Ηθικό πνεύμα αντίστασης

Ζούμε σε μια εποχή που οι ιδεολογίες έχουν χρεωκοπήσει. Το χρήμα έχει προ πολλού αναχθεί σε ύψιστο «ιδανικό». Παρανοϊκοί ηγέτες κυβερνούν τον πλανήτη, πλασάροντας την ψυχοπαθητική τους μεγαλομανία σε πολιτικό «όραμα». Και η πίστη στον Θεό έχει υποβιβαστεί σε ένα ψεκασμένο παραλήρημα των απανταχού θεοφοβούμενων. Σ’ αυτή την εποχή ξεσπά ο φρικτός πόλεμος κατά της Ουκρανίας. Και εμείς γινόμαστε μάρτυρες ενός πραγματικού εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, το οποίο παρακολουθούμε νυχθημερόν ζωντανά στις οθόνες μας με το βλέμμα μας ωστόσο αλλοιωμένο ήδη από τις προαναφερθείσες νοσηρές παθογένειες της εποχής μας.

Περιφέρουμε τις «αναλύσεις» μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι είμαστε σε θέση να κρίνουμε τα γεγονότα και να αισθανθούμε την ψυχοσύνθεση και του τελευταίου Ουκρανού που αυτή την ώρα αντιστέκεται με ό,τι μέσα διαθέτει για να υπερασπιστεί κάτι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που αγγίζει η δική μας κατανόηση. Και ο λόγος που η δική μας κατανόηση φτάνει μέχρι ενός σημείου είναι ακριβώς γιατί κατά βάθος έχουμε προ πολλού χάσει την ικανότητα να απαλλάσσουμε το βλέμμα μας από τα όποια φίλτρα των αγκυλώσεών μας ή των αφηγημάτων που επιλέγουμε για να συντηρούμε την κοντόφθαλμή μας θεώρηση, η οποία αποτελεί και το κυριότερο εμπόδιο αναγωγής μας σε ένα άλλο επίπεδο αντίληψης και νοηματοδότησης.

Διάβαζα προχθές τη συνέντευξη ενός Ουκρανού φιλόσοφου. Κωσταντίν Σιγκόφ το όνομά του και είναι καθηγητής φιλοσοφίας και θρησκευτικών σπουδών στο Κίεβο. «Δεν υπερασπιζόμαστε μόνο το “τομάρι” μας» είπε, «υπερασπιζόμαστε μια συγκεκριμένη ιδέα της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας. Αν δεν το κάνουμε, η ύπαρξή μας δεν έχει νόημα». Αν δεν το κάνουμε η ύπαρξή μας δεν έχει νόημα. Επαναλαμβάνω τη φράση και την υπογραμμίζω. Γιατί μέσα σ’ αυτήν συμπυκνώνεται μια βαθιά ουσία, η οποία για να εννοηθεί στην καθαρότητά της θα πρέπει να προηγηθεί από τον καθένα μας ένας επαναπροσδιορισμός για το ίδιο το νόημα της ύπαρξής μας. Κάτι το οποίο απαιτεί ενδοσκόπηση, παραδοχές, αποδοχές, μετατοπίσεις και φιλοσοφικό προβληματισμό και όχι επιδερμικές και στο πόδι ψευτοαναλύσεις στο διαδίκτυο στο ενδιάμεσο των γευμάτων μας. Απαιτεί να φέρουμε τους εαυτούς μας ενώπιον πανανθρώπινων ερωτημάτων, ενώπιον της ατομικής ευθύνης, κάτι το οποίο αποφεύγουμε βολικά προκειμένου να περιορίσουμε την σκέψη μας στα μέτρα ενός υφέρποντα τομαρισμού.

Ο Ουκρανός διανοούμενος λέει πως εκείνο το οποίο είναι ισχυρότερο από τις όποιες δραματικές σκηνές των προσφύγων στα σύνορα, με τις οποίες συγκλονιζόμαστε και μετατρέπουμε αυτό το συγκλονισμό ως άλλοθι της προσκόλλησης στα προφανή, είναι η αξιοπρεπής προσδοκία που διαβάζει κανείς σε όλα τα πρόσωπα, τα πρόσωπα των παιδιών, των νέων και των ηλικιωμένων. Είναι η μεγάλη προσδοκία ζωής, λέει.

Μήπως είναι καιρός να διερωτηθούμε αν πραγματικά κατανοούμε τι εννοεί; Και αν είμαστε σε θέση να βρεθούμε σ’ αυτό το ύψος του ανθρώπινου αναστήματος; Μήπως είναι καιρός να διερωτηθούμε κατά πόσο αυτός ο πλανήτης που οδεύει όλο και περισσότερο στην καταστροφή του, εκείνο το οποίο μας υπαγορεύει να πράξουμε είναι να επαναδιεκδικήσουμε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό το οποίο θεωρούμε ότι διεκδικούμε και υπερασπιζόμαστε στην καθημερινότητά μας; Μια ηθική διάσταση, η οποία δεν εξαντλείται στα συνθήματα ή στις όποιες αναλύσεις του πληκτρολογίου αλλά εμπεριέχει την ουσία της αξιοπρέπειας του ανθρώπου;

«Στα τέλη του 2013 και στις αρχές του 2014, η Επανάσταση της Αξιοπρέπειας του Κίεβο σηματοδότησε μια καμπή στην ιστορική στροφή από τον homo sovieticus στον homo dignus. Το πνεύμα της αντίστασής μας ήταν ηθικό και εξακολουθεί να είναι και σήμερα πλούσιο από αυτήν την κληρονομιά» λέει ο Ουκρανός φιλόσοφος. Μήπως άραγε θα ήταν απείρως πιο χρήσιμο να σταματήσουμε να ηθικολογούμε πληκτρολογώντας και εξ αποστάσεως και να μπούμε επιτέλους σε μια διαδικασία βαθιάς περισυλλογής για το τι σημαίνει ηθικό πνεύμα αντίστασης; Ώστε να αντιληφθούμε τι συμβαίνει γύρω μας αλλά και τι θα έπρεπε να συμβαίνει μέσα μας;