυχικής Υγείας «Αγκαλιά», διοργάνωσαν στον χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου της Τράπεζας Κύπρου, εκδήλωση με θέμα: «Κάνουμε την Ψυχική Υγεία και Ευεξία Παγκόσμια Προτεραιότητα για όλους». Το πρώτο μέρος περιελάβανε αθλητικές δραστηριότητες και το δεύτερο συναυλία με το σχήμα της Κατερίνας Παράσχου. Αυτό όμως το οποίο ξεχώρισε ήταν η ζεστή φιλοξενία των πρωταγωνιστών της εκδήλωσης, φιλοξενία, η οποία θύμιζε παλιές καλές εποχές στα πάλαι ποτέ φιλόξενα χωριά της Κύπρου. Γλυκό και νερό στην είσοδο και μετά την εκδήλωση κολατσιό, λιχουδιές, για να ευφρανθεί και το σώμα, μετά τη χαρά της ψυχής. Και με το φαγητό ανοίγει η ψυχή και ευφραίνεται η καρδία.
Η ψυχίατρος Αγάθη Βαλανίδου, επικεφαλής του Κοινότητας Λευκωσία, μιλώντας στην εκδήλωση, αναφέρθηκε στη διεπαγγελματική ομάδα προσφοράς βοήθειας, η οποία αποτελείται από ψυχιάτρους, νοσηλευτές, εργασιοθεραπευτές και κλινικούς ψυχολόγους. Επίσης, στη συνεργασία με φορείς όπως οι Κοινότητες, οι Δήμοι, η Εκκλησία, η Αστυνομία και μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Τόνισε ότι σύμμαχοί τους είναι οι οικογένειες και οι φίλοι των ασθενών. Και υπέδειξε ότι: «Ψυχική υγεία δεν είναι απλώς η απουσία μιας ψυχικής διαταραχής. Ψυχική υγεία είναι η δυνατότητα να συνειδητοποιούμε τις δικές μας δυνατότητες, να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στις φυσιολογικές αναμενόμενες πιέσεις της ζωής, να μπορούμε να εργαζόμαστε και να συμμετέχουμε γόνιμα και παραγωγικά στην κοινωνία».
Τέλος πέρα από τα λόγια είναι και κάποιοι ταξιδιάρικοι στοίχοι, από τα τραγούδια τα οποία ακούστηκαν τη μαγική βραδιά, έτσι ως βάλσαμο χαράς. «Στάσου λιγάκι μη μιλάς, άσε τον χτύπο της καρδιάς, να πει ό,τι είναι για να πει, στο φως να γεννηθεί, για ένα τίποτα, μη φοβηθείς...» Και «Γέλα, γέλα, πουλί μου, γέλα, γέλα, κι είν’ η ζωή μια τρέλα…».
