Του Ανδρέα Ανδρέου
Το 2024 ήταν κυριολεκτικά και μεταφορικά ένα δίσεκτο έτος. Για τη μεταφορική έννοια το προβλέψαμε πριν από έναν ακριβώς χρόνο κάνοντας τον τότε απολογισμό και τις τότε προβλέψεις για τη νέα χρονιά. Γι’ αυτό τον λόγο δεν μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως η περσινή πλέον χρονιά ήταν λίγο έως μέτρια δυσκίνητη. Αν και είδαμε μια τίμια προσπάθεια να κυμανθεί στα ίδια επίπεδα με το 2023, εντούτοις είναι γεγονός ότι είδαμε λιγότερους ξένους αγοραστές και ελαφρώς μειωμένους όγκους συναλλαγών. Γενικά η αγορά θα λέγαμε ότι κινήθηκε από ελαφρώς αρνητικά έως παράλληλα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Η φετινή χρονιά αρχίζει με καλύτερες προοπτικές από ό,τι η περσινή. Τα επιτόκια από την ΕΚΤ εδραιώνονται σε χαμηλά επίπεδα μετά τις διαδοχικές μειώσεις και οι κυπριακές τράπεζες άρχισαν – έστω καθυστερημένα– να ακολουθούν.
Παρόλο που οι επιπτώσεις των μειώσεων στα επιτόκια δεν προβλέπεται να είναι άμεσες, εντούτοις αναμένουμε πως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα έχουν θετικό αντίκτυπο, τόσο σε νέο δανεισμό όσο και σε επανασχεδιασμό υφιστάμενου. Ο θετικός αντίκτυπος μεταφράζεται σε ανάσες τόσο σε επίπεδο νοικοκυριού και επιχείρησης όσο και σε επίπεδο αγοράς, καθώς θα ανανεωθεί η ζήτηση που με τη σειρά της θα τονώσει την αγορά.
Παρόλο που το 2024 είχαμε μείωση στην κατηγορία των ξένων αγοραστών της τάξης του 10%- 12%, η παράλληλη αύξηση στην εγχώρια ζήτηση κάλυψε το μεγαλύτερο ποσοστό της απώλειας, διατηρώντας την αγορά σε μια παράλληλη πορεία. Εκείνο που άλλαξε δραστικά είναι το αποτύπωμα των αγοραστών πολυτελών μονάδων, η μείωση των οποίων αντανακλάται στη γενικότερη πορεία της Λεμεσού. Όμως, κανένας δεν μπορεί προς το παρόν να ισχυριστεί ότι η αγορά αυτή έχει χαθεί, επειδή συναλλαγές γίνονται και αναμένεται να συνεχίσουν μέσα στο 2025, ίσως και σε βελτιωμένο βαθμό.
Από την άλλη, έχουμε τη στεγαστική πολιτική της κυβέρνησης. Η στεγαστική πολιτική ήταν ένα θέμα που έπαιξε έντονα κατά το 2024 και ανέδειξε την πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες κατηγορίες συνανθρώπων μας, όπως για παράδειγμα οι χαμηλά αμειβόμενοι και οι φοιτητές. Αναδείχθηκε επίσης το γεγονός ότι παρόλο που το πλέγμα μέτρων κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, εντούτοις βελτιώσεις και διεύρυνσή τους θα ήταν σίγουρα επωφελείς. Το γεγονός ότι έκτοτε ανακοινώνονται και εφαρμόζονται βελτιωμένα μέτρα, θεωρούμε ότι θα βοηθηθούν αυτές οι κατηγορίες συνανθρώπων μας μέσα στο 2025. Δεν πρέπει να υπάρξει όμως κανένας εφησυχασμός, αλλά αντίθετα να προχωρήσει η διεύρυνση των μέτρων για καλύτερα αποτελέσματα.
Το σύστημα αυτοελέγχου στην αδειοδότηση έργων ανάπτυξης επιφέρει επιτάχυνση στην αδειοδότηση και είναι καλό στο να αυξάνει την προσφορά ανά χρονικό διάστημα. Αυτό με τη σειρά του είναι ευεργετικό ως προς την πιο άμεση εξυπηρέτηση της ζήτησης ασκώντας έναν ρόλο βαλβίδας αποσυμπίεσης των τιμών. Η επέκταση του μέτρου σε πιο μεγάλες αναπτύξεις αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην προσφορά και στην αγορά κατά το 2025. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», λέει η ρήση, όμως στην περίπτωση του αυτοελέγχου – αν θεωρηθεί ότι είναι το «καλόν», η ρήση εφαρμόζεται αντίστροφα. Ένα από τα κακά του λοιπόν, είναι η (πολλές φορές) υπεραπλουστευμένη αρχιτεκτονική προσέγγιση των μελετητών, με αποτέλεσμα να γεννιούνται γειτονιές που όχι μόνο δεν έχουν να πουν τίποτα αρχιτεκτονικά, αλλά τις καταστρέφουν. Αυτό είναι μεγάλο κεφάλαιο το οποίο θα ήταν καλά να μας απασχολήσει όλους κατά το 2025, αλλά και πέραν από αυτό.
Το κόστος κατασκευής έχει σκαρφαλώσει σε ψηλά επίπεδα για τους λόγους που κατά καιρούς αναλύσαμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Παρόλο που ο πληθωρισμός έχει αποκλιμακωθεί πλήρως, δεν αναμένεται να υπάρξει μείωση στο κατασκευαστικό κόστος, με μια μεσοπρόθεσμη σταθεροποίησή του να είναι το πιθανότερο σενάριο. Νοείται ότι επειδή η σχέση του με διεθνείς και γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως και με τις τιμές των πρώτων υλών είναι άμεση, υπάρχει αρκετή αστάθεια, διατηρώντας όμως μια διαχρονική ανοδική τάση.
Πιστεύουμε πως και το 2025 ο οικιστικός τομέας θα είναι αυτός που θα ελκύσει το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον, με την κατηγορία των γραφείων και των βιομηχανικών ακινήτων να ακολουθούν. Παράλληλα, διαβλέπουμε πως θα υπάρξει μια αυξητική τάση στον σχεδιασμό νέων τουριστικών αναπτύξεων λόγω και των συνεχόμενων ρεκόρ που σπάει ο τομέας και της σταδιακής επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου.
Η νέα χρονιά αναμένεται να μας φέρει και την ολοκλήρωση κάποιων πολυαναμενόμενων δημόσιων έργων, όπως την ανάπλαση του παλιού ΓΣΠ στη Λευκωσία, την ανάπλαση του Δημοτικού Πάρκου Σαλίνα στη Λάρνακα, την Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου – όλα έργα στολίδια. Ίσως είμαστε τυχεροί να παραλάβουμε μέσα στη χρονιά το κτήριο της Ιατρικής Σχολής και τα κτήρια των Βιολογικών Επιστημών και διδασκαλίας, επίσης του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπως και τον Ποταμό του Λιοπετρίου – παρά τα όσα τραγελαφικά συμβαίνουν με τον εργοδότη του έργου αυτού.
Τέλος, αναμένω πως κυρίαρχο θέμα της δημόσιας συζήτησης στο επόμενο διάστημα θα είναι η Λεωφόρος Μακαρίου και η αναγέννηση (ή ο επαναπροσδιορισμός) του εμπορικού κέντρου της Λευκωσίας.
Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, είναι CEO της APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors.
