Του Ανδρέα Ανδρέου
Κι ενώ όλοι στα μουλωχτά προετοιμάζονται για το Πάσχα – κάπου μεταξύ προγραμματισμού φλαούνας, σουβλιστού αρνιού και επιλογών διαμονής – το πραγματικό talk of the town, ακόμη δεν έχει μπει στη διάθεση των επερχόμενων ημερών.
Και πώς να μπει άμα το γκάζι έχει διπλασιαστεί σε κόστος, όταν το ρεύμα το πληρώνεις δυο φορές επειδή καίμε μαζούτ για να φορτίζουμε ηλεκτρικά και υβριδικά αυτοκίνητα και για να ανάβουμε λαμπτήρες LED; Όταν η βενζίνη φλερτάρει με τα δύο ευρώ το λίτρο, όταν τα αγγούρια τα αγοράζεις στην ίδια τιμή αλλά στο μισό μέγεθος, ενώ το μέσο φρούτο εποχής προσφέρεται στην φιλική τιμή γνωριμίας των δέκα ευρώ το κιλό Πώς να μπεις στη διάθεση των ημερών όταν το κατασκευαστικό κόστος είναι κατ’ ελάχιστον 25% ανεβασμένο σε σχέση με πριν από δύο μήνες.
Για να ακριβολογούμε, είναι λάθος να λέμε ότι δεν μπαίνουμε στο mood των ημερών. Στην πραγματικότητα, είμαστε βαθιά μέσα στο mood, στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής. Απλά βλέπουμε μέχρι τη Σταύρωση, άντε το πολύ μέχρι τον Επιτάφιο · δεν βλέπουμε την Ανάσταση. Αλήθεια δεν έψαξα να δω πόσα πάει το γαρίφαλο και το κρίνο αυτές τις μέρες για να προκρίνω και το στόλισμα των Επιταφίων. Και όπως είναι αντιληπτό, το ότι δεν καλοφαίνεται η Ανάσταση, δεν οφείλεται στην καραδοκούσα σκόνη από την μητέρα ήπειρο … την Αφρική, αλλά στον πληθωρισμό που εξελίσσεται σαν η τελευταία μετάλλαξη του ιού της πανδημίας. Ατυχήσαμε κι εδώ μιας και οι μετεωρολόγοι προβλέπουν μια καλή εξέλιξη του καιρού μέσα στη Μεγάλη Βδομάδα.
Το talk of the town λοιπόν είναι η ακρίβεια, η συρρίκνωση των εισοδημάτων, το πού θα πάει το πράμα, το πώς θα τιμολογήσεις, το πώς θα εισπράξεις, το πώς θα πας παρακάτω. Ακόμη δεν το είδαμε σε έκταση, αλλά όπου να ‘ναι τα μενού των εστιατορίων θα είναι χειρόγραφα με τις επιλογές και τις τιμές της ημέρας. Διερωτώμαι τι θα προτιμά ο μέσος εστιάτορας: ένα πανδημικό λοκντάουν με τις παλιές τιμές και κύκλο εργασιών με take- out και delivery ή ανοικτά εστιατόρια και καθημερινά μεταβαλλόμενο κόστος πρώτων υλών και λειτουργικών εξόδων Πόσο θα αντέξει ένα πλυντήριο αυτοκινήτων με τις ίδιες χρεώσεις όταν το γκάζι με το οποίο ζεσταίνει το νερό ακρίβυνε στο διπλάσιο, όπως και το ηλεκτρικό ρεύμα με το οποίο λειτουργούν τα μηχανήματα Πόσο θα αντέξουν οι επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου, της βιομηχανίας, των υπηρεσιών, όταν η μόνη διέξοδος είναι η αύξηση της τιμής του προϊόντος που προσφέρουν, αλλά ο λήπτης δεν έχει καμία ανάλογη διέξοδο οπότε και αγοράζει πιο λίγα από το κάθε τι Και φυσικά η λύση δεν είναι να αυξάνονται όλα αυτόματα. Έτσι δημιουργούμε ένα σπιράλ αυξήσεων χωρίς τέλος.
Αν ζαλιστήκατε μέχρι τώρα, πού να δείτε τι συμβαίνει στον κατασκευαστικό τομέα. Λέμε ότι ακρίβυνε το ψωμί και το γάλα, αλλά κανένας δεν θα φτωχύνει επειδή αυτά τα αγαθά πήγαν μερικά σεντ πάνω. Στις κατασκευές, το κάθε ευρώ αυξήσεων συνοδεύεται από δύο και τρία και έξι και επτά μηδενικά στη δεξιά του μεριά αναλόγως κλίμακας έργου. Τα νέα έργα δεν αποτελούν τόσο πρόβλημα αφού μπορούν να περιμένουν μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Μάλιστα μπορούν να ακολουθήσουν και μια πορεία ήρεμου σχεδιασμού, αδειοδοτήσεων και κάποιου προγραμματισμού μέχρι το στάδιο πριν τις προσφορές.
Το πρόβλημα βρίσκεται στα υπό κατασκευή έργα. Κι εδώ έχουμε ιδιωτικά αλλά και δημόσια. Στα ιδιωτικά έργα υπάρχουν θέματα με χρηματοδοτήσεις που βασίστηκαν σε άλλα δεδομένα, υπάρχουν θέματα με πωλητήρια έγγραφα που έχουν κλειδωμένες τιμές, υπάρχουν θέματα πρόσβασης σε υλικά, θέματα καθυστερήσεων, θέματα μερικής και ολικής κάλυψης αυξήσεων κατασκευαστικού κόστους – για να αναφέρω μόνο μερικά.
Στα έργα του δημοσίου τα πράγματα είναι ακόμη τραγικότερα. Μιλάμε για έργα δεκάδων εκατομμυρίων που τρέχουν σε διαφορετικά στάδια του κύκλου τους. Εκτός λοιπόν του γεγονότος ότι τα μεγέθη είναι μεγαλύτερα, είναι αναπόφευκτο να αναμένονται καθυστερήσεις στην παραλαβή υλικών εξαιτίας των γνωστών πλέον προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και άρα καθυστερήσεις στην ολοκλήρωσή τους. Οι δείκτες δεν αντικατοπτρίζουν πάντα ολόκληρη την εικόνα οπότε και οι αναπροσαρμογές δεν καλύπτουν το χαμένο έδαφος. Αν δεν υπάρξει ολιστική, συγκροτημένη και πραγματιστική προσέγγιση από το κράτος και την πολιτεία άμεσα, υπάρχει ορατός τεράστιος κίνδυνος τα έργα να βυθιστούν και εργοληπτικές εταιρείες να πτωχεύσουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αν παρ’ ελπίδα συμβεί κάτι τέτοιο και έργα φθάσουν σε τέλμα, ο προγραμματισμός για νευραλγικές υποδομές θα πάει χρόνια πίσω και με πολλαπλάσιο κόστος προς τον φορολογούμενο. Άστε δε που κάποια έργα είναι και συγχρηματοδοτούμενα με την ΕΕ. Αν αποτύχουμε να τα αποπερατώσουμε διακινδυνεύουμε να μας βάλουν ένα μεγάλο «Χ».
